Kształt ochrony świadka w procesie karnym

Rozpoczynając rozważania na temat kształtu ochrony świadka należy wskazać, że w Polsce nie funkcjonuje spójny i jednolity system ochrony świadka. Otóż, środki ochrony świadka w zależności od jego statusu procesowego zostały określone w aktach prawnych różnej rangi, bowiem są one zawarte zarówno w Kodeksie postępowania karnego oraz innych ustawach, rozporządzeniach wykonawczych, jak też w zarządzeniach Komendanta Głównego Policji. Mając powyższe na względzie nie sposób uznać, że system ochrony świadka jest w Polsce spójny.161 Na potrzeby niniejszego opracowania wyodrębniono i opisano środki ochrony świadka o statusie zwyczajnym, świadka – pokrzywdzonego, świadka małoletniego, świadka incognito oraz świadka koronnego. Każdemu z tych świadków przysługuje odrębny rodzaj ochrony, mimo że niejednokrotnie środki ochrony zostały uregulowane w tym samym akcie prawnym. Tym niemniej, w zależności od statusu świadka, środki ochrony stosowane są w innym aspekcie, co zostanie niewątpliwie wykazane w dalszej części rozprawy.

Omawianie systemu ochrony świadka należy rozpocząć od świadka o statusie zwyczajnym, bowiem środki ochrony mu przysługujące mają także zastosowanie wobec świadka – pokrzywdzonego, świadka małoletniego, a nawet w pewnym zakresie świadka incognito162. Nie chcąc powielać rozważań dotyczących definicji świadka oraz warunków dopuszczenia dowodu z zeznań świadka w procesie karnym, znajdujących się we wstępnej części opracowania, zasadnym jest bezpośrednie odniesienie się do aktów prawnych regulujących kwestię ochrony świadka, a przede wszystkim do Kodeksu postępowania karnego oraz ustawy z dnia 28 listopada 2014 roku o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego

161 P. Wiliński, Pozycja i ochrona świadka we współczesnym procesie karnym (w:) P. Wiliński (red.), Prawo

wobec wyzwań współczesności, Poznań 2004, s. 314-315; S. Waltoś, Dylematy ochrony świadka w procesie karnym, PiP 1995, z. 2, s. 39; K. Dudka, Skuteczność instrumentów ochrony pokrzywdzonego w świetle badań empirycznych, Lublin 2006, s. 49.

58

i świadka, która weszła w życie w dniu 8 kwietnia 2015 roku. I tak, w pierwszej kolejności należy wskazać, że ochrona świadka mająca swoje źródło w Kodeksie postępowania karnego rozpatrywana jest w odrębnym aspekcie aniżeli ochrona przyznana na skutek u.o.p.p.ś. Regulacje k.p.k. mają bowiem charakter stricte procesowy, choć niewątpliwie skutkują zapewnieniem ochrony świadkowi, podczas gdy środki wskazane w u.o.p.p.ś. właściwie koncentrują się jedynie na udzieleniu świadkowi ochrony i pomocy. Rozwijając powyższą kwestię należy wskazać, że de facto środki ochrony mogą być przyznane świadkowi w procesie karnym zarówno na podstawie k.p.k., jak i u.o.p.p.ś. Powyższe nie ma zastosowania wobec świadka koronnego, bowiem środki ochrony tego rodzaju świadka określone zostały w u.ś.k. Mając powyższe na względzie jako niezwykle istotne jawi się podjęcie próby udzielenia odpowiedzi na pytanie o wzajemną relację obu wspomnianych ustaw. Kolejne pytanie odnosi się do tego, czy zastosowanie jednej z ustaw powoduje niemożność stosowania drugiej z nich? A jeżeli tak, to jakimi kryteriami winien kierować się organ procesowy przy wyborze względniejszej ustawy? Czy przewidziano możliwość jednoczesnego zastosowania środków ochrony przewidzianych w obu ustawach? Udzielenie odpowiedzi na te pytania ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia zarówno samej ochrony świadka, ale także organów stosujących tą ochronę.

