Profesor Józef Rutkowski urodził się 8 listo-pada 1922 roku. Świadectwo dojrzałości uzyskał w Liceum w Turku w 1946 roku. Studiował w Akademii Handlowej w Poznaniu, Oddział w Szczecinie w latach 1946–1949, którą zakoń-czył dyplomem nauk handlowych w zakresie handlu zagranicznego, a następnie w Akademii Nauk Politycznych w Warszawie w latach 1949–1951 na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym, którą ukończył uzyskaniem stopnia magistra nauk poli-tycznych w zakresie ekonomii. Doktoryzował się w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu, uzyskując w 1960 roku stopień doktora nauk eko-nomicznych z odznaczeniem summa cum laude.
W następnym roku, w drodze przewodu habilitacyj-nego, uzyskał stopień docenta w zakresie fi nansów w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie.
Od roku 1948 prof. Józef Rutkowski związał się na stałe – z kilkuletnią przerwą, kiedy wykła-dał na Uniwersytecie w Oranie (1979–1983) – z uczelniami szczecińskimi, pracując kolejno w: Akademii Handlowej (1948–1949), Wyższej Szkole Ekonomicznej (1950–1955), Politechnice Szczecińskiej (1955–1979), Uniwersytecie Szczecińskim (1990–1993), a także w Akademii Rolniczej w Szczecinie i Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu.
W wymienionych uczelniach uzyskał wszyst-kie możliwe stopnie szczególnie wyróżniającej się kariery naukowej – od zastępcy asystenta, asy-stenta do tytułu profesora zwyczajnego, który otrzymał już w 1974 roku. Obok kariery naukowej prof. Józef Rutkowski osiągał jednocześnie zna-czące sukcesy organizacyjne. W latach 1952–1954 pełnił funkcje prodziekana Wydziału Transportu Śródlądowego WSE w Szczecinie, dziekana Wydziału Inżynieryjno-Ekonomicznego Transportu Politechniki Szczecińskiej (1966–1971), kie-rownika Międzywydziałowego Studium Nauk
Politycznych (1965–1970), kierownika Katedry Ekonomii (1951–1970), dyrektora Instytutu Nauk Ekonomiczno-Społecznych (1970–1978), kie-rownika Zakładu Współczesnych Stosunków Międzynarodowych (1990–1993).
Charakteryzując dorobek naukowo-badawczy prof. Józefa Rutkowskiego, należy zwrócić uwagę na jego jakościowo-ilościową stronę i koncentrację zainteresowań badawczych, głównie wokół szeroko rozumianej problematyki teorii ekonomii, teorii kapitału, współczesnej gospodarki światowej i infl a-cji. Ogólnie biorąc opublikowany dorobek naukowy obejmuje ponad 220 pozycji o różnym charakterze, w tym 10 monografi i książkowych (3 napisane we współautorstwie), 101 pozycji w postaci studiów, rozpraw, artykułów oraz referatów naukowych, opublikowanych w periodykach naukowych i czasopismach, 15 przeglądów bibliografi cznych w „Ekonomiście”, 16 publikacji na temat organizacji nauki i nauczania, 28 artykułów popularnych i publi-cystycznych. Ponadto był autorem lub współautorem 32 prac wykonywanych na zlecenie praktyki, przede wszystkim w ramach realizacji tematów central-nie sterowanych. Prace te zostały przekazane do wykorzystania w praktyce gospodarczej, częściowo publikowane. W tym ostatnim przypadku prof. Józef Rutkowski kierował badaniami, opracowywał kon-cepcję metodyczną oraz syntetyzował uzyskiwane wyniki. Szczególnie warto podkreślić, że prawie wszystkie prace oparte na badaniach empirycznych były fi nansowane w ramach resortowych programów badań. Wieloletnie zlecanie prac naukowo-badaw-czych, fi nansowanych centralnie, najlepiej świadczy o ich wysokiej wartości merytorycznej oraz prak-tycznej przydatności pozyskiwanych wyników.
Koncentrując się na ocenie dorobku naukowego prof. Józefa Rutkowskiego, na publi-kacjach dotyczących podstawowych kierunków badań, należy stwierdzić, że dorobek ten jest
. O TYCH, KTÓRZY ODESZLI
szczególnie wartościowy, bogaty pod względem jakościowo-ilościowym, oryginalny i interesujący, a w wielu publikacjach twórczy. Działalność naukowa Profesora obejmowała bardzo szeroki krąg problemów. Oryginalne opracowania prof. Józefa Rutkowskiego zawierają prace wchodzące w zakres zarówno współczesnego kapitalizmu, międzynaro-dowych stosunków fi nansowych, światowego rynku kredytowego, banków i kredytu, a także infl acji w Polsce i na świecie oraz zadłużenia światowego.
