Ewolucja ochrony świadka w świetle aktów prawnych Rady Europy

a. Rezolucja (77)27 o kompensowaniu ofiar przestępstw z dnia 28 września 1977 roku

U podstawy niniejszej Rezolucji legło stwierdzenie, że jednym z głównych celów Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności w zakresie ustawodawstwa państw członkowskich. Wskazano, że mając na względzie sprawiedliwość oraz solidarność społeczną należy zapewnić pomoc ofiarom przestępstwa, a szczególnie tych, którzy na skutek czynu zabronionego odnieśli obrażenia ciała, bądź których osoby bliskie zginęły w wyniku przestępstwa. Zauważono też, że niejednokrotnie dostępne możliwości uzyskania

226 E. Bieńkowska, Wdrażanie instrumentów sprawiedliwości naprawczej, (w:) L. Mazowiecka (red.) Mediacja

w praktyce prokuratorskiej – dziś i jutro, Warszawa 2012, s. 22 i nast.; E. Bieńkowska, Ofiara i system…,

s. 49 i nast.; E. Bieńkowska, Projekt Konwencji…, s. 5 i nast.

227 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Państwowa kompensata przysługująca ofiarom niektórych przestępstw.

84

odszkodowania są niewystarczające dla ofiar, co wynika z braku zidentyfikowania sprawcy bądź nieposiadania przez niego środków finansowych. W tym właśnie zakresie istnieje konieczność ustanowienia szczególnego systemu odszkodowań dla ofiar. Istotne jest niewątpliwie aby w interesie pokrzywdzonych leżały zasady przemawiające za dokonaniem harmonizacji przepisów krajowych.²²⁸

W celu zapewnienia rekompensaty ofiarom państwa członkowskie winny kierować się następującymi założeniami. Otóż, jeżeli niemożliwe jest uzyskanie rekompensaty za pomocą innych środków, to państwa powinno wnieść swój wkład na rzecz ofiary, która doznała ciężkiego uszkodzenia ciała na skutek czynu zabronionego. Powyższa zasada odnosi się także do osób pozostających na utrzymaniu osoby, która zmarła w wyniku czynu zabronionego. Odszkodowanie w tym zakresie powinno być zrealizowane albo w ramach systemu zabezpieczenia społecznego, lub przez ustanowienie szczególnego systemu rekompensat bądź poprzez skorzystanie z ubezpieczenia. Rekompensata finansowa powinna być sprawiedliwa i dokonana na podstawie analizy charakteru czynu zabronionego oraz rodzaju doznanej szkody. Pomoc finansowa powinna obejmować także ewentualną utratę zarobków ofiary w przyszłości, jak też wzrost wydatków związanych z leczeniem, kosztami rehabilitacji medycznej i zawodowej oraz wydatki pogrzebowe. Warto także nadmienić, że omawiana rekompensata może posiadać formę płatności ryczałtowej lub płatności okresowych. Nadto, odszkodowanie może ulec zmniejszeniu lub nawet odrzuceniu, jeżeli wynika to z postępowania ofiary bądź jej związku ze sprawcą i jego środowiskiem.229

b. Rekomendacja R79/17 w sprawie ochrony dzieci przed okrutnym i poniżającym traktowaniem z dnia 13 września 1979 roku.

Jednym z podstawowych założeń omawianej Rekomendacji było usystematyzowanie uprawnień przysługujących rodzinom, opiekunom oraz dzieciom w taki sposób, aby uchronić dzieci przed wyrządzeniem im poważnej szkody. Działania te powinny być realizowane na skutek efektywnej interwencji ze strony władz publicznych. Wskazano także, że niewłaściwe traktowanie dzieci zarówno pod względem fizycznym jak też emocjonalnym oraz ich zaniedbywanie przez opiekunów stanowi niewątpliwie istotny problem w wielu państwach

228 M. Mazur, Instytucja kompensaty w praktyce sądowej (w:) L. Mazowiecka (red.), Kompensata państwowa

dla ofiar przestępstw w Polsce: Teraźniejszość i przyszłość, Warszawa 2013, s. 50 i nast.

229 E. Bieńkowska, C. Kulesza, Państwowa kompensata dla ofiar przestępstw. Geneza, znaczenie i standardy

kształtowania instytucji (w:) L. Mazowiecka (red.), Kompensata państwowa dla ofiar przestępstw w Polsce: Teraźniejszość i przyszłość, Warszawa 2013, s. 23 i nast.

