Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu

Środek pomocy polegający na zmianie miejsca pobytu uregulowany jest w przepisie art. 6 i 7 oraz pośrednio 8 i 9 ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.

528 E. Bieńkowska, Nowe środki ochrony i pomocy dla pokrzywdzonych i świadków…, s. 12 – 13.

190

Otóż, zgodnie z powyższymi regulacjami pomoc polegająca na zmianie miejsca pobytu może być udzielona w wypadku zaistnienia wysokiego poziomu zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej, który jest wynikiem toczącego się postępowania karnego lub postępowania karnoskarbowego. Warunkiem udzielenia tegoż środka jest konieczność długotrwałej ochrony danej osoby oraz uznanie, że inne środki ochrony i pomocy nie są wystarczające. Podobnie jak w przypadku ochrony osobistej, również ten środek jest przyznawany tylko wówczas, gdy stosowany jest w sprawach w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego. Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach środek pomocy może także być stosowany w innych sprawach. Uściślając powyższe zagadnienie należy wskazać, iż pomoc w zakresie zamiany miejsca pobytu polega na powzięciu czynności organizacyjnych mających na celu umożliwienie osobie chronionej pobyt w innym miejscu aniżeli dotychczasowe miejsce pobytu. Taka właśnie pomoc może przejawiać się w udostępnieniu tymczasowego lokalu mieszkalnego, który jednocześnie zapewni podstawowe potrzeby bytowe, lub też w pomocy w wynajęciu mieszkania. Osoba chroniona może także w ramach tego środka oczekiwać pomocy w przeprowadzce lub zagospodarowaniu, albo pomocy w załatwieniu istotnych spraw życiowych, które są związane ze zmianą miejsca pobytu.530

Kontynuując rozważania dotyczące pomocy w zmianie miejsca pobytu należy wskazać, iż osobie chronionej, która nie posiada środków finansowych stanowiących źródło utrzymania ani też nie może podjąć zatrudnienia, co spowodowane jest istnieniem zagrożenia dla życia lub zdrowia, można udzielić pomocy finansowej. Pomoc ta jednak może być przeznaczona jedynie na ściśle określone wydatki, a to na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych albo na pokrycie całości lub części kosztów związanych z tymczasowym udostępnieniem lokalu mieszkalnego lub wynajęcia mieszkania, albo wreszcie na pokrycie kosztów uzyskania opieki zdrowotnej, w trybie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r., o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych531, o ile dana osoba nie jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Odnosząc się zaś do kwestii wysokości udzielonej pomocy finansowej należy wskazać, iż wysokość tą określa się mając na względzie zarówno zakres jak i charakter udzielanych środków pomocy i ochrony, jak również dotychczasowe wynagrodzenie osoby chronionej. Jednocześnie w art. 7 ust 2

530 E. Bieńkowska, Pokrzywdzony w świetle najnowszych nowelizacji przepisów prawa karnego, Prok. i Pr. 2014, nr 3, s. 16 i nast.; E. Bieńkowska, Wokół projektu…, s. 1; E. Bieńkowska, Nowe środki…, s. 12 – 13.

191

ustawy jednoznacznie zastrzeżono, że pomoc finansowa nie może przekroczyć miesięcznie 3500 złotych, zaś wobec osoby małoletniej 2000 złotych. Zawarto także zapis, zgodnie z którym z pomocy finansowej winno potrącić się opłaty i wydatki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego532. Z udzielonej pomocy finansowej potrąca się także równowartość odszkodowania otrzymanego z tytułu szkód wyrządzonych w danym lokalu lub mieszkaniu. Sprecyzowano także, iż pomoc finansowa winna być udzielona jedynie do wartości miesięcznej składki w zakresie dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, którą stanowi kwota obliczona od wartości odpowiadającej miesięcznemu wynagrodzeniu, o którym stanowi art. 68 ust. 4 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Jednocześnie w tym miejscu warto wskazać na uprawnienie przysługujące właściwemu komendantowi Policji, który może określić zarówno lekarzy jak i placówki medyczne mogące świadczyć wobec osoby chronionej opiekę zdrowotną. Odnosząc się do stricte formalnego aspektu pomocy finansowej należy nadmienić, że może być ona wypłacana bądź w gotówce za stosownym pokwitowaniem, jak też przekazem pocztowym albo w inny sposób uprzednio ustalony z osobą chronioną.533

