Sonda dziennikarska (zbieranie opinii)
24. Ewa Drzyzga: A liczyłaś wcześniej, że połowa majątku będzie twoja?
Gość(1): Jaki majątek, on nie ma majątku żadnego.
Ewa Drzyzga: Ma majątek?
Gość(2): Nie ma majątku. Ma wysoką emeryturę [Gość(1): Nie ma], żeby pieniądze osiągnąć. Niestety taka jest prawda, bo kobity
to tylko lecą na pieniądze, żeby jak najszybciej, jak najszybciej. [Ewa Drzyzga: No to skoro nie miał majątku, no to…]
Gość(1): Kto tobie dał takie trajkotanie, powiedz mi. Przecież ty nie lubisz, jak się głośno mówi, nawet nie lubisz, jak się głośno mówi.
Ja rozmawiam chwilę z nią pod cmentarzem i wstyd mi było, bo wszyscy ludzie na nas się patrzyli. Ona uważa, że ja jestem pyskata, że ja jestem gadatliwa. Teraz proszę porównać, kto tu jest bardziej gadatliwy. Ja nie spojrzałam na żonatego mężczyznę nigdy, a ona się paraduje, [Gość(2): Ale trzeba wiedzieć, co się mówi, trzeba się zastanawiać, co się mówi] ulicą idą i się obściskowują i obca-łowywują.
Gość(2): No bo my się szanujemy [Gość(1): A przecież jest moim mężem. Mojego męża szanujesz?] Tak.
Gość(1): Jest moim mężem [Gość(2): Tak. Boś ty nie umiała usza-nować.] Tak?!
Gość(2): A trzeba umieć uszanować, trzeba umieć docenić dobrego człowieka. [Ewa Drzyzga: Ty już nie masz obrączki.].
Gość(2): Nie, bo nie ma potrzeby. Jeżeli zajdzie potrzeba, to dopiero założę.
Gość(1): „Jak Boga kocham, nie mam żadnej kochanki”, a szli dzień wcześniej, mi ludzie mówili, że szedł i się całował z nią na ulicy.
Mówi: „pani się zaharowywuje jak na śmierć [Gość(2): Wszędzie, gdzie tylko jesteśmy, to się całujemy. Niech ludzie widzą, jak należy żyć.] Mówi na działce, mówi jak na śmierć, a mąż prowadza tam jakąś lalę, mówi. Na biało się ubrała. Czy to jest taka lala?
Gość(2): Lala?
Gość(1): No?
Gość(2): Lala?
Gość(1): No niech ludzie ocenią.
Uczestnikami kłótni w talk show, a tym samym osobami wpro-wadzającymi ten moduł rozmowy do rozmowy telewizyjnej, są osoby emocjonalnie ze sobą związane, na przykład 22-letni Rafał, który konfrontuje się ze swoją macochą (obok siedzi jego ojciec) w programie
Dlaczego się żenisz, tato?, 67-letnia Anna, która uważa, że zawiodła się na swojej przyjaciółce 70-letniej Emilii w programie Ofiara przyjaźni, 15-letnia Ewa, która nie chce przyjąć od swego byłego partnera (19-let- niego Andrzeja) kwiatów i prezentu w programie Nieletni rodzice [przy-kład 23.] oraz 55-letnia Danuta, która została pozostawiona przez 77-letniego męża Edwarda dla młodszej kochanki – 49-letniej Haliny w programie Związki międzypokoleniowe [przykład 24.].