85

członkowskich. Warto również nadmienić, że wykorzystywanie dzieci może stanowić skrajny objaw problemu patologii rodzinnych, a niejednokrotnie również zaburzeń ogólnospołecznych. Dostrzeżono także, że długotrwałe skutki patologicznego oddziaływania środowiska rodzinnego na dziecko mają wpływ na jego rozwój, a w szczególności na zdolność do nauki, osobowość, ale także zachowanie takiego dziecka w późniejszym czasie w roli rodzica. Efekty takiej patologii dotyczą nie tylko samego dziecka oraz jego najbliższego otoczenia, ale także całego społeczeństwa – w dłuższej perspektywie czasowej230. W Rekomendacji poniesiono tezę, zgodnie z którą w społeczeństwie panuje ignorancja i obojętność, a nawet niechęć do uznania powagi powyższego zjawiska, które jest postrzegane jedynie jako problem organów państwowych, nie zaś człowieka w rozumieniu jednostki. Mając powyższe na względzie zauważono konieczność poszukiwania efektywnego rozwiązania, jednak długoterminowego, które umożliwiłoby podjęcie środków natychmiastowej interwencji i rozpoznania zjawiska z jednej strony, a z drugiej zaś stosowania polityki prewencyjnej. Niewątpliwie państwa członkowskie podjęły inicjatywę związaną z opracowywaniem i skoordynowaniem prewencji oraz postępowania w sytuacji wykorzystywania dzieci, co jest pozytywnym efektem powyższej inicjatywy.

Współpraca w zakresie ochrony dzieci przed okrutnym traktowaniem dotyczy koordynacji organów opieki zdrowia, opieki społecznej oraz innych sektorów231. Niewątpliwie na gruncie omawianej Rekomendacji zaakcentowano konieczność podjęcia działań skutkujących zapewnieniem bezpieczeństwa wykorzystywanym dzieciom, które doznały krzywdy psychicznej i fizycznej, bowiem były ofiarami zaniedbania lub znęcania się. Powyższe zaś ma wpływ na rozwój fizyczny, intelektualny oraz emocjonalny dziecka. W dalszej kolejności odniesiono się do pożądanych działań ze strony osób sprawujących opiekę nad danym dzieckiem. I tak, czynności w tym zakresie powinny zmierzać do poniesienia świadomości dotyczącej rozmiaru i powagi zagrożenia, a zwłaszcza poprzez organizowanie społecznych kampanii informacyjnych w celu rozpowszechniania informacji na temat wykorzystywania dzieci oraz metod zapobiegania temu zjawisku. Niezwykle istotne jest także podejmowanie środków prewencji oraz rozpoznania i dalszego postępowania w sytuacji wykorzystywania dzieci. Zwrócono też uwagę na aspekt związany z promowaniem koordynacji, wiedzy oraz zrozumienia wśród służb i specjalistów z różnych zakresów, jednak

230 P. Jaros, Prawa Dziecka. Dokumenty Rady Europy, Warszawa 2013, s. 14; E. Jarosz, Międzynarodowe

standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem, Warszawa 2008, s. 26.

231 E. Jarosz, A. Nowak, Dzieci ofiary przemocy w rodzinie. Raport Rzecznika Praw Dziecka. Funkcjonowanie

86

zaangażowanych w ochronę dzieci w celu ułatwienia multidyscyplinarnego rozwiązania zagrożenia. Istotne na gruncie pomocy wykorzystywanym dzieciom jest promowanie wykonywania badań odnoszących się do tego problemy, w ramach których priorytetowe są badania nad systemem przewidywania, prewencji oraz wczesnego wykrywania zjawiska. Zaakcentowano też konieczność utrzymywania prawa dotyczącego ochrony dzieci pod stałym nadzorem w taki sposób, by dostosować je do wytycznych wskazanych w omawianej Rekomendacji.

Warto jednocześnie nadmienić, że niniejszy wywód ma istotne znaczenie w kontekście omawianych w dalszej części rozprawy środków ochrony małoletniego świadka. Zawrócono bowiem uwagę na problem dotyczący małoletnich, którzy niejednokrotnie stają się ofiarami przestępstw. Powyższe zaś uzasadnia konieczność zastosowania środków ochrony i pomocy wobec świadków małoletnich.