Jak wskazano we wcześniejszej części opracowania, obowiązek świadka polegający na stawiennictwie i złożeniu zeznań jest niemal nieodzownie związany z istnieniem zagrożenia ze strony innych osób, zwłaszcza za strony oskarżonego lub osób działających na jego rzecz163. Wobec konieczności dążenia organów procesowych do zgromadzenia jak najobszerniejszego materiału dowodowego w sprawie oraz czynienia zadość zasadzie prawdy materialnej, ustawodawca stanął przed zadaniem stworzenia takich instrumentów ochrony, które zapewnią realną ochronę świadkowi164. Nadto, należy mieć na względzie, że poza podstawowym celem ochrony świadka jakim jest zapobieżenie niebezpieczeństwu ze strony osób trzecich, ochrona świadka winna również służyć zapewnieniu składającym zeznania warunków umożliwiających godny i niczym nieskrępowany udział w procesie oraz dbałości o ich psychikę. Nie sposób także tracić z pola widzenia, że również regulacje wspólnotowe mają zasadniczy wpływ na Polski system ochrony świadków, ponieważ akty te stanowią podstawę późniejszej implementacji do krajowego systemu prawnego. I tak, ustawa z dnia 28

163 P. Hofmański, Świadek anonimowy w procesie karnym, Kraków 1998, s. 104.

164 P. Wiliński, Pozycja i ochrona…, s. 314-315; S. Waltoś, Dylematy ochrony…, s. 39; K. Dudka, Skuteczność

59

listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka jest wynikiem implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony165.

Powołując się na przyjęty schemat niniejszego opracowania należy raz jeszcze zaakcentować, że świadkowi w procesie karnym może zostać przyznana ochrona zarówno na podstawie k.p.k., jak i u.o.p.p.ś. W pierwszej kolejności opisano środki ochrony wynikające z k.p.k., zaś w kolejnej części środki wynikające z u.o.p.p.ś. W tym miejscu warto wskazać, że powyższy schemat zastosowano zarówno wobec świadka o statusie zwyczajny, jak też wobec świadka – pokrzywdzonego oraz świadka małoletniego. Niemniej jednak, w zakresie świadka – pokrzywdzonego oraz świadka małoletniego nie powielano rozważań dotyczących środków ochrony przysługujących na podstawie k.p.k., bowiem uczyniono to obszernie w części rozprawy dotyczącej świadka o statusie zwyczajnym. Dotyczy to środków ochrony polegających na zastrzeżeniu danych dotyczących miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora i sądu, wyłączenia jawności rozprawy, prawa do odmowy składania zeznań przez świadka, prawa do uchylenia się od odpowiedzi na pytanie oraz zwolnienia ze składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie czy wreszcie wyłączenia dowodu z zeznań świadka wobec którego zachodzi obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności lub osoby dla niego najbliższej do wyodrębnionego zbioru dokumentów w trybie art. 250 § 2b k.p.k. Niewątpliwie bowiem wymienione uprawnienia służą ochronie świadka w procesie karnym i mają zastosowanie również wobec świadka – pokrzywdzonego oraz świadka małoletniego.

Odnosząc się zaś do środków ochrony i pomocy wskazanych w u.o.p.p.ś. warto wskazać, że głównym celem tejże ustawy było kompleksowe ujęcie kwestii dotyczących ochrony pokrzywdzonego i świadka, którzy biorą udział w postępowaniu karnym bądź karno-skarbowym, w tym osób im najbliższych166. Zgodnie z omawianą ustawą przewidziano następujące środki ochrony pokrzywdzonego i świadka: ochrona na czas czynności procesowej, ochrona osobista oraz pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu. Ustawodawca zapewnił także świadkowi i pokrzywdzonemu możliwość zastrzeżenia danych dotyczących

165 Uzasadnienie projektu ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (druk sejmowy Sejmu VII kadencji nr 2653), s. 1

166 Uzasadnienie projektu ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (druk sejmowy Sejmu VII kadencji nr 2653), s. 1

60

miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu, jak również dokonania czynności przesłuchania w warunkach wideokonferencji167. Istotną kwestię stanowi okoliczność, że środki ochrony przewidziane w tej ustawie można stosować także przed wszczęciem postępowania karnego lub postępowania karno-skarbowego.168