W dalszej kolejności nie sposób nie odnieść się do tematyki związanej z doręczeniami pocztowymi, o których stanowi art. 8 ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Otóż, w sytuacji udzielenia pomocy co do zmiany miejsca pobytu, właściwy komendant Policji może zobowiązać operatora pocztowego (w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe534) do określonych czynności. I tak, można zobowiązać operatora pocztowego go przekazywania pod adres określonej przez siebie komendy Policji wszelkich przesyłek pocztowych bądź kwot pieniężnych, które zostały wskazane w przekazach pocztowych kierowanych wobec osoby chronionej. Nadto, operator pocztowy może być zobowiązany do przekazywania przesyłek pocztowych bądź kwot pieniężnych wskazanych w przekazach pocztowych kierowanych wobec osoby chronionej, ale za pośrednictwem osoby upoważnionej przez właściwego komendanta Policji. Również do kompetencji właściwego komendanta Policji należy niezwłoczne wydawanie osobie chronionej przesyłek pocztowych bądź środków pieniężnych wskazanych w przekazach

532 Dz.U. z 2014 r., poz. 150.

533 E. Bieńkowska, Pokrzywdzony w świetle najnowszych nowelizacji przepisów prawa karnego, Prok. i Pr. 2014, nr 3, s. 16 i nast.; E. Bieńkowska, Wokół projektu…, s. 1; E. Bieńkowska, Nowe środki…, s. 12 – 13.

192

pocztowych. Taki rodzaj wydania przesyłki pocztowej oraz wypłacenia środków pieniężnych stanowi doręczenie w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe.535

Przechodząc do tematyki związanej z kwestią odbierania przesyłek pocztowych lub środków pieniężnych kierowanych wobec osoby chronionej należy wskazać, że właściwy komendant Policji zapewnia odbieranie przez wskazanego funkcjonariusza Policji upoważnionego przez osobą chronioną bądź przez właściwego komendanta Policji tychże przesyłek. Jednocześnie warto nadmienić, że przesyłka pocztowa może być odebrania przez upoważnioną osobę będą pod adresem wskazanym na przesyłce pocztowej, przekazie pocztowym lub w umowie o świadczenie usług pocztowych, bądź w placówce pocztowej, albo wreszcie pod adresem komendy Policji, który uprzednio został wskazany operatorowi pocztowemu przez właściwego komendanta Policji. Mając na względzie konieczność zachowania szczególnej ostrożności w zakresie stosowania omawianego środka pomocy, funkcjonariusz Policji odbierający przesyłkę pocztową lub środki pieniężne zobowiązany jest do okazania stosownego upoważnienia. W dalszej kolejności funkcjonariusz Policji, po odebraniu powyżej przesyłki, ma obowiązek przekazać ją osobie chronionej za pokwitowaniem. Warto zwrócić uwagę na zapis art. 9 ust. 4 ustawy, zgodnie z którym zanim funkcjonariusz Policji przekaże przesyłkę osobie chronionej, może za jej zgodą dokonać kontroli zawartości tejże przesyłki. Zawarto również zapis, który ma na celu uregulowanie postępowania funkcjonariusza na wypadek odmowy pokwitowania odbioru przesyłki przez osobę chronioną, bowiem w takiej sytuacji funkcjonariusz zobowiązany jest do zamieszczenia stosownej adnotacji na dokumencie pokwitowania odbioru. Następnie przesyłka lub kwota pieniężna zostaje zwrócona przez funkcjonariusza Policji wraz w pokwitowaniem operatorowi pocztowemu. Omawiana ustawa reguluje również kwestię dotyczącą nadawania przesyłek lub przekazów pocztowych przez osobę chronioną. Także w takim wypadku nadawanie przesyłek następuje za pośrednictwem funkcjonariusza Policji upoważnionego przez osobę chronioną bądź przez właściwego komendanta Policji.536