c. Rekomendacja R/85/4 w sprawie przemocy w rodzinie z dnia 26 marca 1985 roku

Rekomendacja w sprawie przemocy w rodzinie została wydana w trybie art. 15b Statutu Rady Europy232. Był to niewątpliwie pierwszy dokument o charakterze międzynarodowym dotyczący bezpośrednio tematyki przemocy w rodzinie. W preambule omawianej Rekomendacji zaakcentowano doniosłość instytucji rodziny, która stanowi podstawową jednostkę organizacyjną w każdym społeczeństwie demokratycznym. Nadto, wskazano na problem przemocy w rodzinie, który staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem i występuje w różnych formach. Niewątpliwie dostrzeżono potrzebę zapewnienia ochrony wszystkim członkom rodziny. Kolejno, wyszczególniono dwa typy ofiar, do których zaliczono kobiety i dzieci, przy czym podkreślono, że formy przemocy kierowane wobec nich są odmienne od siebie. Wskazano także, że dzieci muszą podlegać ochronie w sposób szczególny, bowiem ochrona ta dotyczy zarówno wszelkich aspektów dyskryminacji, ucisku, ale także nadużyć organów państwowych w kontekście rodziny bądź innych instytucji. Odnosząc się zaś do kobiet, które są ofiarami przemocy nadmieniono, że brak równości z

232 Artykuł 15 b Statutu Rady Europy stanowi, że: „Ustalenia Komitetu mogą, w stosownych wypadkach, przybierać formę zaleceń dla rządów członków. Komitet może zwracać się do rządów członków o informacje o działaniach przez nich podjętych w związku z tymi zaleceniami”. Tekst Statutu Rady Europy [dostęp w Internecie: http://dziennikustaw.gov.pl/DU/1994/s/118/565] 7.09.2018 r.

87

mężczyznami ogranicza im możliwość zgłaszania aktów przemocy . Nadto w preambule omawianej Rekomendacji wskazano, ze przemocą jest każde działanie bądź zaniechanie, które powoduje szkodę w życiu, integralności fizycznej bądź psychologicznej lub też wolności danej osoby albo które powoduje negatywne konsekwencje w zakresie rozwoju osobowości.233

Rekomendacja nr R (85)4 określa trzy formy oddziaływania na przemoc w rodzinie. Pierwszą z nich jest podejmowanie działań w celu zapobiegania aktom przemocy. Kolejną formą jest informowanie określonych organów o zaistnieniu aktów przemocy. Trzecia forma odnosi się do interwencji państwa w tym zakresie. W kontekście zapobiegania warto wskazać, że państwa winny podejmować czynności na różnych szczeblach. W aspekcie sfery publicznej zalecono podjęcie współpracy z ogółem społeczeństwa, które z kolei ma na celu informowanie o rozmiarach, formach oraz cechach przemocy w rodzinie234. Takie czynności służą zdobyciu zaufania społeczeństwa, co zaś ma wpływ na popieranie stosowania określonych środków w walce z przemocą domową. W zakresie strefy prywatnej czynności powinny zmierzać do rozszerzenia informacji dotyczącej stosunków społecznych i rodzinnych, jak również wykrywania zagrożeń na wcześniejszym etapie, a w reszcie rozwiązywania konfliktów rodzinnych oraz społecznych. Zalecenia odnosząc się też do konieczności przeprowadzenia profesjonalnych szkoleń dla wszystkich osób, na których spoczywa odpowiedzialność w zakresie interwencji przy przemocy w rodzinie, a w szczególności wobec osób których stanowisko umożliwia wykrywanie powyższych sytuacji oraz podjęcie współpracy z ofiarami.235

Warto niewątpliwie odnieść się także do zadań państw członkowskich w zakresie zwalczania przemocy w rodzinie, bowiem są one odpowiedzialne za wspieranie organizacji, a w szczególności organizacji pozarządowych, do których zadań należy udzielanie pomocy ofiarom. Nadto, w organach administracyjnych także powinny funkcjonować określone departamenty albo interdyscyplinarne urzędy zajmujące się wyszukiwaniem ofiar przemocy w rodzinie, a następnie udzielaniem im pomocy. Kompetencje tychże organów skupiałyby się co do zasady głównie na przyjmowaniu zgłoszeń i raportów o aktach przemocy w rodzinie, jak też organizowaniu pomocy lekarskiej zgodnie z wolą ofiary, a wreszcie na zagwarantowaniu

233 P. J. Jaros, Prawa Dziecka. Dokumenty Rady Europy, Warszawa 2013, s. 459; S. Spurek, Izolacja sprawcy od

ofiary. Instrumenty przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Wydawnictwo Wolters Kluwer business,

Warszawa 2013, s. 72 – 73.

