Główne problemy badawcze

realizowane w ramach Wrocławskiej Szkoły Ekonomii Ekologicznej (Środowiskowej)

W przeciągu trzydziestu lat rozwoju można zatem powiedzieć o powstaniu Wrocławskiej Szkoły Ekonomii Ekologicznej (Środowiskowej). W jej ramach można wyodrębnić wiele istotnych płasz-czyzn problemowo-badawczych, które reprezentuje dorobek wielu osób, takie jak:

1) teoretyczno-modelowe podstawy ekonomii śro-dowiska i ekonomii ekologicznej oraz ich związki z ekonomią głównego nurtu [Przyczynek do ekonomicznej teorii zanieczyszczenia i ochrony

śro-dowiska, 1990; Ekologiczne uwarunkowania wzrostu gospodarczego w ujęciu współczesnej teorii ekono-mii, 1993; Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, 2002; Ekologiczne podstawy procesów gospodarowania, 2002 i 2007; Gospodarowanie i zarządzanie środowiskiem, 2012], w ramach których badano wzajemne relacje pomiędzy sze-roko rozumianą współczesną myślą ekonomiczną a rodzącymi się – ekonomią ekologiczną i ekonomią środowiskową;

2) fi zykalizacja dociekań ekonomiczno-ekologicz-nych i wykorzystania prawa entropii w teorii ekonomii [Teoriopoznawcze i metodologiczne kon-sekwencje wprowadzenia prawa entropii do teorii ekonomii, 1997], która objęła możliwości wykorzy-stania dorobku współczesnej fi zyki, chemii i innych nauk przyrodniczych w badaniu szeroko rozumia-nych realrozumia-nych aspektów procesów gospodarowania;

3) informacyjne podstawy zrównoważonego i trwa-łego rozwoju [Konfl ikty i współpraca w realizacji strategii ekorozwoju, 2003; Ecological information management in the context of sustainable deve-lopment. Choisen issues, 2010], zajmujące się informacyjną istotą rozwoju zrównoważonego i trwałego oraz jego formami realizacji w ramach społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy;

4) kierunki rozwoju współczesnej myśli ekonomicz-no-ekologicznej [Wyzwania współczesnej ekonomii.

Wybrane problemy, 2012; Ekonomia i środowisko, 2016], będące badaniem genezy, kierunków ewo-lucji i przyszłego rozwoju polskich i światowych dociekań z pogranicza gospodarki, społeczeństwa i środowiska przyrodniczego;

5) strategie zrównoważonego i trwałego rozwoju, rozwijane i implementowane na różnych pozio-mach – od globalnego, aż po lokalny – gminny, gdzie łączono analizy teoretyczno-modelowe, z projektowaniem i wdrażaniem rozwiązań prak-tycznych [Aspects of Sustainable Development, 2000; Zrównoważony rozwój w teorii ekonomii i w praktyce, 2007; Rozwój zrównoważony – teoria i praktyka ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich, 2009; Efektywne gospodarowanie zaso-bami przyrodniczymi i energią, 2013];

6) problemy środowiskowe w skali globalnej [Globalne zmiany klimatyczne, 1998; Competition, Environment and Trade in the Globalized Economy, 2002; Kształtowanie zrównoważonego rozwoju w reakcji na kryzys globalny, 2011; Międzynarodowa ochrona środowiska, 2014], pojmowane jako logiczna konsekwencja wytycznej AGENDY 2000 –

„myśleć globalnie, działać lokalnie”;

7) problemy pomiaru ekorozwoju i zrównoważo-nego rozwoju, a także „zazielenienia” statystyki

TOWARZYSTWO EKONOMICZNEGRANICA

społeczno-ekonomicznej [Wskaźniki ekorozwoju, 1999; Ekologiczne koszty zewnętrzne. Identyfi kacja, szacowanie, internalizacja, 2005; Analiza kosztów – korzyści w wycenie środowiska przyrodniczego, 2012], będące istotnym wyzwaniem badań ekono-micznych, których istotą i sposobem obiektywizacji procesów poznania jest pomiar oraz modelowanie ilościowe;