Odnosząc się do zasad udzielania środków ochrony należy wskazać, że to komendant Policji podejmuje decyzje w zakresie przyznania ochrony na pisemny wniosek pokrzywdzonego lub świadka, złożony za pośrednictwem organu prowadzącego czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo na wniosek sądu. Warto zwrócić uwagę również na to, że także same organy i sąd mogą złożyć wniosek o udzielenie ochrony, jednakże zawsze za zgodą pokrzywdzonego lub świadka. Zarządzenie w zakresie ewentualnego przyznania ochrony winno zostać wydane w ciągu 14 dni od złożenia wniosku. Podstawę wydania zarządzenia zawsze stanowi stopień zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osoby najbliższej. Nadto, środki ochrony przyznane tymże zarządzeniem są przydzielane na czas określony, natomiast w przypadku ustania przesłanek uzasadniających zastosowanie środków lub w sytuacji gdy osoba chroniona bezpodstawnie uchyliła się od złożenia zeznań w toku postępowania, organ jest uprawniony do wcześniejszego uchylenia środków ochrony. Ustawa o ochronie pokrzywdzonego i świadka przewidziała również powołanie koordynatorów działań Policji w zakresie ochrony, do których zadań należy m.in.: zapewnienie współdziałania jednostek Policji w udzielaniu i zapewnianiu pomocy i ochrony oraz gromadzenie informacji o ewentualnych zagrożeniach, czy też zapewnienie pomocy psychologicznej.169 W tym miejscu warto ogólnikowo omówić środki ochrony przysługujące na mocy ustawy o ochronie pokrzywdzonego i świadka, tym niemniej szczegółowe rozważania w tym zakresie zostaną przedstawione w części rozprawy odnoszącej się bezpośrednio do ochrony świadka o statusie zwyczajnym.

Zgodnie z omawianą ustawą, ochrona na czas czynności procesowej przejawia się

167 K. Dudka, Artykuł 18 Prawo do ochrony (w:) E. Bieńkowska, K. Dudka, C. Kulesza, L. Mazowiecka, P. Starzyński, W. Zalewski, E. Zielińska, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE

ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw. Komentarz, E.

Bieńkowska, L. Mazowiecka (red.), LEX Wolters Kluwer business. Warszawa 2014, s. 230 – 233.

168 E. Bieńkowska, Nowe środki ochrony i pomocy dla pokrzywdzonych i świadków, Prok i Pr 2015, nr 10, s. 5.

169 K. Dudka, Artykuł 18 Prawo do ochrony (w:) E. Bieńkowska, K. Dudka, C. Kulesza, L. Mazowiecka, P. Starzyński, W. Zalewski, E. Zielińska, Dyrektywa Parlamentu, s. 230 – 233; E. Bieńkowska, Nowe

61

w obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej w trakcie czynności procesowej z jej udziałem, w drodze do miejsca przeprowadzenia tej czynności lub w drodze powrotnej. Z kolei ochrona osobista obejmuje stałą lub czasową obecność funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej, czasową obserwację tej osoby i otoczenia bądź wskazanie tej osobie bezpiecznych miejsc przebywania oraz czasu i bezpiecznego sposobu przemieszczania się. Ochrona osobista może również przejawiać się w określeniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami. Kolejnym środkiem ochrony jest pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu, która to pomoc przybiera formę czynności organizacyjnych umożliwiających osobie chronionej pobyt w innym miejscu niż dotychczasowe np. poprzez udostępnienie odpowiedniego tymczasowego lokalu mieszkalnego, pomoc w wynajęciu mieszkania, przeprowadzce, zagospodarowaniu bądź też pomoc w załatwieniu ważnych spraw życiowych związanych ze zmianą miejsca pobytu. Nadto, osobie chronionej przysługuje także pomoc finansowa w określonej wysokości (pomoc nie może jednak przekraczać miesięcznie 3500 złotych, a dla osoby małoletniej - 2000 złotych) na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych lub na pokrycie całości lub części kosztów tymczasowego udostępnienia lokalu mieszkalnego lub wynajęcia mieszkania.

Ustawa o ochronie pokrzywdzonego i świadka wprowadziła także szereg zmian do innych aktów prawnych. I tak, do Kodeksu postępowania karnego wprowadzono normy regulujące zasadę zachowania w poufności danych adresowych pokrzywdzonych i świadków. Ustanowiona anonimizacja ma na celu wyodrębnienie danych dotyczących miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy z protokołu przesłuchania świadka, a umieszczenie tychże informacji jedynie w załączniku do protokołu, który winien być udostępniony do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Nadto, ustawa wprowadziła na grunt Kodeksu postępowania karnego instytucję europejskiego nakazu ochrony, co z kolei stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony. Jednakże, szczegółowe rozważania dotyczące europejskiego nakazy ochrony zostaną omówione w dalszej części rozprawy.170

Nadto, na mocy ustawy rozszerzono katalog podmiotów mogących wykonywać prawa pokrzywdzonego w razie jego śmierci o osoby pozostające na utrzymaniu pokrzywdzonego. Uwzględniono także uprawnienie osób trzecich wskazanych przez pokrzywdzonego do

170 E. Bieńkowska, Europejski nakaz ochrony – istota i znaczenie, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2012, nr 12.4, s. 151 – 173; E. Bieńkowska, Wzajemne uznawanie środków

ochrony w sprawach cywilnych, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego,

62

uczestniczenia w czynnościach z jego udziałem na etapie postępowania przygotowawczego, o ile nie uniemożliwia to lub nie utrudnia w istotny sposób przeprowadzenia czynności.