234 J. Bryk, Przemoc w rodzinie w aspekcie przestępstwa znęcania się, Przegląd Policyjny 1998 nr 3/4, s. 72.

235 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009, s. 325.

88

pomocy, opieki oraz porady osobom których dotyczy przemoc w rodzinie. Niezwykle istotne jest także udzielanie informacji sądom i prokuraturze w zakresie prowadzonych postępowań. Odnosząc się do udzielania informacji dotyczących aktów przemocy państwa członkowskie winny rozpowszechniać sytuacje związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie. Gwarancje powinny dotyczyć także możliwości zwolnienia z tajemnicy zawodowej osób, które udzielają pomocy ofiarom przestępstw w rodzinie236.

Ostatnia część Rekomendacji odnosi się do interwencji państwowej w postępowaniach dotyczących przemocy w rodzinie. Mając powyższe na względzie zaakcentowano następujące kwestie. Po pierwsze, państwo powinno podejmować czynności, które w efektywny sposób zagwarantują bezpieczeństwo ofiarom przemocy w rodzinie oraz zapobiegną występowaniu analogicznych zdarzeń w przyszłości. Kolejno, zaakcentowano aspekt związany ze szczególną sytuacją dzieci, które zazwyczaj są świadkami istniejącej przemocy pomiędzy rodzicami, niezależnie od tego czy rodzice pozostają w związku małżeńskim czy też nie, co z kolei może skutkować nieprawidłowym rozwojem emocjonalnym dziecka. Nadto wskazano, że interes ofiary nie może być zagrożony na skutek podejmowania działań w zakresie prawa cywilnego, administracyjnego czy też karnego. Zastrzeżono przy tym, że prawo karne jedynie w ostateczności powinno ingerować w sprawy związane z życiem w rodzinie.237

Końcowo warto wskazać, że państwa członkowskie winny dokonać weryfikacji ustawodawstwa krajowego pod kątem konieczności wyeliminowania zjawiska karcenia dzieci. Jednocześnie dostrzeżono, że to wyspecjalizowane podmioty dochodzeniowe bądź sądowe powinny podejmować czynności związane z nadzorem nad sprawami przemocy w rodzinie. Postępowania w powyższym zakresie mogą być bowiem prowadzone dopiero wówczas, gdy zaistnieje w tym zakresie interwencja ofiary bądź gdy przemawia za tym interes publiczny . W niniejszej Rekomendacji zwrócono uwagę na działalność edukacyjno – profilaktyczną, jak również konieczność wykrywania przemocy w rodzinie na wcześniejszym etapie. Ingerencja odpowiednich organów nie powinna ograniczać prawa do prywatności osób, których powyższy problem dotyczy. Regulacje określone w prawie karnym są rozwiązaniem, które powinno być wszczynane dopiero w ostateczności .

236 M. Płatek, Ochrona prawna przed przemocą wobec kobiet i przemocą domową, (w:) S. Trociuk (red.),

Przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet, w tym kobiet starszych i kobiet z niepełnosprawnościami. Analiza i praktyka, Biuletyn RPO. Źródła 2013, nr 7, Warszawa 2013, s. 28

237 E. Jarosz, Ochrona dzieci przed krzywdzeniem. Perspektywa globalna i lokalna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008, s. 187;

89

d. Rekomendacja Rady Europy Nr R(85)11 w sprawie pozycji ofiary w procesie karnym z dnia 28 czerwca 1985 roku

Tytułem wstępu należy wskazać, że niewątpliwie powyższa Rekomendacja ma istotne znaczenie w zakresie świadka – pokrzywdzonego, stąd też warto dokonać jej analizy w kontekście środków ochrony tegoż świadka. W preambule omawianego aktu wskazano, że cele wymiaru sprawiedliwości w zakresie postępowania karnego w znacznej mierze koncentrują się na relacji między państwem a sprawcą czynu zabronionego. Mając powyższe na względzie powzięto przekonanie, zgodnie z którym działanie organów wymiaru sprawiedliwości potęguje niejednokrotnie problemy ofiary, zamiast je zmniejszać. Wskazano, że zaspokajanie potrzeb musi stanowić elementarną funkcję wymiaru sprawiedliwości w procesie karnym, a w szczególności w celu zagwarantowania ochrony interesów ofiary238. Niewątpliwie istotne jest także pogłębianie zaufania ofiary do wymiaru sprawiedliwości oraz zachęcanie do podejmowania współpracy, choćby poprzez występowanie w procesie w charakterze świadka239. Częstym zjawiskiem jest bowiem ponoszenie przez pokrzywdzonego na skutek czynu zabronionego szkód fizycznych, psychicznych, ekonomicznych oraz społecznych. Dostrzeżono zatem konieczność podjęcia rozważań w celu podjęcia działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb ofiary w tym zakresie. Środki podjęte przez państwo mogą także sprzyjać pojednaniu ofiary i sprawcy, gdyż z założenia ochrona pokrzywdzonego nie powinna być sprzeczna z innymi celami postępowania karnego takimi jak wzmocnienie norm społecznych oraz resocjalizacją przestępców. Biorąc powyższe pod uwagę podkreślono, że prawa i potrzeby ofiar powinny być w większym stopniu respektowane na każdym etapie procesu240.

