a organy nadzoru
O GÓLNA CHARAKTERYSTYKA INTERESARIUSZY INFORMACJI UMOŻLIWIAJĄCEJ OCENĘ DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ
Koncepcja grup interesów (interesariuszy) związana jest z tradycją traktowania przedsiębiorstwa jako integralnej części społeczeństwa, a nie jako odseparowanej instytucji o czysto ekonomicznym charakterze. Zgodnie z nią przedsiębiorstwo musi brać pod uwagę wszystkie grupy interesów, które mogą wpływać na przedsiębiorstwo i które znajdują się pod jego wpływem3. Tradycyjny podział interesariuszy (odbiorców informacji na te-mat funkcjonowania) dzieli ich na wewnętrznych (właściciele, organy we-wnętrzne, statutowe spółki, pracownicy), którzy pozyskują informacje głów-nie na potrzeby poznawcze lub decyzyjne związane z zarządzagłów-niem oraz zewnętrznych (kontrahenci, klienci, banki, instytucje państwowe), dla któ-rych pozyskanie informacji wykorzystywane jest dla celów o charakterze poznawczym, decyzyjnym, bądź celem władczego (nadzorczego) oddziaływania.
Możliwość dostępu do różnego rodzaju danych (analiz statystycznych, finansowych, środków przetwarzania danych, odpowiednich narzędzi anali-tycznych), jak i posiadanie odpowiedniego poziomu wiedzy pozwala na po-dział interesariuszy informacji o po-działalności prowadzonej przez zakłady ubezpieczeń na trzy podstawowe grupy4:
• podmioty instytucjonalne posiadające własne zdolności do prowadzenia analiz i formułowania ocen;
• podmioty instytucjonalne nie posiadające zdolności w zakresie prowa-dzenia analiz i formułowania ocen;
• osoby fizyczne.
Najprostsze, ale i najpełniejsze oraz najbardziej elastyczne jest rodza-jowe kryterium wyodrębniania interesariuszy. Wg tego kryterium można wyróżnić zbiory podmiotów, które zainteresowane są posiadaniem informa-cji na temat firmy i oceną jej wyników w układzie grup interesów, które w jakikolwiek sposób wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i na które ono oddziałuje poprzez prowadzoną działalność.
Klienci (konsumenci) analizują nabywane produkty ubezpieczeniowe, jak i zainteresowani są szeroko rozumianym bezpieczeństwem finansowym, które powinno przejawiać się w zdolności do terminowej wypłaty świadczeń i odszkodowań. Ta grupa interesariuszy zgłasza nawet potrzebę opracowa-nia mechanizmu wczesnego ostrzegaopracowa-nia, który miałby na celu sygnalizowa-nie wszelkich sygnalizowa-niebezpieczeństw związanych z pogorszesygnalizowa-niem się kondycji
3 Freeman R.E., Understanding Stakeholder Capitalism. “Financial Times”, 19 października 1996. Za: Marcinkowska M., Roczny raport z działań i wyników przedsiębiorstwa. Nowe tendencje w sprawozdawczości finansowe, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 30
4 Bijak W., Zewnętrzna ocena działalności zakładu ubezpieczeń, w: Podstawy ubezpieczeń – przedsiębiorstwo (tom III) pod red. J. Monkiewicza, Poltext, Warszawa 2003, s. 290
zakładu ubezpieczeń5. Masowi konsumenci (klienci) są w większości grupą niewyspecjalizowaną w przetwarzaniu informacji. Szczególnym reprezentan-tem klientów są organizacje konsumenckie, które już jako „profesjonaliści dokonujący oceny” mogą zdobywać i gromadzić informacje ostrzegające przed niesolidnymi zakładami ubezpieczeń.
