Forma wpisu

Bardzo istotnym elementem było sprawdzenie formy wpisów – jak już zauważyłam, obecnie Facebook oferuje użytkownikom bardzo duży wybór w tym zakresie, zwiększający się wraz z rozwojem technologii. Do tego typu udogodnień szybko się przyzwyczajamy i niekiedy trudno przypomnieć sobie szereg ograniczeń, z jakimi mieli do czynienia użytkownicy kilka lat wstecz²⁸. W toku pozyskiwania danych wyróżniłam 10 postaci, jakie mogły przyjmować posty:

obraz, podpis/komentarz (tekst o długości do 2 linijek), tekst (dłuższy od komentarza), film (zarówno umieszczony bezpośrednio, jak i osadzony z YouTube’a), zameldowanie, wydarzenie, muzyka (przy użyciu widżetów z innych usług, głównie Spotify), gry (udostepnienia z aplikacji), sport (sytuacja analogiczna do muzyki) oraz inne, tj. materiały spoza Facebooka, przyjmujące zazwyczaj formę linków do zewnętrznych stron internetowych.

Tak jak w przypadku poprzednich wymiarów, i tutaj każdy wpis mógł mieć przyporządkowane wiele opcji jednocześnie, co oznacza, że podane wartości nie sumują się do 100%. Sytuacja staje się bardziej złożona, bo – jak przedstawiłam wcześniej – duża część postów to udostępnienia opatrzone dodatkową treścią od osoby publikującej. Założeniem było odnotowanie, jakie elementy posiadał każdy wpis, bez wnikania w ich liczbę czy konfigurację.

Należy oczywiście pamiętać o pewnych ograniczeniach, wynikając z zasad funkcjonowania określonych usług, np. wideo z YouTuba będzie zawsze posiadało chociaż tytuł, gdyż wymaga tego serwis. Zakładam jednak, że nie zaciemniają one obrazu i nie wpływają na kształt badania.

28 Ostatnią dużą zmianą, która została dobrze przyjęta, są reakcje wprowadzone na początku 2016 roku (Technowinki 2016)

125 Po wstępnej analizie można wysnuć wniosek, że mimo prawdziwości twierdzeń o społeczeństwie wizualnym oraz przekonaniu o wielkiej sile i roli obrazów (Boehm, Mitchell 2012, Mirzoeff 2012), to nie one są dominującą formą ekspresji. Stanowią bardzo liczną grupę, jednak dominują najkrótsze formy tekstowe, jeśli zaś zsumujemy dwie kategorie tekstu, różnica ta będzie jeszcze większa. Nie do końca zatem sprawdza się stwierdzenie, że obraz mówi więcej niż 1000 słów – w każdym razie użytkownicy wolą uzupełnić przekaz, opatrując materiały graficzne komentarzem.

Wykres 3. Liczba postów dla każdej kategorii

Jak już wspomniałam wcześniej, nie jestem w stanie przedstawić proporcjonalnej zawartości konkretnych kategorii w stosunku do całej próby, ale na wykresie widać wyraźnie, że podstawowe formy przekazu, tj. obraz i tekst, stanowią zdecydowaną większość. Użytkownicy niechętnie sięgają po bardziej „zaawansowane” sposoby ekspresji²⁹. Częściowo może to wynikać z ich wąskiego zastosowania, np. widżety z aplikacji monitorujących aktywność w oczywisty sposób są powiązane z jednym tylko typem aktywności. Jeśli jednak zestawimy te dane z wynikami opisującymi liczbę postów o określonej tematyce, pojawia się rozbieżność.

Najlepiej widoczna i najłatwiejsza do wykrycia jest w przypadku muzyki: wpisów o takiej tematyce odnotowałam blisko 7 tysięcy, a z dedykowanych rozwiązań skorzystano jedynie 187 razy, zazwyczaj sięgano po udostępniane z YouTube klipy wideo. Co ciekawe, zamieszczane

29 Z kolei dominację obrazów nad filmami (mimo większego potencjału autoprezentacyjnego tych drugich) zwięźle tłumaczy nam Zbyszko Melosik (2013: 245): nikt nie ma czasu ani ochoty oglądać projekcji z życia innej osoby (chyba że jest to naprawdę ekscytujące show). Zdjęcie zdaje się stanowić esencję tożsamości, na zasadzie

„wystarczy spojrzeć i już się wszystko wie”.