W pierwszej kolejności zalecono państwom członkowskim dokonanie weryfikacji obowiązującego ustawodawstwa i praktyki zgodnie z powyższymi założeniami. Wskazano bowiem, że funkcjonariusze policji powinni odbyć stosowne przeszkolenie w odniesieniu do postępowania z ofiarami czynu zabronionego. Ich zachowanie powinno opierać się na

238 E. Bieńkowska, Postępowanie mediacyjno–restytucyjne jako sposób rozwiązania konfliktu między ofiarą i

sprawcą przestępstwa: standardy międzynarodowe i perspektywy w Polsce, (w:) E. Bieńkowska (red.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą. Materiały konferencji międzynarodowej (Warszawa, 26–27 styczeń 1995), Warszawa 1995, s. 22–27.

239 E. Bieńkowska, C. Kulesza, Europejskie standardy kształtowania sytuacji ofiar przestępstw, Białystok 1997, s. 90–149.

90

życzliwości, serdeczności, a jednocześnie musi być konstruktywne i uspokajające. Ofiarom należy również udzielać wszelkich informacji w zakresie możliwości zdobycia praktycznej pomocy w zakresie doradztwa prawnego, które może być także przydatne na gruncie uzyskania odszkodowania od sprawcy oraz ewentualnego odszkodowania od państwa. Pokrzywdzony powinien być również niezwłocznie informowany o wynikach postępowania przygotowawczego241. Zwrócono też uwagę na to, że w każdym raporcie sporządzanym na potrzeby organów wymiaru sprawiedliwości powinna zostać umieszczona wzmianka dotycząca możliwych szkód poniesionych przez poszkodowanego.242

W zakresie postępowania przygotowawczego wskazano, że działania organów ścigania powinny również zawierać rozważania dotyczące kwestii odszkodowania na rzecz ofiary czynu zabronionego243. Osoba taka powinna zostać niezwłocznie poinformowana odnośnie decyzji dotyczącej prowadzonego postępowania, chyba że wskaże, że nie chce otrzymywać takich informacji. Zwrócono również uwagę na uprawnienie ofiary w zakresie wniesienia prywatnego aktu oskarżenia. Kolejno poruszono kwestię związaną z metodą przesłuchania pokrzywdzonego w procesie karnym i wskazano, że czynność ta powinna być dokonywana w sposób uwzględniający jego sytuację osobistą, jego prawa oraz godność244. Dzieci oraz osoby chore psychicznie lub niepełnosprawne powinny być przesłuchiwane w obecności ich rodziców bądź opiekunów. Raz jeszcze wskazano, że także na etapie jurysdykcyjnym pokrzywdzonemu powinny być udzielane informacje o dacie i miejscu rozprawy, a także o możliwości uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia w procesie karnym. Istotna w tym zakresie okoliczność związana z możliwością wydania przez sąd karny orzeczenia co do odszkodowania ze wyrządzoną szkodę na skutek popełnionego czynu zabronionego245. Zgodnie z założeniami omawianego aktu, ustawodawstwo poszczególnych państw powinny przewidywać, że orzeczona przez sąd rekompensata może być zarówno sankcją karną, substytutem za karę karną lub może być przyznania niezależnie od sankcji

241 K. Dudka, Skuteczność instrumentów ochrony pokrzywdzonego w świetle badań empirycznych, Lublin 2006, s. 49.

242 E. Bieńkowska, Pokrzywdzony w świetle najnowszych nowelizacji przepisów prawa karnego, Prok. i Pr. 2014, nr 3, s. 16 i nast.

243 P. Wiliński, Pozycja i ochrona świadka we współczesnym procesie karnym (w:) P. Wiliński (red.), Prawo

wobec wyzwań współczesności, Poznań 2004, s. 314–315; S. Waltoś, Dylematy ochrony świadka w procesie karnym, PiP 1995, z. 2, s. 39.