Przechodząc do dalszych rozważań niewątpliwie należy uznać, że zarówno wobec świadka małoletniego jak i świadka - pokrzywdzonego znajduje zastosowanie ustawa o ochronie pokrzywdzonego i świadka. Niezasadnym będzie w tym miejscu przytoczenie raz jeszcze środków ochrony przysługujących na mocy tejże ustawy. Tym niemniej, zaakcentowania wymaga okoliczność, że środki te w kontekście ochrony małoletniego świadka oraz świadka – pokrzywdzonego przybiorą nieco inną formę, o czym w szczególnej części niniejszej rozprawy. Powyższa konkluzja odnajduje także zastosowanie wobec świadka – pokrzywdzonego, bowiem wszystkie środki ochrony przewidziane u ustawie o ochronie pokrzywdzonego i świadka mają zastosowanie wobec tegoż świadka. Nie ma żadnych ograniczeń odnoszących się do braku możliwości zastosowania całego katalogu środków ochrony przewidzianych w ustawie wobec świadka – pokrzywdzonego. W tym miejscu wypada jednak wskazać, że ochrona świadka została naturalnie przewidziana także na gruncie obowiązujących przepisów procedury karnej. Zgodnie bowiem z treścią art. 185c k.p.k. w sprawach o przestępstwa określone w art. 197-199 k.k. przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka przeprowadza sąd na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania. Jeżeli zajdzie konieczność ponownego przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka, na jego wniosek przesłuchanie przeprowadza się w sposób wskazany w art. 177 § 1a k.p.k., gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania pokrzywdzonego lub wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny171. Jeżeli przesłuchanie odbywa się z udziałem biegłego psychologa, należy zapewnić, na wniosek pokrzywdzonego, aby był on osobą tej samej płci co pokrzywdzony, chyba że będzie to utrudniać postępowanie. Podobnie jak w przypadku świadka – małoletniego, ochrona świadka będącego również pokrzywdzonym winna opierać się głównie o stworzenie najbardziej dogodnych warunków psychicznych umożliwiających składanie zeznań bez odczuwania jakiejkolwiek presji ze strony innych uczestników postępowania, a zwłaszcza oskarżonego. Wydaje się, że właśnie taki rodzaj ochrony zapewnia regulacja 185c k.p.k.172 Przestępstwa określone w tym art. mają zdaje się

171 Wyrok SN z dnia 17 lutego 2016 r., III KK 394/15, Legalis nr 1421856.

63

największy wpływ na psychikę pokrzywdzonego. Niewątpliwie, także dobór osób mających uprawnienie do uczestniczenia w czynności przesłuchania pokrzywdzonego świadka odgrywa znaczącą rolę. Jednakże, szczegółowe wytyczne dotyczące trybu przeprowadzania przesłuchania określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Konkludując należy wskazać, że w trosce o stan psychiczny pokrzywdzonych ich udział w postępowaniu jest ograniczony do niezbędnego minimum, podobnie jak kontakt z innymi uczestnikami procesu. Zatem, środki ochrony przewidziane w ustawie o ochronie pokrzywdzonego i świadka stanowią swoiste uzupełnienie systemu ochrony świadka przewidzianego w k.p.k., bowiem to tryb przesłuchania pokrzywdzonego stanowi najważniejszy aspekt ochrony mający największe oddziaływanie na psychikę pokrzywdzonego świadka173.

Odnosząc się do kwestii ochrony przysługującej małoletniemu świadkowi w pierwszej kolejności należy wskazać, że już art. 189 k.p.k. stanowi regulację odnoszącą się w pośredni sposób do możliwości przesłuchania małoletniego w sprawie karnej, bowiem stanowi, że nie odbiera się przyrzeczenia od świadków, którzy nie ukończyli lat 17. Z tego zaś można wywodzić, że osoby, które nie ukończyły 17 lat mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków. Nie sposób się także nie odnieść do treści art. 171 § 3 k.p.k. oraz art. 185a k.p.k. i 185b k.p.k.174 Przepis art. 171 § 3 k.p.k. stanowi, że jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie. Zgodnie z art. 185a k.p.k. w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI k.k. pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. Przesłuchanie małoletniego świadka przeprowadza wówczas sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa175. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba określona w art. 51 § 2 k.p.k. lub osoba pełnoletnia

i Pr 2005, Nr 6, s. 107 i nast.