W ogólnym podsumowaniu działalności nauko-wo-badawczej prof. Józefa Rutkowskiego należy podkreślić pewne cechy tej działalności, charakte-ryzującej się tym, że Profesor prezentował wyniki własnych badań, przedstawiając oryginalny wkład do wspomnianych segmentów dyscyplin naukowych oraz niezbędne aspekty stosowania teorii w praktyce gospodarczej. Wyrażało się to m.in. w:
• predylekcji autora do ujęć teoretyczno-metodycznych, przy czym widoczna była zarówno skłonność do analizy, jak i syntezy naukowej,
• gotowości i zdolności, gdy istniała potrzeba, prowadzenia badań empirycznych, które realizo-wane były z dużą sumiennością,
• dużej wnikliwości, a równocześnie ostrożności w formułowaniu wniosków uogólniających,
• skłonności do podejmowania nowych wątków tematycznych, których dostarcza zmieniające się życie gospodarcze.
O dużym znaczeniu teoretycznym i praktycznym prac Profesora dla rozwoju nauki i praktyki życia gospodarczego w Polsce świadczą m.in.:
• wysoce pozytywne i liczne recenzje prac Profesora zamieszczane w czołowych periodykach o zasięgu ogólnopolskim,
• liczne cytowania i przywoływania prac Pro-fesora przez różnych autorów.
Ogromny, publikowany dorobek naukowo--badawczy prof. Józefa Rutkowskiego stawia Go w szeregu czołowych, wybitnych przedstawicieli nauk ekonomicznych. Wśród wydanych książek i monografi i na szczególną uwagę zasługują następu-jące opracowania:
1. Polityka pieniężno-kredytowa jako forma inter-wencjonizmu państwowego we współczesnym kapitalizmie, PWE, Warszawa 1961.
2. Stan i funkcjonowanie rynku kredytowego w głów-nych państwach kapitalistyczgłów-nych, Politechnika Szczecińska, Szczecin 1962.
3. Światowy rynek kredytowy, PWE, Warszawa 1964.
4. EWG a międzynarodowy ruch kapitału, PWN, Warszawa 1969.
5. Eksport kapitału, PWN, Warszawa 1972.
6. Problemy współczesnej gospodarki światowej wyd. I, KiW, Warszawa 1976, (współautor I. Rutkowska),
wyd. II, Warszawa 1983 (współautor I. Rutkowska).
7. Infl acja w Polsce Ludowej, PWE, Warszawa 1989.
8. Światowe strumienie kapitałowe, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 1989.
Wymienione monografi e stanowią nadal bardzo cenne pozycje w polskiej literaturze ekonomicznej.
Odnosi się to także do publikacji z lat sześćdziesią-tych i siedemdziesiąsześćdziesią-tych, w których podstawowe hipotezy i tezy zachowują nadal swoją aktualność.
Wyrazem kontynuacji i aktualności interesującej Profesora problematyki była fundamentalna (napi-sana wspólnie z żoną, prof. Ireną Rutkowską) praca pt.: Problemy współczesnej gospodarki światowej (KiW, Warszawa 1976), wznowiona z uzupełnie-niami w 1983 roku. W pracy tej podjęto globalny kierunek myślenia, a zwłaszcza problemy: nadmiaru ludności i jej wyżywienia, rozwoju przemysłowego w powiązaniu z postępem nauki i techniki oraz wyczerpywaniem się zasobów przyrody, między-narodowej współpracy gospodarczej, stosunków towarowo-pieniężnych i fi nansowo-kredytowych, trudności płatniczych, kryzysów walutowych, infl a-cji światowej. W ostatnich latach zainteresowania badawcze prof. Józefa Rutkowskiego obejmowały problematykę polskiej infl acji (Infl acja w Polsce Ludowej, PWE, Warszawa 1989). Warto też wspo-mnieć o interesującym teoretycznie i metodologicznie studium pt.: Rynek kapitałowo-kredytowy ze szczegól-nym uwzględnieniem rynku papierów wartościowych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, Warszawa 1993, zeszyt 19.
Na podkreślenie zasługują liczne artykuły i referaty publikowane w czasopismach zagranicz-nych i materiałach konferencyjzagranicz-nych w językach:
francuskim, niemieckim, angielskim, rosyjskim i serbskochorwackim. Obok książek istotną rolę w dorobku naukowym prof. Józefa Rutkowskiego zajmowały rozprawy, studia i artykuły, zawierające cenne zagadnienia dla rozwoju teorii ekonomii i poli-tyki gospodarczej. Były one w przeważającej mierze powszechnie znane i wysoko oceniane, ponieważ publikowane były na łamach najpoważniejszych periodyków ogólnopolskich, jak: „Ekonomista”,
„Finanse”, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, „Sprawy Międzynarodowe”,
„Życie Gospodarcze” oraz wielu innych periodyków ekonomicznych. Cztery wydawnictwa ekonomiczne opublikowały życiorys naukowy Profesora.