244 E. Bieńkowska, C. Kulesza, Europejskie standardy…, s. 90–149.

245 W. Gliniecki, Prawo pokrzywdzonego do uczciwego procesu karnego – nowe wyzwanie dla polskiego i

międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka (w:) E. Dynia, C.P. Kłak, Europejskie standardy

91 karnej.246

W dalszej kolejności podniesiono, że również w przypadkach orzeczenia przez sąd odroczenia lub zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności lub warunkowego umorzenia postępowania, powinna istnieć możliwość zasądzenia na rzecz ofiary czynu zabronionego określonej kwoty tytułem odszkodowania. Odnosząc się zaś do kwestii egzekucji zasądzonej kwoty warto nadmienić, że odszkodowanie zasądzone na rzecz ofiary winno być pobierane analogicznie jak w przypadku grzywny oraz mieć pierwszeństwo przez innymi sankcjami finansowymi nałożonymi na sprawcę. Końcowo poruszono także kwestię związaną z wyłączeniem jawności rozprawy akcentując, że dobro pokrzywdzonego i konieczność ochrony jego prywatności ma szczególne znaczenie. Mając powyższe na względzie, gdy udział mediów może w negatywny sposób wpłynąć na życie prywatne lub godność pokrzywdzonego, to wówczas należy wyłączyć jawność rozprawy. Na gruncie niniejszego Zalecenia również podjęto rozważania dotyczące ochrony ofiary i wskazano, że zarówno ofiara, jak również osoby dla niej najbliższe powinni otrzymać efektywną ochronę przed zastraszaniem i odwetem ze strony

e. Rekomendacja Rady Europy Nr R(87)21 w sprawie zapobiegania wiktymizacji i pomocy dla ofiar przestępstw

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wytyczne wskazane w powyższej Rekomendacji mają na celu usystematyzowanie regulacji w zakresie pomocy dla ofiar, która powinna odnosić się zarówno do służb państwowych, ale także do organizacji pozarządowych247. Wymieniono środki niezbędne do wykorzystania przez państwa członkowskie, a zmierzające do rozwijania programów i struktur pomocy dla pokrzywdzonych ogólnie, ale też pokrzywdzonych określonej kategorii, a wreszcie ofiar specyficznych czynów zabronionych np. zgwałcenia, przemocy w rodzinie czy wykorzystania seksualnego. Jednocześnie warto nadmienić, że na gruncie niniejszej Rekomendacji, dzieci

246 J. Wojnar, Krótki przyczynek do zakresu uprawnień pokrzywdzonego w procesie karnym, (w:) S. Waltoś, B. Nita, P. Trzaska, M. Żurek (red.), Kompensacyjna funkcja prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Zbigniewa Gostyńskiego, Czasopismo Prawa Karnego”2002, nr 2, s. 48.

247 E. Bieńkowska, Postępowanie mediacyjno–restytucyjne jako sposób rozwiązania konfliktu między ofiarą i

sprawcą przestępstwa: standardy międzynarodowe i perspektywy w Polsce, (w:) E. Bieńkowska (red.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą. Materiały konferencji międzynarodowej (Warszawa, 26–27 styczeń

92

zaliczono do szczególnego rodzaju ofiar, wobec których powinny być tworzone, rozwijane oraz poszerzane czynności w zakresie udzielania im pomocy. W wytycznych położono również nacisk na stosowanie środków mających na celu zapobieżenie wiktymizacji, prowadzenie badań w obrębie zjawiska wiktymizacji oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa co do potrzeb ofiar przestępstw248. Środki ochrony i pomocy powinny dotyczyć co do zasady zaspokajania bezpośrednich potrzeb ofiary, a zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwa, ale też zapewnienie pomocy medycznej, socjalnej, ekonomicznej, psychologicznej. Istotne jest też udzielanie informacji o prawach ofiary oraz o tym, w jaki sposób eliminować zjawisko wiktymizacji249. Poruszono także kwestię związaną z możliwością uzyskania kompensacji bądź odszkodowania. W zakresie tego aktu także zwrócono uwagę na konieczność przeprowadzenia szkoleń wobec służb mających bezpośrednią styczność z ofiarami przestępstw, a zatem w szczególności służb medycznych i socjalnych.250

W dalszej kolejności wskazano na konieczność stosowania następujących środków zmierzających do zapobiegania wiktymizacji i udzielania pomocy dla ofiar czynów