173 L. Falandysz, Wiktymologia, Warszawa 1979, s. 161-162.

174 V. Kwiatkowska – Darul, Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym, Toruń 2007, s. 180-181.

175 J. Lipovsky, P. Stern, Przygotowanie dziecka do roli świadka w sądzie – podejście interdyscyplinarne, Dziecko krzywdzone. Teoria Badania Praktyka 2004 r., nr 6, s. 80.

64

wskazana przez pokrzywdzonego ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeżeli oskarżony zawiadomiony o tej czynności nie posiada obrońcy z wyboru, sąd wyznacza mu obrońcę z urzędu. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania. Nieco odmiennie sytuacja kształtuje się wobec małoletniego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, bowiem wówczas takiego świadka przesłuchuje się w warunkach określonych w § 1-3, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny176.

Z kolei art. 185b k.p.k. odnosi się do sytuacji, w której w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXV i XXVI Kodeksu karnego świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w warunkach określonych w art. 185a § 1-3, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Z kolei w sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego świadka, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, przesłuchuje się w trybie określonym w art. 177 § 1a k.p.k., gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka lub wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny177.

Ochrona małoletniego świadka winna się przede wszystkim skupiać na tym, aby stworzyć dziecku takie warunki procesowe, by czuło się ono jak najbezpieczniejsze. Tym samym uregulowano szczegółowe wytyczne odnoszące się do tego, jak winno przebiegać przesłuchanie małoletniego świadka178. Powyższe zaś przejawia się zazwyczaj w obecności bliskiej małoletniemu osoby. Jednakże podkreślić należy, że brak obecności bliskiej osoby nie powoduje dyskwalifikacji przesłuchania świadka. Jak wskazuje się w orzecznictwie, zeznania takie nie będą mogły stanowić dowodu tylko w wypadku, gdy zostanie wykazane, że zostały złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w art. 171 § 5 k.p.k. Wypada również wskazać, że w ocenie Sądu Najwyższego normy określone w art. 185a k.p.k. i 185b k.p.k. mają charakter gwarancyjny, zabezpieczający nie interesy procesowe oskarżonego (podejrzanego), ale przede wszystkim małoletniego

176 E. Gruza, Kryteria oceny wiarygodności zeznań dzieci, Dziecko krzywdzone. Teoria Badania Praktyka 2004 r., nr 6, s. 59-72.

177 E. Gruza, Kryteria oceny…,s. 59-72.

178 W. Badura- Madej, A. Dobrzyńska- Mesterhazy, Wpływ traumy na funkcjonowanie dziecka – świadka; Dziecko krzywdzone. Teoria Badania Praktyka 2004 r., nr 6, s. 97-128.

65

świadka. Niewątpliwie, szeregu wskazówek dotyczących ochrony małoletniego świadka dostarcza k.p.k., jednakże wobec braku wyłączeń w tym zakresie można wywodzić, że wobec małoletniego świadka znajdzie zastosowanie także ustawa o ochronie pokrzywdzonego i świadka. Niezasadnym będzie w tym miejscu przytoczenie raz jeszcze środków ochrony przysługujących na mocy tejże ustawy. Tym niemniej, zaakcentowania wymaga okoliczność, że środki te w kontekście ochrony małoletniego świadka przybiorą nieco inną formę, o czym w szczególnej części niniejszej rozprawy.

Kolejno, zgodnie z przyjętym w niniejszej rozprawie schematem, należy odnieść się do aktów prawnych regulujących kwestię środków ochrony przysługujących świadkowi anonimowemu. Jednakże mając na względzie, że rozważania w szczególnej części rozprawy doktorskiej będą zawierały szerokie omówienie środków ochrony, to na wstępie koniecznym jest przybliżenie instytucji świadka anonimowego. Otóż, instytucja świadka anonimowego została uregulowana w art. 184 k.p.k. Wprowadzono ją w 1995 roku do poprawionego Kodeksu postępowania karnego z 1969 r. Przepis ten stanowi, że sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym jego danych osobowych, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. Kolejnym warunkiem, który jest niezbędny dla utajnienia okoliczności umożliwiających