Właściciele i inwestorzy zainteresowani są informacjami dotyczącymi rozmiarów ryzyka i niepewności związanej z inwestowaniem, o zamiarach sprzedaży pakietu kontrolnego udziałów, zamierzeniami dotyczącymi połą-czenia firm i oczywiście rentownością zaangażowanych kapitałów, a źró-dłem tego typu informacji są analizy protokołów z walnych zgromadzeń, wypowiedzi właścicieli i ich przedstawicieli w mediach, itp., jak i podstawo-we sprawozdania finansopodstawo-we.
Pracownicy firmy ubezpieczeniowej pozyskują informacje, które są nie-zbędne do oceny zdolności jednostki do wypłaty wynagrodzeń i świadczeń emerytalnych, stabilności dalszego zatrudnienia i zdolności do tworzenia nowych miejsc pracy.
Kontrahenci zakładów ubezpieczeń (pośrednicy ubezpieczeniowi, re-asekuratorzy, inne zakłady ubezpieczeń – poole) – zainteresowani są wiedzą na temat oferty, cen i informacją o dotychczasowych programach reaseku-racyjnych, zamierzeniami inwestycyjnymi i technologicznymi, jakością do-starczanych usług, jak i zmianami w systemach zarządzania. Kontrahen-tami są również dostawcy dóbr i usług, którym w ramach outsourcingu pewne czynności zleciły firmy ubezpieczeniowe. Ci kontrahenci zaintereso-wani są informacjami na temat firm ubezpieczeniowych w skali ochrony własnych interesów.
Instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne i inne instytucje fi-nansowe) mogą się interesować zakładami ubezpieczeń zarówno jako pod-miotem dostarczającym kapitałów, jak i jego biorcę.
Instytucje rządowe i państwowe (parlament, ministerstwa, banki cen-tralne, urzędy: biuro patentowe, urzędy skarbowe, urząd antymonopolowy, urząd celny, itp.) jako interesariusze informacji na temat działalności za-kładów ubezpieczeń pozyskują informacje, które m.in. mogą wiązać się ze zmianami w systemie podatkowym, mogą mieć wpływ na planowane w bu-dżecie państwa wielkości makroekonomicznych wskaźników, stóp procen-towych itp. Zakres pozyskiwanych informacji może także obejmować takie, które związane są z dostosowaniem ustaw do prawa międzynarodowego, koncesji i ograniczeń w funkcjonowaniu przedsiębiorstw, prawie pracy, ko-deksie spółek handlowym, itp.
Dla urzędów statystycznych (GUS6, EUROSTAT7) pozyskiwane od za-kładów ubezpieczeń informacje są niezbędne z punktu widzenia
5 Pajewska R., Nadzór ubezpieczeniowy, w: Podstawy ubezpieczeń – mechanizmy i funkcje (tom I) pod red. J. Monkiewicza, Poltext, Warszawa 2000, s. 329
6 W przypadku Polski GUS jest największą instytucją gromadząca, przetwarzająca i udostęp-niającą dane o wszechstronnej tematyce ekonomicznej i społecznej. Wyniki prowadzonych przez GUS badań – w szczególności informacja o sytuacji demograficznej, gospodarczej, o wynikach działalności poszczególnych sektorów gospodarki, finansach publicznych, rynku pracy itd. są bardzo pomocne przy pozyskaniu informacji na temat warunków (otoczenia) w jakich funkcjonują zakłady ubezpieczeń.
nych badań statystycznych. Zakres pozyskiwanych informacji przez insty-tucje naukowo-badawcze zależy od przedmiotu badań i może dotyczyć przeprowadzanych zmian technologicznych lub organizacyjnych, postrze-gania i oceny makrootoczenia i trendów jego zmian.
Firmy badań rynkowych, jako wyspecjalizowane instytucje zajmujące się sondażowymi badaniami społecznymi i marketingowymi (w Polsce to np.
OBOP, CBOS, Pentor, Demoskop), od zakładów ubezpieczeń pozyskują in-formacje związane m.in. z określeniem popytu na ubezpieczenia, preferen-cjami konsumentów, określeniem udziałów w rynku (częściej jednak bada-nia takie obejmują klientów firm ubezpieczeniowych, a nie same firmy).