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000

forma wpisu

126 materiały niejednokrotnie opierały się jedynie na dźwięku, warstwę wizualną stanowiła grafika umieszczona tylko po to, by plik spełniał wymagania serwisu co do formatu plików. Może to sugerować brak kompetencji technologicznej jako główny powód takiego zachowania. Stanowi to ciekawą obserwację, nie tylko w kontekście serwisów społecznościowych, lecz także ze względu na wzory zachowań internautów w ogóle. Słuchanie muzyki jest bardzo często podejmowaną aktywnością w sieci, jednak mimo szeregu dedykowanych rozwiązań, zapewniających przede wszystkim lepszą jakość nagrań (w postaci serwisów streamingowych czy platform muzycznych), użytkownicy sięgają po usługę gorzej dopasowaną (gorsza jakość dźwięku, nieprzystosowana obsługa oraz interfejs). Główne powody, jakie dostrzegam, i które są ściśle ze sobą powiązane, to: prostota korzystania, popularność i niezwykle obszerna baza treści. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, że projektując rozwiązania cyfrowe, lepiej postawić na uniwersalność i łatwość obsługi, która pozwoli zdobyć dużą bazę użytkowników, niż skupiać się na specjalistycznych, złożonych usługach skierowanych do wąskich grup odbiorców. Musimy bowiem pamiętać, że znajdujemy się w okresie przejściowym w rozwoju globalnej sieci, kiedy rozbudowane kompetencje nie są powszechne: wzrasta dopiero pierwsze pokolenie wychowane w zasadzie od urodzenia w otoczeniu urządzeń cyfrowych, które posługuje się nimi w sposób intuicyjny.

Wracając do rozważań w tym obszarze, warto jeszcze przyjrzeć się dwóm kategoriom: „gry”

oraz „inne”. Jak wspomniałam na początku, rozrywka jest jedną z kluczowych ról Facebooka i w dużej mierze realizuje się poprzez proste aplikacje oparte na technologii flash. Cieszą się one zmienną popularnością, choć złoty okres gier symulacyjnych, których symbolem stało się Farmville, mamy za sobą³⁰. Domyślnie aplikacje te publikują automatycznie posty na osi czasu użytkownika przy zdobyciu nowego osiągnięcia, jednak z łatwością można tę opcję dezaktywować. Są jednak osoby, które tego nie robią: w mojej próbie znalazło się troje badanych, których profile opierały się na powiadomieniach z gier i to one odpowiedzialne są za większość z czterech i pół tysiąca postów zawierających taką formę przekazu w całej próbie.

Rekordzista opublikował w analizowanym okresie 2164 tego typu wpisów (co daje średnio 6 dziennie) i jedynie 13 innych. Pojawia się tu powtórnie pytanie o powód takiego zachowania:

czy jest ono celowe czy wynika z niekompetencji i nieświadomości? Czy wspomniane osoby chciały, by postrzegano je głównie przez pryzmat lekkich, łatwych i przyjemnych gierek?

30 Po zaprezentowaniu w 2009 roku, Farmville stało się najbardziej popularną grą na Facebooku i utrzymywało swoją pozycję przez ponad dwa lata, w kwietniu 2016 roku znajdowało się już poza pierwszą setką (Wikipedia, FarmVille 2017).

127 Kategorii „inne” poświęcę kilka słów, chociażby ze względu na mylące określenie, które jej nadałam. W ten sposób chciałam ją wyodrębnić od innych form udostępnień, jakie umożliwia Facebook (opcje od 6 do 9 w tabeli 3), jednak należy mieć świadomość, że są to po prostu treści pochodzące spoza serwisu, a mówimy w zasadzie po prostu o innych stronach internetowych.

Oczywiście mogą one przybierać bardzo różne formy, a ich zawartość może się bardzo różnić, zawierając elementy z pozostałych kategorii. Nie było jednak możliwości, by klasyfikować je inaczej, by nie tworzyć kompletnego chaosu. Ponadto celem tego rozróżnienia było oddzielenie postów o prostej, konkretnej formie od tych, które stanowią bardziej złożone konstrukcje i wymagają wyjścia poza serwis do zapoznania się z ich pełną zawartością.

Dalsza analiza w tym wymiarze pokazuje, że wpisy zazwyczaj zawierają dwa elementy (stwierdzenie takie jest prawdziwe w przypadku 60% z nich). W dalszej kolejności preferowane są najprostsze formy, zawierające jeden element (32%), a posty 3-składnikowe to kolejne 8%.