Do konfrontacji w talk show, która przybiera później formę kłótni, dochodzi w sposób wyreżyserowany — autorzy programu celowo pozwalają na spotkanie w studiu zwaśnionym stronom (które wcześ-niej są o tym poinformowane). Jednym z celów takiego postępowania, jak podkreśla prowadząca, jest rozwiązanie problemu. Telewizja wystę-puje tu niejako w roli mediatora [Krajewski 2002, s. 44–47]. „Rozmowy w toku” zasadniczo różnią się pod tym względem od amerykańskich czy innych europejskich talk shows. Znane są przykłady amerykań-skich programów, w których dochodziło do fizycznego, agresywnego kontaktu między uczestnikami, często mającego skutki także poza studiem telewizyjnym. W 1995 roku w programie „Jenny Jones Show”
Jonatan Schmitz został zaproszony do programu, aby poznać swoją tajemniczą wielbicielkę, która w studiu okazała się homoseksualistą Scottem Amedure. Kilka dni później Schitz zabił Amedure. Inny wypa-dek zdarzył się w 2000 roku w programie Jerry’ego Springera. Zapro-szono do niego Nancy Campbell-Panitz, która miała publicznie pogo-dzić się ze swym byłym mężem Ralfem Jurgenem Panitzem. Okazało się jednak, że były mąż w międzyczasie się ożenił, na co Nancy zarea-gowała agresywnie. W niedługim czasie po programie Nancy Camp-bell-Panitz została brutalnie zamordowana przez byłego męża [Sardar, 2001, s. 168]. Takich przykładów w amerykańskiej telewizji jest wiele [Zaborek, 2000; Tyszka, 1995].
„Większość kłótni – zauważa Deborah Tannen – nie prowadzi jed-nak do niczego dobrego, nie kończy się wyjaśnieniem rozbieżności ani osiągnięciem czegokolwiek, dwoje ludzi bowiem zwykle coraz bardziej się złości i z minuty na minutę traci zdolność racjonalnego myślenia.
Kiedy się z kimś sprzeczamy, zazwyczaj nie próbujemy zrozumieć tego,
co mówi druga osoba ani co skłania ją do takich, a nie innych wypo-wiedzi. Zamiast tego przygotowujemy kontratak: usiłujemy wyłapać wszelkie błędy logiczne, aby je wytknąć, czekamy na wypowiedź, którą można zniekształcić, żeby ośmieszyć naszego rozmówcę, a siebie po-stawić w roli człowieka najrozsądniejszego” [Tannen, 2003, s. 20–21].
Dzieje się tak być może dlatego, że górę biorą emocje i agresywna chęć dominacji. Kłótnie, których jesteśmy świadkami w programie
„Rozmowy w toku”, potwierdzają te słowa. Czasem odnoszę wrażenie, że gościom talk show chodzi tylko o to, aby publicznie udowodnić innym, iż się mylą, rozpaczliwie poszukując potwierdzenia własnych zachowań w oczach widzów i samej prowadzącej – tak, jakby publiczne roztrząsanie konfliktu było do czegoś zobowiązujące i miało konflikt ten rozwiązać.
ddd
Wyróżnione i scharakteryzowane przeze mnie moduły w rozmowie typu talk show uważam za najważniejsze dla tego gatunku rozmowy telewizyjnej. Warto przy tym zauważyć, że nie wszystkie będą wystę-powały w programach, w których brak jest ekspertów oraz aktywnej publiczności, co wiąże się z inaczej strukturalizowanym przebiegiem rozmowy telewizyjnej [Fabijański, Ficek 2003]. Za obligatoryjne dla tego typu gatunku telewizyjnego mowy można więc uznać moduły:
wywiadu, sondy dziennikarskiej (zbierania opinii), rozmowy prywatnej (intymnej), dyskusji (wzajemna wymiana poglądów) oraz konsultacji (w sytuacji, kiedy na przykład dziennikarz pyta gościa jako eksperta), która może przerodzić się w rozmowę ze specjalistą. Fakultatywnie może pojawić się natomiast moduł kłótni.
To, jakie moduły pojawią się podczas rozmowy telewizyjnej talk show, zależy od dwóch czynników pozajęzykowych: tematu rozmowy i gości zaproszonych do studia (co wiąże się bezpośrednio z pierw-szym czynnikiem).