Z AKOŃCZENIE

Do grupy ekonomicznych instrumentów ochrony środowiska zalicza się szereg różnych narzędzi stymulujących proekologiczne zachowania

28 Panasiewicz A., Rola ubezpieczeń środowiskowych w realizacji zrównoważonego rozwoju, [w:]

Poskrobko B., Dobrzański G. (red.), Problemy interpretacji i realizacji zrównoważonego roz-woju, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2007, s. 167-174.

29 Market-Based Instruments for Environmental Policy in Europe, European Environmental Agency, Copenhagen 2005, s. 76 i 150.

tów gospodarczych. Cechami charakterystycznymi dla tego rodzaju instru-mentów jest wykorzystywanie bodźców o charakterze ekonomicznym oraz umożliwienie podmiotom gospodarczym wyboru najbardziej korzystnej, z ich punktu, reakcji na te bodźce.

Ważnym wyzwaniem dla polityki ekologicznej jest taka konstrukcja systemu instrumentów, aby poszczególne narzędzia wzajemnie się uzupeł-niały i służyły skutecznej i efektywnej realizacji określonych celów. W przy-padku instrumentów ekonomicznych pewnym problemem może być kon-flikt między podatkami ekologicznymi i systemem handlu uprawnieniami do emisji. Rozwiązanie tego problemu może polegać na objęciu podatkami ekologicznymi jedynie tych podmiotów, które nie uczestniczą w handlu uprawnieniami.

Z ogólnej charakterystyki systemu instrumentów ekonomicznych sto-sowanych w Polsce wynika, że instrumenty te pełnią w ostatnich latach dość istotną rolę w realizacji celów polityki ekologicznej. Pomimo dość sze-rokiego zakresu stosowania instrumentów ekonomicznych można jednak wskazać na pewne rozwiązania, które mogłyby zostać wprowadzone w Pol-sce. Można do nich zaliczyć między innymi ubezpieczenia ekologiczne oraz ekologiczną reformę podatkową.

L

:

[1] Bogacka-Kisiel E., Finansowe aspekty działalności państwa na rzecz ochrony środowiska, Prace Naukowe nr 645 Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1993.

[2] Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paź-dziernika 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (Dz. Urz. L 309 z 27 listopada 2001 r.).

[3] Environmentally Related Taxes and Tradable Permit Systems in Practice, OECD, Paris 2008.

[4] Environmentally Related Taxes in OECD Countries: Issues and Strategies, OECD, Paris 2001.

[5] Farber S., Market-based Policy, [w:] Cleveland C., Morris C. (red.), Dictionary of Energy, Elsevier 2006, Delhi 2006.

[6] Fiedor B. (red.), Czaja S., Graczyk A., Jakubczyk Z., Podstawy ekonomii śro-dowiska i zasobów naturalnych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2002.

[7] Fiedor B., Graczyk A. (red.), Instrumenty ekonomiczne polityki ekologicznej, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko”, Białystok 2006.

[8] Fiedor B., Rynek uprawnień do emisji SO2 w elektroenergetyce – cele, podmio-ty uczestniczące oraz prawno-inspodmio-tytucjonalne warunki wdrożenia, [w:]

Czaja S. (red.), Nowe instrumenty w polityce ekologicznej, Biblioteka „Ekono-mia i Środowisko” nr 28, Wojnowice-Wrocław 2001.

[9] Górka K., Analiza porównawcza opłat i podatków ekologicznych w Polsce i w krajach gospodarki rynkowej, [w:] Górka K. (red.), Ekonomika ochrony środo-wiska naturalnego, Biblioteka „Ekonomia i Środowisko”, nr 14, Kraków 1993.

[10] Graczyk A., Ekologiczne koszty zewnętrzne. Identyfikacja, szacowanie, inter-nalizacja, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2005.

[11] Hansjürgens B., Introduction, [w:] Hansjürgens B. (red.), Emissions Trading for Climate Policy: US and European Perspectives, Cambridge University Press, Cambridge 2005.

[12] Jiang T., Economic Instruments of Pollution Control in an Imperfect World:

Theory and Implications for Carbon Dioxide Emissions Control in China, Edward Elgar Publishing Limited, Cornwall 2003.

[13] Łyszczak M., Finansowe instrumenty ochrony środowiska, Prace Naukowe nr 701 Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wydawnictwo Akademii Ekono-micznej we Wrocławiu, Wrocław 1995.

[14] Market-Based Instruments for Environmental Policy in Europe, European En-vironmental Agency, Copenhagen 2005.