Z kronikarskiej dokładności warto odnotować istnienie pojedynczych przypadków zastosowania czterech form przekazu jednocześnie, bardziej złożone nie pojawiły się w ogóle.

Daje to sumarycznie średnią 1,8 elementu na wpis. Zapewne te proporcje wynikają nie tylko z preferencji użytkowników, lecz także z ograniczeń technicznych serwisu: umieszczanie niektórych typów treści jednocześnie powoduje ich nieprawidłowe wyświetlanie lub jest wręcz niemożliwe.

Wykres 4. Liczba postów dla każdej kategorii

Jeśli przyjrzymy się dokładniej, jakie elementy współwystępują najczęściej, zobaczymy, że wśród 24 tysięcy postów zawierających plik graficzny, aż 16,7 tysiąca wzbogacone jest

liczba elementów we wpisie

1,00 2,00 3,00 4,00

128 podpisem, a ponad 5 tysięcy – dłuższym tekstem Podobnie jest z filmami: na 9 tysięcy aż 7 opatrzono komentarzem. W przypadku bardziej złożonych wypowiedzi niemal zawsze mamy do czynienia z obecnością podpisu (97% wpisów 3-elementowych), zaś najpopularniejszą konfiguracją jest zestawienie obraz – tekst – komentarz.

Z kolei wśród wpisów o najprostszej konstrukcji przeważają informujące o postępach w grze.

Nie stanowi to zaskoczenia, gdyż, jak wspomniałam wcześniej, są to powiadomienia automatycznie generowane przez aplikacje i mogą być publikowane bez wiedzy użytkownika, zatem nie ma wtedy szansy, by zostały przez niego w jakikolwiek sposób skomentowane. Taka sytuacja ma miejsce w przeważające większości, bo aż w 93% postów. Nie przywiązywałabym jednak większej uwagi to tej kategorii ze względu na mocno zawyżone przez kilku badanych wyniki, o czym wspominałam w poprzednich akapitach. Kolejne najbardziej liczne kategorie to podpis (3,9 tysiąca) i obraz (2,8 tysiąca), w ich przypadku proporcje do całej puli wpisów zawierających określony element są na bardzo zbliżonym poziomie i wynoszą około 12%.

Widzimy zatem, że najkrótsze formy tekstowe są tak popularne nie tylko ze względu na ich towarzyszącą rolę w stosunku do materiałów innego typu. Jeśli bowiem użytkownicy ograniczają się w zakresie złożoności przekazu, to najbardziej prawdopodobne jest to, że na jego formę wybiorą właśnie tekst, chociaż oczywiście nie oznacza to, że samodzielnie funkcjonujące obrazy nie są popularne.

Wykres 5. Struktura proporcji postów dla każdej kategorii

Liczną kategorię wpisów tego rodzaju stanowią udostępnienia spoza Facebooka – wyświetlają się one w formie miniatury opatrzonej tytułem i krótkim opisem/fragmentem zawartości, zatem

wpisy jednoelementowe

obraz podpis tekst film zameldowanie

wydarzenie muzyka gry sport inne

129 wiele osób może dochodzić do wniosku, że w takiej sytuacji dodatkowy komentarz jest zbędny, bo np. stanowiłby powielenie treści zamieszczonych przez wydawcę. Relatywnie często samodzielnie występują dłuższe teksty, co wydaje się naturalne, chociaż proporcjonalnie nadal jest to wartość kilkukrotnie niższa niż w przypadku postów, które zawierają również plik graficzny (15 versus 45%). Nie będę omawiała po kolei każdej z form przekazu, ale chciałabym jeszcze wspomnieć o zameldowaniach, gdyż w ich przypadku zauważyłam ciekawą prawidłowość. Otóż kiedy w przypadku udostępnień z aplikacji growych i sportowych mamy wyraźną preferencję w stronę wpisów jednoelementowych, to w przypadku zameldowania sytuacja jest zgoła przeciwna – najczęściej (53%) występują w towarzystwie dwóch innych składników komunikatu, co może wynikać z małej wartości informacyjnej tej formy lub potrzeby pełniejszego udokumentowania (udowodnienia?) swojej obecności w deklarowanym miejscu, celem wzmocnienia przekazu.

Rysunek 3. Zrzut ekranu przedstawiający udostępnienie ze strony internetowej, widoczna miniatura, nagłówek, początek artykułu oraz adres witryny