Głównym zadaniem wywiadowni gospodarczych jest udzielanie infor-macji o innych podmiotach gospodarczych, dotyczących zarówno po-wszechnie dostępnych informacji (adres, forma własności, zakres działalno-ści, struktura dochodów i kosztów, powiązania z innymi podmiotami), jak również informacji o solidności i zdolności do wywiązywania się ze zobowią-zań. Ten zakres informacji może być właśnie przedmiotem zainteresowania w odniesieniu do firm ubezpieczeniowych.
Izby handlowe, organizacje zrzeszające firmy zbierają informacje, by dokonywać ich wymiany pomiędzy zrzeszonymi przedsiębiorstwami, jak i upubliczniać je na zewnątrz, by dbać o wizerunek branży, a w niektórych krajach Unii Europejskiej przedsiębiorstwa zobowiązane są do uczestnictwa w zrzeszeniach odpowiednimi przepisami – w Polsce firmy ubezpieczeniowe zrzeszone są obowiązkowo w Polskiej Izbie Ubezpieczeń.
Szczególnym interesariuszem są media (ogół środków masowego prze-kazu: radio, telewizja, prasa), które mogą pozyskiwać informacje, by upu-bliczniać je i przekazywać dalej, szczególnie gdy mają charakter istotnej w danym momencie informacji. Nieco innym interesariuszem jest prasa fachowa, gdzie wiarygodność, dokładność i duże uproszczenia przekazu nie są już takim problemem, jak w przypadku mediów ogólnych.
Agencje ratingowe stanowią wyspecjalizowaną grupę interesariuszy, które w ramach swojej działalności zajmują się analizą sytuacji finansowo – gospodarczej i wydawaniem not ratingowych informujących inwestorów, klientów, kontrahentów i konkurentów o bezpieczeństwie związanym z funkcjonowaniem badanego przedsiębiorstwa8 lub jego produktach i usłu-gach.
Na własne „życzenie” zakładów ubezpieczeń interesują się nimi także firmy doradcze, które gromadząc informacje o zakładzie ubezpieczeniowym wspomagają je w procesach decyzyjnych.
Ważnymi interesariuszami dla zakładów ubezpieczeń są także różnego rodzaju instytucje rynku finansowego i szczególnie ubezpieczeniowego, do których można zaliczyć Rzecznika Ubezpieczonych, Ubezpieczeniowy Fun-dusz Gwarancyjny oraz Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych.
7 Na poziomie całej UE odpowiednikiem GUS jest EUROSTAT (Europejski Urząd Statystyczny - ang. European Statistical Office). Urząd zajmuje się sporządzaniem analiz statystycznych i prognozowaniem tendencji rozwojowych dotyczących obszaru całej Unii Europejskiej, istot-nych dla podejmowania decyzji przez organy wspólnotowe.
8 Gąsiorkiewicz L., Finanse przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego. [W:] Monkiewicz J. [red.]:
Podstawy ubezpieczeń. Tom I – mechanizmy i funkcje. Poltext, Warszawa 2000, s. 278.
stytucje te mają za zadanie chronić interesy osób ubezpieczonych, dlatego mogą wystąpić do zakładu ubezpieczeń o udzielenie wyjaśnień dotyczących jego wewnętrznej sytuacji, a także domagać się szczegółowych informacji w sprawach indywidualnych, w których toczy się postępowanie9.
Szczególnymi interesariuszami są państwowe instytucje nadzorcze (organy nadzoru), które mają na uwadze ochronę interesów osób ubezpie-czonych, bezpieczeństwo funkcjonowania sektora ubezpieczeniowego, wy-płacalność pojedynczych zakładów ubezpieczeń oraz przestrzegania przez nie norm prawnych ustalonych w procesie kształtowania warunków funk-cjonowania całego rynku ubezpieczeniowego.