8) projektowanie i ocena możliwości wdrażania instrumentów ekonomicznych oraz pozaekonomicz-nych w ramach ochrony środowiska przyrodniczego i polityki ekologicznej państwa [Economywide Policies and the Environment, 1993; Polityka ekologiczna w okresie transformacji systemu gospodarczego w Polsce, 1994; Opłaty produk-towe i depozyty ekologiczne, 1996; Public Finance Restructuring for Sustainable Development in Emerging Market Economics, 1998; Polityka eko-logiczna w gospodarce rynkowej, 1999; Nowe instrumenty w polityce ekologicznej, 2001; Rynek pozwoleń na emisję zanieczyszczeń na przykładzie SO₂ w energetyce polskiej, 2002; Instrumenty ryn-kowe w ochronie środowiska, 2002; Instrumenty ekonomiczne polityki ekologicznej, 2006; Zmiany systemu opłat produktowych i depozytowych w Polsce, 2006; Polityka zrównoważonego i zaso-booszczędnego gospodarowania, 2013; Polityka ekologiczna a rozwój gospodarczy, 2015], które są szeroką płaszczyzną poszukiwań sposobów wdra-żania wielu rozwiązań w praktyce gospodarczej, w ramach różnych postaci polityki ekologicznej, od makro po mikro, w celu optymalizacji działań ochronnych i racjonalizacji wykorzystania zasobów oraz usług środowiska w gospodarowaniu;

9) problemy ekologiczne związane z akcesją Polski do Unii Europejskiej, a następnie pełnym człon-kostwem w strukturach unijnych [Ekonomiczne aspekty dostosowania polskiego prawa, regulacji i instytucji w ochronie środowiska do rozwiązań Unii Europejskiej, 1995; Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań Unii Europejskiej – koszty i strategia, 2000; Ekologiczny wymiar integracji Polski z Unią Europejską, 2004;

Zrównoważony rozwój – doświadczenia polskie i europejskie, 2005], co jest oczywistą konsekwen-cją procesu wchodzenia Polski do Unii Europejskiej i dostosowywania rozwiązań krajowych do unijnego acquis communautaire;

10) środowiskowe oddziaływania (antropopresja różnych sektorów i gałęzi gospodarki oraz ich ekolo-gizacja [Wpływ transportu na środowisko – studium dla Nowej Rudy, 1997; Ograniczanie niskiej emisji we Wrocławiu, 2010; Kryzys a rozwój zrównoważony rolnictwa i energetyki, 2011; Ekologizacja polskiego rolnictwa a jego zrównoważony rozwój w warunkach

członkostwa w Unii Europejskiej, 2013], których badanie jest podstawą wiedzy z zakresu wzajemnego oddziaływania człowieka na środowisko przyrodni-cze (antropopresja) oraz ekosystemów na procesy gospodarowania (realizacja i limitacja);

11) możliwości gospodarczego wykorzystania róż- nych nośników energii, w tym energetyka alter-natywna oraz polityka energetyczna Polski i Unii Europejskiej [Luka energetyczno-ekologiczna na przykładzie gospodarki polskiej, 1996; Ekonomiczne problemy wykorzystania odnawialnych zaso-bów przyrodniczych do produkcji energii, 2009], będące bardzo ciekawym wyzwaniem poznawczym i implementacyjnym, ze względu na rolę energii w funkcjonowaniu ludzkiej cywilizacji;

12) podstawy ekonomii zrównoważonego i trwa-łego rozwoju [Teoria i praktyka zrównoważonego rozwoju, 2007; rozdziały w publikacjach wydawa-nych przez inne ośrodki, 2010–2015; Problemy kon-cepcyjne i implementacyjne zrównoważonego roz-woju, 2011], które stały się najciekawszym, wręcz prekursorskim wyzwaniem poznawczym we współczesnych dociekaniach ekologiczno-ekono-micznych;