Poza monografi ami, studiami, rozprawami i artykułami naukowymi nie sposób nie wspomnieć o interesującej części prac naukowo-badawczych prof. Józefa Rutkowskiego, którą stanowią prace badawcze wykonane na potrzeby gospodarki
naro-. O TYCH, KTÓRZY ODESZLI
dowej. W pracach pisanych na zlecenie, na użytek potrzeb gospodarki podejmowano ważne zagadnie-nia z punktu widzezagadnie-nia praktyki gospodarczej. Poziom analiz i opracowanych raportów był wysoki. Dzięki temu przyjmowane były przez zleceniodawców z wysokim uznaniem jako wartościowe teoretycz-nie i spełniające warunek przydatności dla praktyki.
Wykonanie wielu pracochłonnych badań umożli-wiło rozpoznanie istotnych zagadnień gospodarki polskiej oraz jej związków z gospodarką światową.
W obrębie tej grupy opracowań naukowo-ba-dawczych na uwagę w szczególności zasługują:
1) Tendencje w gospodarce światowej a sytuacja płat-nicza krajów słabo rozwiniętych, 2) Światowy rynek kapitałowy: stan i tendencje rozwojowe, 3) Rynek kredytowo-kapitałowy ze szczególnym uwzględnie-niem rynku papierów wartościowych i inwestycji bezpośrednich. W ostatnich latach szczególnym zain-teresowaniem cieszą się także problemy zadłużenia realizowane w ramach programów, których koor-dynatorem było Centrum Badań nad Zadłużeniem i Rozwojem przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.
Niezwykła szerokość zainteresowań naukowo-badawczych prof. Józefa Rutkowskiego, orygi-nalność tego dorobku, osiągnięcia merytoryczne i wyniki działalności naukowej zespołu, który pra-cował pod Jego kierunkiem, zasługuje na miano szkoły naukowej z zakresu funkcjonowania między-narodowych stosunków fi nansowych i ich powiązań z gospodarką Polski.
Specjalne miejsce w dorobku naukowym prof.
Józefa Rutkowskiego zajmują również oryginal-nie opracowane podręczniki z tematyki ekonomii kapitalizmu, a mianowicie Ekonomia polityczna kapitalizmu, PWE, Warszawa 1972. Podręcznik ten stanowił fundamentalną pracę z zakresu teorii ekonomii, obejmującą obszerne naukowo usyste-matyzowane zagadnienia. Podręcznik zaliczał się do najbardziej cenionych opracowań w Polsce.
Uzyskał wysoką ocenę jako ogólnopolski podręcz-nik akademicki i w latach 1972–1987 miał aż siedem wydań. Korzystały z niego liczne roczniki studen-tów w wielu ośrodkach akademickich. W związku z powyższym można stwierdzić, że mógł on służyć za przykład, jak w podręczniku podającym w sposób systematyczny podstawową wiedzę z danej dzie-dziny można twórczo rozwijać określone problemy i tym samym całą dyscyplinę.
Równie bogaty jest dorobek dydaktyczny Profesora oraz w zakresie kształcenia kadr. Prof.
Józef Rutkowski prowadził bowiem wykłady o oryginalnej treści i układzie z ekonomii, historii myśli ekonomicznej, metodologii nauk ekonomicz-nych i międzynarodowych stosunków fi nansowych.
Szczególnie imponujący jest wspomniany dorobek prof. Józefa Rutkowskiego w zakresie kształcenia kadr i wkład w rozwój szczecińskiego ośrodka nauk ekonomicznych. Pod Jego kierunkiem napisano i obroniono 14 rozpraw doktorskich i kilkaset prac magisterskich. Recenzował 22 prace doktorskie, 32 prace habilitacyjne, opiniował 7 osób na stanowisko docenta, 40 osób do tytułu naukowego profesora, a także przyjął ponad 100 egzaminów doktorskich.
