FORMACJA I ZAANGAŻOWANIE

Ewangelizacyjny wymiar Eucharystii daje się zauważyć w  oczeki-wanym zaangażowaniu wszystkich uczestników liturgii. Jest to jeden z po-stulatów Soboru Watykańskiego II: „To pełne i czynne uczestnictwo całego ludu trzeba mieć dokładnie na uwadze przy odnowieniu i pielęgnowaniu

167 „…w liturgii mamy prymat śpiewu nad muzyką instrumentalną (której bynajmniej się nie wyklucza). I dlatego owym słowem, według którego powinna się orientować muzyka litur-giczna, są teksty biblijne i liturgiczne, co z kolei nie stoi w sprzeczności z ciągłym tworze-niem nowych pieśni, lecz inspiruje je i upewnia o niezawodności tego, iż Bóg nas kocha, czyli o zbawieniu. (…) Zintegrowanie człowieka skierowane w górę, a nie rozpuszczenie się w bezkształtnym odurzeniu lub czystej zmysłowości, jest miarą muzyki zgodnej z Lo-gosem, rodzajem logike latreia…”. J. Ratzinger, Duch liturgii, tłum. E. Pieciul, Kraków 2019, s. 134.

świętej liturgii”¹⁶⁸. Dla osiągnięcia tego celu potrzebne jest podjęcie kilku istotnych działań.

a) Właściwa formacja duchownych

Pełnego zaangażowania świeckich w  liturgię nie można spodziewać się, „jeżeli najpierw sami duszpasterze nie będą przeniknięci duchem i mocą liturgii i nie staną się jej nauczycielami”¹⁶⁹. Wobec tego konieczne jest nie-ustanne pogłębianie ducha liturgii przez biskupów i prezbiterów. Nie chodzi jednak o sam element teologiczny (doktrynalny), funkcjonalny (celebrowanie zgodnie z przepisami liturgicznymi) czy pobożnościowy, ale o realne doświad-czenie liturgii, co wpływa na rozumne przeżywanie i przewodnidoświad-czenie litur-gii, zwłaszcza Eucharystii¹⁷⁰. Potrzebna jest głęboka świadomość sensu i teo-logii poszczególnych elementów składowych liturgii, ich zasadność, a przez to myślenie w duchu liturgii, która winna być centrum życia i misji Kościoła, a więc duchownych i świeckich. Nie dziwi więc jasny postulat ks. Franciszka Blachnickiego: „Zasadą wynikająca z personalnego i rozumnego charakteru liturgii jest to, że wszystkie elementy powinny stanowić rozumną i logiczną całość, uporządkowaną wokół jednej myśli przewodniej”¹⁷¹.

b) Kształtowanie ducha liturgii wśród uczestników

Niezbędna jest też mistagogia liturgiczna, łącząca ewangelizację z kate-chizacją. Z jednej strony chodzi o świadomość obrzędów i charakteru liturgii, a z drugiej o pogłębiony udział w celebracji i ośrodkowanie własnego życia du-chowego wokół liturgii. Aktualne jest soborowe wezwanie odnośnie do uczest-nictwa wiernych w liturgii: przystępować „z należytym usposobieniem duszy, myśli swoje uzgodnić ze słowami i tak współpracować z łaską niebieską, aby nie otrzymywali jej na darmo. Dlatego duszpasterze powinni czuwać, aby

czynno-168 Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej [dalej KL], 14.

169 Tamże.

170 „Niepokojące jest to, że większość księży i wiernych przywykło do takiego stanu rzeczy i nie widzi w tym żadnego problemu. Liturgia ciągle jest dla nich domeną irracjonalnych przeżyć religijnych lub magią niezrozumiałych obrzędów. Nie jest to dziedzina, w któ-rej trzeba myśleć, która ma zaangażować człowieka jako osobę, to jest poprzez rozumną świadomość i wolną aktywność. Wystarczy im, że tutaj mówi się lub śpiewa albo czyni cokolwiek pobożnego”, F. Blachnicki, Jaka odnowa liturgii?, s. 58.