13) teoretyczne uwarunkowania realizacji zrów-noważonego i trwałego rozwoju na poziomie społeczności lokalnych i gmin [Samorząd tery-torialny a ochrona środowiska, 1992; Strategia rozwoju gmin wiejskich na terenach przyrodniczo cennych, 1999], niezwykle ważne dla powstającego i rozwijającego się polskiego samorządu terytorial-nego oraz kształtowania się i wzrostu aktywności społeczności lokalnych (kreacji „małych ojczyzn”);

14) tworzenie i funkcjonowanie prawa środowisko-wego w Polsce oraz Unii Europejskiej [Wybrane elementy prawa środowiskowego dla ekonomistów, 2001; Prawo środowiskowe dla ekonomistów, 2007], które odgrywa coraz istotniejszą rolę w ochronie śro-dowiska przyrodniczego i racjonalnym korzystaniu z jego zasobów;

15) ekologiczne wymiary funkcjonowania pod-miotów gospodarczych [Ekologizacja zarządzania fi rmą – zielona fi rma, 2000; Zarzadzanie środowi-skowe w przedsiębiorstwie, 2008], które są ciekawą i jeszcze niedostatecznie docenianą płaszczyzną nowoczesnej ochrony środowiska przyrodniczego, czy szerzej mikroekonomicznego zarządzania i gospodarowania;

16) problemy ekologiczne w procesie kształtowania się gospodarki rynkowej w Polsce [Restrukturyzacja gospodarki polskiej – szanse i zagrożenia dla środo-wiska, 1993; Transformacja systemu gospodarczego w Polsce a środowisko przyrodnicze, 1995].

Ośrodek wrocławski organizował cykliczne krajowe i międzynarodowe konferencje naukowe,

TOWARZYSTWO EKONOMICZNEGRANICA

integrujące polskie środowisko ekonomistów środo-wiskowych i ułatwiające prezentację jego dorobku, uwieńczone publikacjami. Należały do nich:

1) konferencja w Jarnołtówku koło Głuchołaz, w 1993 roku na temat: „Restrukturyzacja gospodarki polskiej – szanse i zagrożenia dla środowiska”;

2) konferencja we Wrocławiu, w 1995 roku na temat:

„Transformacja systemu gospodarczego w Polsce a środowisko przyrodnicze”;

3) konferencja w Zagórzu koło Świdnicy, w 1997 roku na temat: „Ekonomiczne aspekty dostosowania polskiego prawa, regulacji i instytucji w ochronie środowiska do rozwiązań Unii Europejskiej”;

4) konferencja w Karpaczu, w 1999 roku na temat:

„Polityka ekologiczna w gospodarce rynkowej”;

5) konferencja w Wojnowicach, w 2001 roku na temat: „Nowe instrumenty w polityce ekologicznej”;

6) konferencja w Jugowicach, w 2002 roku na temat:

„Instrumenty rynkowe w ochronie środowiska”;

7) konferencja we Wrocławiu, w 2003 roku na temat: „Konfl ikty i współpraca w realizacji strategii ekorozwoju”;

8) konferencja w Lądku Zdroju, w 2004 roku na temat: „Ekologiczny wymiar integracji Polski z Unią Europejską”;

9) konferencja w Nowej Rudzie, w 2005 roku na temat: „Zrównoważony rozwój – doświadczenia polskie i europejskie”;

10) konferencja we Wrocławiu, w 2010 roku na temat: „Zrównoważony rozwój a kryzys globalny”;

11) konferencja we Wrocławiu, w 2012 roku na temat: „Zasobooszczędne gospodarowanie”;

12) konferencja w Karpaczu, w 2015 roku na temat:

„Polityka ekologiczna a rozwój gospodarczy”;

13) konferencja we Wrocławiu, w 2016 roku na temat: „Ekonomia i środowisko”.