Prof. Józef Rutkowski przyczynił się w znacz-nym stopniu do rozwoju i awansu pracowników nauki nie tylko w macierzystej uczelni, ale również w wielu innych ośrodkach naukowych w Polsce i za granicą. Stanowi to dowód ogromnej pracy, trudu i ofi arności. Współdziałał w zorganizowaniu studium doktorskiego z ekonomii politycznej na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Transportu Politechniki Szczecińskiej. Jako wieloletni dziekan Wydziału Inżynieryjno-Ekonomicznym Transportu tej Uczelni dokładał wiele wysiłku i starań w rozwój kadry naukowej całego Wydziału i uzyskanie upraw-nień habilitacyjnych, które za Jego kadencji zostały osiągnięte. Przytoczone fakty świadczą o sukce-sach Profesora Józefa Rutkowskiego w dziedzinie rozwoju kadry naukowej oraz dużym Jego talencie organizacyjnym.
O dużym uznaniu osiągnięć i pozycji naukowej prof. Józefa Rutkowskiego w skali krajowej świad-czy Jego udział w licznych centralnych instytucjach naukowych, radach i zespołach. Aktywnie i twór-czo działał w licznych towarzystwach naukowych, stowarzyszeniach społecznych i komitetach nauko-wych. Był m.in. założycielem i wieloletnim, przez 27 lat (1952–1979), prezesem Wojewódzkiego Oddziału w Szczecinie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, członkiem zarządu tego Towa- rzystwa na szczeblu centralnym oraz wielu jego komisji. Przez wiele lat – z energią i powo-dzeniem – kierował Sekcją Teorii Ekonomii i Statystyki, dzięki czemu w Szczecinie gościli z wykładami liczni znani i uznani ekonomiści z Warszawy, Krakowa i innych ośrodków.
W tych latach był też inicjatorem i uczestnikiem wielu przedsięwzięć i wydarzeń o charakterze naukowym i popularnonaukowym (konferencje, seminaria, szkolenia, publikacje i in.).
Profesor Józef Rutkowski był też członkiem Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN (15 lat), członkiem Rady Naukowej przy Instytucie Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego w Warszawie, członkiem Rady Naukowej Centrum Badań Długu i Rozwoju przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Był przewodniczącym Wydziału I, a w latach 1991–1997 pełnił funkcję prezesa Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego.
. O TYCH, KTÓRZY ODESZLI
Za swoją aktywną działalność prof. Józef Rutkowski odznaczony został Krzyżem Kawale-rskim i Krzyżem Ofi ceKawale-rskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz licznymi innymi odznaczeniami. Ponadto za kon-kretnie wyodrębnione wyniki prof. Józef Rutkowski był także wielokrotnie (8) wyróżniony nagrodami ministra, a w tym głównie za: szczególne osią-gnięcia w dziedzinie badań naukowych, autorstwo wyróżniających się podręczników, kształcenie kadry naukowej. Dwukrotnie otrzymał wyróżnienie w konkursach naukowych PTE im. Oskara Langego za podręcznik Ekonomia polityczna kapitalizmu i książkę Problemy współczesnej gospodarki światowej. Ponadto otrzymał wiele nagród rektora (22) za osiągnięcia w pracy naukowej, dydaktycznej
i organizacyjnej oraz nagrody Zarządu Głównego PTE (3) za pracę społeczną. Liczne odznacze-nia, nagrody i wyróżnieodznacze-nia, które otrzymał, były rezultatem Jego niestrudzonej, pełnej oddania pracy naukowej i osiąganych sukcesów w zakresie ekono-mii oraz jej zastosowań.
Prof. zw. dr hab. Józef Rutkowski, zmarły w roku 2002, wniósł trwały wkład w rozwój nauki pol-skiej w dziedzinie ekonomii i jej zastosowań. Miał wymierne i duże osiągnięcia w kształceniu kadr oraz osiągnięcia dydaktyczne, a także sukcesy w życiu społecznym. Jego około pięćdziesięciopięcioletnia, niezwykle owocna działalność naukowa w szcze-cińskim środowisku naukowym, na trwałe zapisała się w tradycji szczecińskiej nauki, również w historii PTE w Szczecinie.
. O TYCH, KTÓRZY ODESZLI
Możliwości wykorzystania transportu wodnego śródlądowego w obsłudze zespołu portowego Szczecin-Świnoujście,
red. Michał Pluciński, Szczecin 2016
Karol Schneider,
Patologie i oszustwa gospodarcze po transformacji ustrojowej, Szczecin 2016
Karol Schneider,
Patologie i oszustwa w fi nansach publicz-nych. Badanie skali marnotrawstwa środków publicznych w świetle rosnącego zadłużenia kraju, Szczecin 2016
Dariusz Bernacki, Christi an Lis,
Efekty transportowe i ekonomiczne związane z poprawą dostępności portu morskiego w Szczecinie. Przedpole portu, Szczecin 2016
Dariusz Bernacki, Christi an Lis,
Efekty transportowe i ekonomiczne związane z poprawą dostępności portu morskiego w Szczecinie. Zaplecze portu, Szczecin 2016