171 Tamże, s. 56.

ści liturgiczne odprawiano nie tylko ważnie i godziwie, lecz także aby wierni uczestniczyli w nich świadomie, czynnie i owocnie”¹⁷². Wydaje się, że stanowi to cały czas wyzwanie dla Kościoła w Polsce. Niedostateczna ewangelizacja i wta-jemniczenie w misterium Eucharystii przekłada się na traktowanie liturgii jako jednej z form pobożności oraz łatwego zwalniania się z uczestnictwa w Komu-nii Świętej¹⁷³. Trafnie problem ten opisał ks. Franciszek Blachnicki: „Wyłącze-nie się z uczestnictwa w Eucharystii w momencie decydującym i szczytowym Komunii sakramentalnej świadczy przede wszystkim o tym, że większość nie doszła jeszcze do zdolności odczytania całości zgromadzenia eucharystycznego jako znaku communio – zjednoczenia z Bogiem i z braćmi”¹⁷⁴.

c) Służba dorosłych w liturgii

Nie tylko aktywne i świadome uczestnictwo ogółu wiernych, ale i po-dejmowanie określonych funkcji przez świeckich prowadzi do pogłębionego przeżywania Eucharystii oraz unaocznienia znaku wspólnoty eucharystycz-nej. Nie chodzi tylko o zaangażowanie dzieci i nastolatków, ale także o litur-giczną służbę dorosłych. Obejmuje ona posługę ministrantów ołtarza, lekto-rów, psałterzystów, kantolekto-rów, czytających wezwania modlitwy wiernych, komentatorów, niosących dary ofiarne, kolektorów, nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej czy akolitów¹⁷⁵. Wielość posługujących wpisuje się w logikę posoborowej odnowy liturgicznej, postulującej rozdzielenie funkcji pomiędzy różne osoby. Franciszek Blachnicki trafnie podsumował tę kwestię, pisząc:

„Tam, gdzie można jakąś funkcję rozdzielić (…), to zawsze lepiej [tak zrobić].

(…) Natomiast przeciwnie – ten, który służy, musi być gotowy innych dopusz-czać, włączać do tej służby. Gdybyśmy uchwycili tę głęboką zasadę, to głębokie

172 KL 11. Kościół chce, „aby wszystkich wiernych prowadzić do pełnego, świadomego i czyn-nego udziału w obrzędach liturgicznych, którego się domaga sama natura liturgii”. KL 14.

173 „Wskaźnik dominicantes w roku 2019 r. wyniósł 36,9%, zaś communicantes 16,7%. W sto-sunku do 2018 r. oznacza to spadek wskaźnika dominicantes o 1,3 punktu procentowego zaś communicantes o 0,6 punktu procentowego”. Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia.

Dane za 2019 r., http,//www.iskk.pl/images/stories/Instytut/dokumenty/Annuarium_Stati-sticum_DANE_2019_FINAL.pdf [dostęp: 3.01.2021].

174 F. Blachnicki, Jaka odnowa liturgii?, s. 54.

175 O posłudze kobiet i mężczyzn w zakresie lektoratu i akolitatu, zob. Franciszek, list apostol-ski Spiritus Domini, http,//www.vatican.va/content/francesco/pl/motu_proprio/documents/

papa-francesco-motu-proprio-20210110_spiritus-domini.html [dostęp: 27.02.2021].

principium liturgii, na pewno byśmy pełniej i owocniej w niej uczestniczyli.

Liturgia stawałaby się wtedy dla nas szkołą życia chrześcijańskiego…”¹⁷⁶. 4. Rok liturgiczny w kontekście ewangelizacji

Ewangelizacja powinna być wpisana w  rok liturgiczny. Wobec tego wyzwaniem pozostaje głębsze rozumienie świątecznego charakteru niedzieli i teologii roku kościelnego.