Niewątpliwie najdalej idącym środkiem jest pomoc w zakresie miejsca pobytu pokrzywdzonego lub środka. Przesłanką umożliwiającą jego zastosowanie jest, analogicznie jak w wypadku ochrony osobistej, wystąpienie wysokiego stopnia zagrożenia życia lub zdrowia, jak również konieczność zapewnienia długotrwałej ochrony. Nadto, środek ten ma

535 Idem.

536 E. Bieńkowska, Pokrzywdzony w świetle najnowszych nowelizacji przepisów prawa karnego, Prok. i Pr. 2014, nr 3, s. 16 i nast.; E. Bieńkowska, Wokół projektu…, s. 1; E. Bieńkowska, Nowe środki…, s. 12 – 13.

193

charakter subsydiarny, co z kolei skutkuje koniecznością ustalenia, że pozostałe środki ochrony nie są wystarczające w danym przypadku. Powyższe wynika zarówno z komplikacji natury logistycznej, ale także z wysokimi kosztami oraz niedogodnością dla osoby chronionej oraz bliskich jej osób. Zastosowanie omawianego środka umożliwia podjęcie czynności o charakterze organizacyjnym, które warunkują osobie objętej ochroną pobytu w innym miejscy aniżeli dotychczasowe, w tym także na udostępnienie lokalu mieszkalnego tymczasowego zapewniającego standardowe wymogi życiowe. Środek ten może również obejmować pomoc w zakresie wynajęcia mieszkania, a w konsekwencji także w przeprowadzce, zagospodarowaniu oraz załatwieniu spraw związanych ze zmianą miejsca pobytu.537

Jako uzupełnienie tego środka ochrony należy traktować pomoc finansową w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb zarówno życiowych, mieszkaniowych, jak też przeznaczonych na koszty pozyskania świadczeń związanych z opieką zdrowotną. Nie można wyeliminować sytuacji, w której w konsekwencji realizowania obowiązku procesowego polegającego na składaniu zeznań, powstałe zagrożenie dla życia lub zdrowia jest tak duże, że uniemożliwia w istocie wykonywanie pracy zawodowej. Mając powyższe na względzie warto nadmienić, że przyznana pomoc finansowa na zaspokojenie powyższych potrzeb nie może być wyższa aniżeli kwota 3500 złotych miesięcznie. Z kolei pomoc przyznana osobie małoletniej nie może przekraczać 2000 złotych miesięcznie. Należy także wskazać, że ustalając kwotę pomocy finansowej organ winien wziąć pod uwagę zakres oraz charakter przyznawanych środków. Istotna w tym zakresie jest także kwota wynagrodzenia, jaką uprzednio otrzymywała osoba chroniona. Pomoc finansowa przeznaczona na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych może być przyznana na pokrycie całości bądź części kosztów związanych z odpłatnym udostępnieniem tymczasowego lokalu mieszkalnego albo wynajęciem mieszkania. Z kolei pomoc finansowa związana z pokryciem wydatków na opiekę zdrowotną, w zakresie odpowiadającym ubezpieczeniu zdrowotnemu, przysługiwać będzie osobom, które nie zostały uprawnione do korzystania ze świadczeń pokrywanych z publicznych środków. Nadto, właściwy komendant może wskazać lekarzy oraz placówki medyczne, od których osoba chroniona ma możliwość uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej. Określenie instytucji świadczących pomoc leczniczą uzasadnione jest zachowaniem wymogów związanych ze skutecznym wykonywaniem środków ochrony. Wskazanie nie jest obligatoryjne wobec osoby chronionej, jednak niezastosowanie się do niego może być traktowane jako niestosowanie się do zasad i zaleceń, co z kolei może

194

skutkować uchyleniem zastosowanych środków w trybie art. 17 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Uzupełnieniem pomocy z zakresie zmiany miejsca zamieszkania jest niewątpliwie również udzielenie pomocy w przedmiocie doręczania osobie chronionej przesyłek pocztowych w trybie art. 8 i 9 ustawy.