[15] Mazurkiewicz M., Opłaty i kary pieniężne w systemie ochrony środowiska w Polsce – struktura prawna i funkcje, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocław-skiego, Wrocław 1986.

[16] Opschoor J.B., Vos H.B., Instrumenty ekonomiczne dla ochrony środowiska, OECD, MOŚZNiL, Warszawa 1990.

[17] Panasiewicz A., Rola ubezpieczeń środowiskowych w realizacji zrównoważo-nego rozwoju, [w:] Poskrobko B., Dobrzański G. (red.), Problemy interpretacji i realizacji zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekono-micznej w Białymstoku, Białystok 2007.

[18] Piontek F., Piontek B., Piontek W., Efektywność wydatkowania środków funduszy ekologicznych posiadających osobowość prawną, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Katowice-Białystok 2000.

[19] Pluskota P., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, [w:] Małachowski K.

(red.), Gospodarka a środowisko i ekologia, CeDeWu, Warszawa 2007.

[20] Podolak M., Polityka ekologiczna Polski w okresie transformacji, Wydawnic-two Uniwersytetu M. Curie-Skłodowiskiej, Lublin 2004.

[21] Poskrobko B. (red.), Zarządzanie środowiskiem, PWE, Warszawa 2007.

[22] Projekt ustawy o systemie bilansowania i rozliczania wielkości emisji dwu-tlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOX) dla dużych źródeł spalania (z 17 lipca 2009 r.).

[23] Speck S., Andersen M., Nielsen H., Ryelund A., Smith C., The Use of Econo-mic Instruments in Nordic and Baltic Environmental Policy 2001-2005, Nordic Council of Ministers, Copenhagen 2006.

[24] Stavins R., Market-Based Environmental Policies, [w:] Portney P., Stavins R.

(red.), Public Policies for Environmental Protection, Resources for the Futures, Waszyngton 2000.

[25] Śleszyński J., Ekonomiczne problemy ochrony środowiska, Aries, Warszawa 2000.

[26] Ten Brink P., Lutchman I., Bassi S., Speck S., Sheavly S., Register K., Wo-olaway C., Guidelines on the Use of Market-based Instruments to Address the Problem of Marine Litter, Institute for European Environmental Policy, Nairo-bi 2009.

[27] The Political Economy of Environmentally Related Taxes, OECD, Paris 2006.

[28] The Use of Tradable Permits in Combination with other Environmental Policy Instruments, OECD, Paris 2003.

[29] Thomas J., Callan S., Environmental Economic. Applications, Policy, and The-ory, South-West Thomson Learning, Canada 2006.

[30] Wallart N., The Political Economy of Environmental Taxes, Edward Elgar Pu-blishing Limited, Cheltenham 1999.

[31] Wasilewski A., Konstytucyjna zasada równości a problem różnicowania opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, Prace Naukowe Uniwersytetu Ślą-skiego nr 1298, Rozprawy z prawa cywilnego i ochrony środowiska, Katowice 1992.

S

Instrumenty (narzędzia) polityki ochrony środowiska pozwalają na włą-czenie problematyki wykorzystania zasobów środowiska w proces podejmo-wania decyzji przez indywidualne podmioty gospodarcze. Wśród tych in-strumentów szczególną rolę odgrywają instrumenty ekonomiczne, pozwala-jące na realizację celów polityki ochrony środowiska przy możliwie naj-mniejszych kosztach społecznych.

W artykule omówiono definicje, klasyfikacje i funkcje spełniane przez instrumenty ekonomiczne ochrony środowiska. Szczególną uwagę zwrócono na potrzebę wykorzystania tych instrumentów w całym zestawie różnych narzędzi polityki ochrony środowiska, a także na warunki skutecznego

i efektywnego funkcjonowania instrumentów ekonomicznych. Opracowanie zawiera ponadto ogólną analizę polskiego systemu instrumentów ekono-micznych wykorzystywanych w polityce ekologicznej.

S

The use of economic instruments for environmental policy – selected issues

Environmental policy instruments (tools) allow to incorporate the prob-lem of using the natural resources into the decision-making process of in-dividual agents. Economic instruments play an important role among these instruments, as they allow to achieve environmental policy objectives at a lowest social cost.

The article discusses the definitions, classifications and functions per-formed by economic instruments for environmental protection. Particular attention is paid to the issue of using these instruments in the mixes of environmental policy tools, as well as the factors which determine the effec-tiveness of economic instruments. The paper also contains an overall analysis of the Polish system of economic instruments used in environ-mental policy.