Z AKRES DZIAŁANIA , ZADANIA I ORGANIZACJA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA

Struktura samorządu na szczeblu wojewódzkim jest o tyle inna niż na szczeblu powiatu i gminy, że na terenie województwa działa drugi pion ad-ministracji lokalnej – administracja rządowa. Na szczeblu gminy i powiatu nie ma tego dualizmu, a funkcje administracji rządowej pełnią wykonawcze organy administracji samorządowej. Ustawa o samorządzie województwa²² traktuje województwo jako „regionalną wspólnotę samorządową”, ale jedno-cześnie jako „największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej”. Odnośnie do podziału terytorialnego na województwa, ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trój-stopniowego podziału terytorialnego kraju²³ przewiduje powołanie szesna-stu województw. Ustawa ta ustala też siedziby wojewody oraz organów sa-morządu wojewódzkiego, tj. sejmiku województwa. Województwa mają z reguły charakter regionów. Ustawa samorządowa²⁴ nazywa samorząd wo-jewódzki „regionalną wspólnotą samorządową”. Tworzenie województw, ustalanie ich nazw i siedzib wymaga aktu rangi ustawowej. Natomiast zmiany granic województw, związane z tworzeniem, łączeniem lub dziele-niem powiatów, następują na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów.

Mogą one następować po zasięgnięciu opinii organów tych jednostek samo-rządu terytorialnego, których zmiana dotyczy²⁵. Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Województwo oznacza:

• jednostkę samorządu terytorialnego – regionalną wspólnotę samorzą-dową,

• największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej.

Z ustawy o samorządzie województwa²⁶ wynika przede wszystkim, że województwo jako jednostka samorządu terytorialnego wykonuje zadania publiczne o charakterze wojewódzkim nie zastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Zakres działania województwa został określony w sposób niejednolity, a ustawodawca wyróżnił dwie szcze-gólne kategorie spraw przekazanych do realizacji województwa. Należą do nich określanie strategii rozwoju województwa i prowadzenia polityki roz-woju województwa.

Przy określaniu strategii rozwoju województwa samorząd województwa powinien uwzględniać określone przez ustawodawcę cele a mianowicie:

22 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, (t. j. Dz. U. Z 2001 r. Nr 142, poz. 1590)

23 Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego kraju z dnia 24 lipca 1998 r. op. cit.

24 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, op. cit

25 Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2001., s.135-136.

26 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, op. cit.

• pielęgnowanie polskości oraz rozwoju i kształtowaniu świadomości na-rodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowa-nie i rozwijapielęgnowa-nie tożsamości lokalnej,

• pobudzanie aktywności gospodarczej,

• podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

• zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

• kształtowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego.

Natomiast w pojęciu polityki rozwoju województwa mieści się:

• tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,

• utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o zna-czeniu wojewódzkim,

• pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywat-nych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,

• wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wy-kształcenia obywateli,

• racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowi-ska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

• wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodar-ki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,

• wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie działania kulturowego,

• promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Dodatkowo ustawodawca wskazuje na dalsze zadania, w zakresie których właściwy jest samorząd województwa:

• edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,

• promocji i ochrony zdrowia,

• kultury i ochrony jej dóbr,

• pomocy społecznej,

• polityki prorodzinnej,

• modernizacji terenów miejskich,

• zagospodarowania przestrzennego,

• ochrony środowiska,

• gospodarki wodnej,

• dróg publicznych i transportu,

• kultury fizycznej i turystyki,

• ochrony praw konsumentów,

• obronności,

• bezpieczeństwa publicznego,

• przeciwdziałania bezrobociu i aktualizacji lokalnego rynku pracy.

Również w tym wypadku wyliczenie to ma charakter przypadkowy. Po-dobnie jak na styku gmina – powiat, tak również na styku powiat – woje-wództwo mogą pojawiać się wątpliwości związane z jednoznacznym określe-niem, która z tych jednostek jest właściwa do załatwienia konkretnej spra-wy. O przyznaniu kompetencji będzie decydował charakter zadania, a także przepisy szczególne wskazujące, która z tych jednostek ma przedmiotowe zadanie wykonać. Zadania samorządu województwa są z przedmiotowego punktu widzenia znaczenie mniej rozbudowane, niż zadania gmin i powia-tów²⁷.

Ponadto ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez zarząd województwa.

Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie za-dań publicznych o charakterze wojewódzkim, które nie zostały zastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Zakres działania woje-wództwa nie narusza samodzielności powiatu i gmin. Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru i kon-troli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administra-cyjnym. Województwo ma osobowość prawną. Samodzielność województwa podlega ochronie sądowej. Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa uwzględniającą między innymi następujące cele: prowadzenie polityki przestrzennego zagospodarowania i rozwoju, ochrona środowiska naturalnego, realizacja zadań z zakresu użyteczności publicznej. Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie. Sa-morząd województwa w celu wykonywania zadań współpracuje między in-nymi z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru wództwa, z administracją rządową, szczególnie z wojewodą, z innymi woje-wództwami, z organizacjami pozarządowymi, ze szkołami wyższymi, z orga-nizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw.

Istotne znaczenie dla województwa ma współdziałanie w kształtowaniu i realizacji polityki przestrzennej jako zadania samorządowego dla organów samorządu województwa, powiatu, gminy z jednej strony oraz jako zadania rządowego z drugiej. Ustawa kompetencyjna stanowi, iż w celu określenia uwarunkowań i kierunków polityki przestrzennej organy samorządu woje-wództwa prowadzą analizy i studia oraz opracowują koncepcje, sporządza-ją programy, odnoszące się do obszarów i zagadnień, odpowiednio do po-trzeb i celów podejmowanych prac.

Schemat nr 3 przedstawia organizację województwa samorządowego.

27 Szerzej: Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój Samorządu Terytorialnego, Toruń 2003, s.81-83.

Schemat 3. Samorząd województwa – przykładowy schemat organi-zacji

P

W systemie zdecentralizowanym zasadniczym celem działalności wła-dzy lokalnej jest identyfikacja i organizowanie zaspokajania zbiorowych potrzeb miejscowej ludności, tzn. reprezentowania przez nią interesów

słeczności lokalnej i bezpośrednie działanie na rzecz danej sposłeczności po-przez realizację wynikających z tego zadań . Istotą samorządu jest więc za-rząd sprawami publicznymi przez samych zainteresowanych.

Zadania gmin, powiatów i województw, mimo że są odmienne, winny się jednak wzajemnie uzupełniać, aby w jak największym zakresie służyć zaspokojeniu potrzeb społeczności lokalnych. Jednocześnie państwo przez działalność prawotwórczą zapewnia sobie wpływ na instytucje finansowo prawne sektora samorządowego²⁸.

Reasumując należy stwierdzić, że szeroko rozumiane cele działalności samorządu powinny być realizowane w oparciu o stworzone tym podmiotom podstawy samodzielności. Zasada decentralizacji wyposażyła organy lokal-ne w istotlokal-ne kompetencje do rozstrzygania spraw publicznych o zasięgu lokalnym, oznacza to duży stopień samodzielności w podejmowaniu decyzji i czyni samorząd organizacją względnie niezależną.

L

:

[1] Boć J., Powiat, Kolonia Limited 2001.

[2] Boć J., Prawo administracyjne, Kolonia Limited, 2004.

[3] Borodo A., Samorząd Terytorialny System Prawnofinansowy, Lexis Nexis, Warszawa 2006.

[4] Bukowski Z, Jędrzejewski T., Rączka P., Ustrój Samorządu Terytorialnego, Dom Organizatora, Toruń 2003.

[5] Krupski R., Podstawy organizacji i zarządzania, Wrocław 2004,

[6] Laskowski P, Funkcjonowanie i zadania samorządu terytorialnego w Polsce, Zeszyty Naukowe WWSZiP nr 5, 2004

[7] Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2001.

[8] Olejniczak-Szałowska E., Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego,

„Samorząd Terytorialny” 2000 nr 12,

[9] Pietrzak B., Polański Z., Woźniak B., System Finansowy w Polsce, Wyd. Na-ukowe PWN, Warszawa 2003.

[10] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym(t. j. Dz. U. z 2001 r.

Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).

[11] Ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunko-wych, (t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577).

28 J. Boć, Powiat, op. cit., s. 120.

[12] Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz.1300 z późn. zm.).

[13] Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r., Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, (Dz.

U. z 1997 r. Nr 78, poz.483; wprost, Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz.319 z późn.

zm.).

[14] Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (t. j. Dz. U.

z 2001 r. Nr 142, poz. 1592).

[15] Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, (t. j. Dz. U.

z 2001 r. Nr 142, poz. 1590).

[16] Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialne-go kraju z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz. U. Nr 96, poz.603).

[17] Vademecum skutecznego działania w samorządzie, TWIGGER Warszawa 2007.