Poszczególne pomysły, idee, rozwiązania czy wnioski z prowadzonych badań były prezentowane także w wielu innych opracowaniach (artykułach, referatach, wykładach czy prezentacjach), których liczba przekroczyła dwa tysiące. Dorobek przedsta-wicieli Wrocławskiej Szkoły Ekonomii Ekologicznej pojawiał się również i był rozwijany przez studen-tów (prace licencjackie, inżynierskie i magisterskie),

doktorantów (dysertacje doktorskie i ich własne publikacje) oraz habilitantów z Wrocławia i wielu innych ośrodków akademickich.

5. Podsumowanie

Wrocławska Szkoła Ekonomii Ekologicznej (Środowiskowej) rozwija się od ponad trzy-dziestu lat, przyjmując postać zarówno dorobku własnego jej przedstawicieli, jak i efektów współpra-cy z innymi ośrodkami akademickimi w Polsce i za granicą. Analizując i oceniając efekty można dostrzec dość charakterystyczną ścieżkę jej rozwoju, którą rozpoczęły zainteresowania problematyką eko-logiczną wśród ekonomistów wrocławskich w latach 80. XX wieku:

• poprzez włączanie do badań dodatkowych problemów, wynikających ze wspólnych i samo-dzielnych zainteresowań poszczególnych badaczy,

• poprzez podejmowanie wyzwań stojących przed gospodarką polską, podmiotami mikroekonomicz-nymi i samorządami terytorialmikroekonomicz-nymi,

• poprzez budowanie podstaw nowego podejścia do ochrony środowiska przyrodniczego i polityki ekologicznej w Polsce,

• poprzez wyzwania procesu wchodzenia Polski do Unii Europejskiej i aktywnego uczestnicze-nia w rozwiązywaniu globalnych problemów ekologicznych,

• poprzez uważną i twórczą obserwację oraz absorpcję dorobku światowej myśli ekologiczno--ekonomicznej,

• aż po syntetyzujące badania w ramach ekonomii ekologicznej i ekonomii środowiskowej,

• a także prekursorskie poszukiwania podstaw ekonomii zrównoważonego i trwałego rozwoju.

Przedstawiciele Wrocławskiej Szkoły Ekonomii Ekologicznej pracują nadal nad wieloma proble-mami i zgłaszają swoje nowe zainteresowania oraz plany. Istnieje zatem szansa powstania kolejnych opracowań z zakresu ekonomii ekologicznej, eko-nomii środowiskowej, ekoeko-nomii zrównoważonego i trwałego rozwoju czy dociekań ekonomiczno-eko-logicznych w tym ośrodku.

TOWARZYSTWO EKONOMICZNEGRANICA

Nauki ekonomiczne. Stylizowane fakty a wyzwania współczesności, red. Bogusław Fiedor, Warszawa 2015

Refl eksja teoretyczna czy metodologiczna w ekonomii przejawia się w formułowaniu określonych uogólnień, przyj-mujących postać hipotez, modeli i teorii. Często zaczynają one żyć „własnym życiem” w świecie ekonomistów czy też w „świecie teorii ekonomicznej”, stając się swoistymi stylizowanymi faktami. (…) Chciałem zwrócić uwagę Czytelnika na to, iż w prezentowanej monografi i zawarte są różnorodne i – mam nadzieję – wartościowe opracowania, podejmujące kluczowe problemy w kontekście rozwoju ekonomii i innych dyscyplin w obrębie dziedziny nauki ekonomicznej, nawiązujące do światowej dyskusji na temat zjawisk kryzysowych z jednej strony w ramach tych nauk, a z drugiej w realnej rzeczywistości ekonomicznej. W szczególności mam nadzieję, iż Czytelnik znajdzie w tym pokongresowym wydawnictwie ciekawe i inspirujące do dalszych badań przyczynki do dyskusji na temat metodologicznych i teoriopoznawczych wyzwań współczesnych nauk ekonomicznych.

(fragment wstępu)

POLECAMY

Książka dostępna w Księgarni PTE KsiazkiEkonomiczne.pl: