Głosowanie korespondencyjne

Ten tryb głosowania umożliwia wyborcy dokonanie aktu głosowania poza lokalem wyborczym, poprzez nadanie wypełnionych określonych materiałów wyborczych otrzymanych uprzednio od właściwego organu wyborczego za pośred-nictwem poczty. Kodeks wyborczy przewiduje tę formę głosowania dla dwóch grup podmiotów: wyborców niepełnosprawnych o  znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności³⁸ oraz wyborców ujętych w spisie wyborców w obwo-dzie głosowania utworzonym za granicą³⁹, różnicując przy tym szczegółową regulację. Przy czym każdorazowe otwarcie lub zniszczenie pakietu wyborczego czy koperty zwrotnej zagrożone jest karą grzywny⁴⁰. Wcześniejsze są rozwiązania przeznaczone dla osób przebywających za granicą. „Rzutem na taśmę”, nowelizacją, której postanowienia weszły w życie na 5 dni przed zarządzeniem przez prezydenta wyborów parlamentarnych, wprowadzono natomiast możliwość oddania głosu za pośrednictwem poczty przez wyborców niepełnosprawnych w kraju⁴¹. Rozwiązania dotyczące obu form w celu ich porównania przedstawione zostaną w tabeli 1.

Podobnie jak przepisy dotyczące głosowania przez pełnomocnika, także unor-mowania głosowania za pośrednictwem poczty były przedmiotem oceny zgodno-ści z konstytucją przez Trybunał Konstytucyjny. Badanie to dotyczyło tylko roz-wiązań głosowania korespondencyjnego za granicą⁴². Posłowie wnioskodawcy zarzucili niezgodność przepisów ujętych w rozdziale 8 działu pierwszego kodeksu wyborczego ze standardami rzetelności wyborów w państwie demokratycznym oraz zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i prawa⁴³, a także z zasadą tajności głosowania⁴⁴. Ponadto twierdzili oni, że prowadzą one do „falstartu wybor-czego”, czyli oddania przez wyborcę głosu przed wskazanym w ustawie zasadniczej

38 Rozdz. 7a działu I kodeksu wyborczego art. 61a-61j.

39 Rozdział 8 działu I art. 62–68.

40 Tak art. 513a kodeksu wyborczego.

41 Ustawa z dnia 27 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 147, poz. 881) zawierająca wspomniane roz-wiązania została ogłoszona 15 lipca 2011 r., weszła w życie 30 lipca 2011 r. O genezie tych rozwiązań zob. J. Zbieranek, Nowe procedury…, s. 64.

42 Wniosek grupy posłów reprezentujących Prawo i Sprawiedliwość wpłynął do Trybunału 7 marca 2011 r., a więc przed uchwaleniem zmian w kodeksie wyborczym, wprowadzających możli-wość głosowania przez pocztę dla osób niepełnosprawnych.

43 Wynikającymi z art. 2 Konstytucji RP.

44 W odniesieniu do wyborów do Sejmu i do Senatu RP wyrażoną odpowiednio w art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2 Konstytucji RP.

Tabela 1. Głosowanie korespondencyjne

Głosowanie korespondencyjne

za granicą Głosowanie korespondencyjne w kraju Uprawnieni

wyborcy

Wyborca przebywający za granicą, po-siadający ważny polski paszport, ujęty w spisie wyborców sporządzonym przez właściwego konsula (art. 62 w nawiąza-niu do art. 35 §1)

Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiar-kowanym stopniu niepełnosprawności, który nie jest ujęty w spisie wyborców w obwodzie odręb-nym lub obwodzie głosowania za granicą bądź na statku morskim i który nie udzielił pełnomocnic-twa do głosowania (art. 61a)

Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego

Organ właściwy terytorialnie konsul (art. 63) wójt, burmistrz, prezydent miasta (art. 61c) Termin do 15 dnia przed dniem głosowania

(art. 63)

do 21 dnia przed dniem głosowania (art. 61c) Forma ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej

+ telegrafi cznie

Elemen-ty

nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL +

oznaczenie miejsca pobytu wyborcy za granicą, numer ważnego polskiego paszportu a  także miejsce i  datę jego wydania, miejsce wpisania wyborcy do rejestru wyborców – w przypadku oby-wateli polskich czasowo przebywających za granicą, oznaczenie adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy (art. 63

§ 2), a także wskazanie jakich wyborów dotyczy zgłoszenie, jeśli w danym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory, co ma zawsze miejsce w odniesieniu do wyborów parlamentarnych (art. 64)

+

oświadczenie o wpisaniu wyborcy do rejestru wy-borców w danej gminie, oznaczenie wyborów, któ-rych dotyczy zgłoszenie, a także wskazanie adresu stałego zamieszkania, na który ma być wysłany pakiet wyborczy (art. 61c §2) oraz kopię aktual-nego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności (art. 61c

§3), zażądanie przesłania mu wraz z  pakietem wyborczym nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a, jeśli zamierza z nich skorzystać (art. 61c § 4)

Pakiet wyborczy

Wysyłka do 10 dnia przed dniem głosowania (art.

65) pakiet powinien być doręczony jako przesyłka listowa rejestrowana, przyj-mowana za potwierdzeniem nadania lub w inny sposób dostarczony wyborcy za pokwitowaniem; w taki sposób, aby zapewniona była jego nienaruszalność

dostarczona nie później niż 7 dni przed dniem głosowania przez upoważnionego pracownika urzędu gminy lub przesłany za pośrednictwem operatora publicznego; dostarczenie następuje do rąk własnych wyborcy niepełnosprawnego, po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru (art. 61f)

Zawar-tość

1) zaadresowana koperta zwrotna, 2) karta bądź karty do głosowania,

3) koperta na kartę bądź karty do głosowania,

4) oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania;

5) instrukcja głosowania

+

nakładki na karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a – jeżeli wyborca zażądał ich przesłania;

Głosowanie korespondencyjne

za granicą Głosowanie korespondencyjne w kraju

Oddanie głosu

Czyn-ności wyborcy

– wypełnia kartę/-y do głosowania,

– wkłada ją do koperty na kartę/-y do głosowania, – zakleja kopertę,

– wypełnia oświadczenie – podaje nazwę miejscowości, w której je sporządza, datę sporzą-dzenia oraz je podpisuje

oświadczenie musi wypełnić wyborca i własnoręcznie je podpisać

jeżeli wyborca nie może lub nie umie złożyć pod-pisu, oświadczenie podpisuje w jego imieniu inna osoba przez niego upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu

– umieszcza kartę/-y w kopercie zwrotnej razem z oświadczeniem,

– wysyła kopertę zwrotną lub osobiście doręcza ją do obwodowej komisji wyborczej najpóź-niej do zakończenia głosowania

wysłanie polega na przekazaniu koperty zwrotnej przedstawicielowi Poczty Polskiej, w miejscu zamieszkania wyborcy głosującego korespon-dencyjnie. Przedstawiciel Poczty Polskiej wyda wyborcy dowód nadania. Nadanie koperty zwrot-nej może nastąpić nie później niż ostatniego roboczego dnia przed dniem wyborów

Koszt wysyłki

pokrywa wyborca zwolnione z opłat pocztowych

Czyn-ności organu

konsul przekazuje obwodowej komisji wyborczej koperty dostarczone przed zakończeniem głosowania

koperty nadawane są do właściwej obwodowej komisji wyborczej

zaklejenie koperty na kartę/-y do głosowania, umieszczenie w kopercie podpisanego oświadczenia,

Źródło: opracowanie własne w oparciu o wskazane przepisy kodeksu wyborczego oraz Uchwały Państwowej Komisji Wyborczej: z dnia 6 czerwca 2011 r. w sprawie określenia wzoru i rozmiaru koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu oraz instrukcji głosowania, stosowanych w głosowaniu korespondencyjnym w obwodach głosowania utworzonych za granicą, z dnia 6 czerwca 2011 r. w sprawie warunków technicznych głosowania korespondencyjnego w obwodach głosowania utworzonych za granicą, z dnia 1 sierpnia 2011 r.

w sprawie sposobu postępowania z kopertami zwrotnymi i pakietami wyborczymi w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, w głosowaniu koresponden-cyjnym przeprowadzanym w kraju; z dnia 1 sierpnia 2011 r. w sprawie określenia wzoru i rozmiaru koperty na pakiet wyborczy, koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu oraz instrukcji głosowania, stosowanych w głosowaniu kore-spondencyjnym w obwodach głosowania utworzonych w kraju.

dniem wyborów⁴⁵. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił żadnego z przedstawio-nych w tej kwestii argumentów wnioskodawców. Uznał on, że głosowanie kore-spondencyjne jest zgodne z konstytucją. Podkreślił przy tym, że „sposób uregulo-wania procedury oddania głosu poza lokalem wyborczym nie narusza zasady tajności głosowania, gdyż ustawodawca wskazał podmioty odpowiedzialne za realizację tej zasady na poszczególnych etapach procesu wyborczego i stworzył rozbudowany mechanizm gwarantujący, że treść decyzji konkretnego wyborcy nie będzie znana osobom postronnym”. Wedle tego stanowiska to wyborca od momentu otrzymania pakietu wyborczego staje się odpowiedzialny za zapewnie-nie warunków tajności głosowania. Potwierdza to w oświadczeniu o osobistym i tajnym oddaniu głosu. Pamiętać należy, że w odniesieniu do wyborców zasada tajności głosowania ma charakter wolnościowy. Z tego punktu widzenia koniecz-ność oświadczania, że głos oddany został tajnie wydaje się zbędna. Wyborca bowiem, jeśli sobie tego życzy, może zapoznać inną osobę z treścią swego głosu.

Z chwilą otrzymania koperty zwrotnej przez konsula to on odpowiada za brak naruszeń tajności głosowania. Jako organ państwowy będzie on odpowiadał za stworzenie adekwatnych warunków przechowywania nadesłanych do niego kopert zwrotnych⁴⁶ do momentu przekazania ich w prawem przewidziany sposób obwo-dowej komisji wyborczej. W odniesieniu do „falstartu wyborczego” Trybunał wskazał, że „oddanie głosu w wyborach następuje nie w momencie wypełnienia przez wyborcę karty do głosowania, ale w momencie jej wrzucenia do urny wybor-czej. Zasada ta znajduje zastosowanie zarówno do wyborców głosujących w lokalu wyborczym, jak i do wyborców głosujących korespondencyjnie. W wypadku tych ostatnich czynność wypełnienia karty do głosowania poprzedza w czasie czynność jej wrzucenia do urny wyborczej. O oddaniu głosu przesądza jednak ta ostatnia czynność, która ma miejsce w dniu wyborów”. Natomiast w odniesieniu do zarzu-tów nierzetelności procedury wyborczej, ponieważ wnioskodawcy nie udało się uprawdopodobnić, że do wskazywanych naruszeń będzie dochodzić, tym samym nie obalił on domniemania konstytucyjności rzeczonych przepisów. Z tych wzglę-dów orzeczono zgodność procedury z art. 2 Konstytucji⁴⁷.

45 Termin ten wynika w związku z wyborami parlamentarnymi z art. 98 ust. 2 Konstytucji RP.

46 W miarę możliwości powinien je przechowywać w kasie pancernej. Tak uchwała PKW z dnia 6 czerwca 2011 r. w sprawie warunków technicznych głosowania korespondencyjnego w obwodach głosowania utworzonych za granicą.

47 Por. pkt. 6 części III uzasadnienia do wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn.

K 9/11.