IDEA GŁOŚNEGO CZYTANIA NA ŁAM ACH „GULIWERA"

Czasopismo „o książce dla dziecka" p o ­ rusza kw estie związane z głośnym czy ta ­ niem w bibliotekach, ośrodkach kultu ralno- oświatowych, a przede wszystkim w rodzinie.

W yraźnie w id a ć dążność do uśw iadam ia­

nym elem entem , wszechstronnie w sp om a­

gającym rozw ój dziecka: s ty m u lu je pracę

je w iernym m iłośnikiem książek. Założona w g ru dn iu 1998 roku Fundacja „ABC XXI - Cała Polska czyta dzieciom ", sw oim i dzia­

ła nia m i ukazuje do rosłym , ja k ważne je s t pośw ięcanie p rz y n a jm n ie j kilkunastu m i­

n u t dziennie na głośne, w sp óln e czytanie w rodzinie. „G uliw er" wspiera ow e działa­

nia, pu blikując a rty k u ły prom ujące c z y te l­

n ic tw o wśród najm łodszych. Opisuje relacje z im prez czytelniczych, zamieszcza w yw iady z organizatoram i akcji, zachęcając dorosłych do czynnego w nich uczestnictw a. Najbar­

dziej znanym pro je kte m Fundacji je s t kam ­ pania „Cała Polska czyta dzieciom " (CPCD), której idea głośnego czytania ju ż od je d e ­ nastu lat je s t w p row a dza na do placów ek ośw iatow ych w całym kraju.

O dp ow iedn io dobrane teksty literackie rozw ijają m yślenie, o d ryw a ją do rosłego od codzienności, a uczestników czytania w p ro ­ w adzają w św iat u tw o ru literackiego. Ro­

dzic, obserw ując czynny o d b ió r treści książ­

ki w zachow aniu dziecka, św iadom ie bierze udział w je g o rozw oju em ocjonalnym , sam zaś n ie je d n o k ro tn ie przeżyw a nam iastkę d ru g ie g o dzieciń stw a. Ten bliski k o n ta k t je s t niezastąpiony. Buduje więź, która z całą pewnością zaprocentuje w przyszłości w re­

lacjach rodzinnych, przyczyniając się je d n o ­ cześnie do lepszego, bardziej w szechstron­

nego rozw oju osobowości.

Na po dkre ślen ie zasługuje p o m y s ło ­ wość i oryg in aln ość przedstaw iania o m a­

w ianej tem atyki. Pismo zachęca o d b io rc ó w do wyrażania ap rob aty powszechnego g ło ­ śnego czytania, m.in. poprzez nadsyłanie fo to g ra fii i wierszy. Konkurs Czytanie w ro ­ dzinie okiem obiektyw u rozwija w yobraźnię i pozwala odkryć zdolności artystyczne. Z o ­ stał on ogłoszony z okazji trw ające go Roku Rodziny, a hasło przyjęte przez M iędzyna­

rodow e K uratorium Książki Dziecięcej

(IB-BY) b rz m ia ło : „R odzina - p a rtn e r w czy­

ta n iu "1. K on tynua cję p o w yższych rozw a­

żań stanow ią u tw o ry poetyckie Zofii Besz- czyńskiej, która wierszami Jak w lusterku wody i Strachy pokazała wartość i radość, jaką daje obecność książki w życiu człowieka2. Te krót­

kie u tw o ry liryczne od działują na em ocje, a po prze z zastosow anie ch a rakterystycz­

nych ry m ó w i ry tm ik i ła tw o zapadają w pa­

mięć. Ich fra g m e n ty m ogą fu n k c jo n o w a ć w świadom ości o d b io rc ó w niczym hasła re­

klam owe, propagujące zam iłow anie do sło­

wa drukow anego.

Szeroko kom e ntow ano p ro blem braku należytego zainteresowania książką wśród dorosłych oraz p odkreślano znaczenie i ro­

lę czytania od najm łodszych lat. G odnym uw agi je s t a rty k u ł M alina Koldeniusa Tatu­

siu - czy słyszałeś, że masz m i głośno czytać?, prze dstaw iający realizację p ro g ra m u , za­

pewniającego każdemu dziecku i nastolat­

kowi dostęp do do bre j książki. Program ten opracow ano w latach 70. dla b ib lio te k dzie­

cięcych w hrabstw ie O rebro w Szwecji. Za sprawę p odstaw ow ą au tor uznał stałą obec­

ność książki w życiu dzieci, ja k również uczy­

nienie z osób dorosłych prze w o d n ikó w po świecie literatury. To właśnie oni - zdaniem M. Koldeniusa - p o w in n i zaszczepiać m ło ­ dym lu dziom entuzjazm do książek, w y ja ­ śniać i doradzać. Z kolei zadaniem pracow ­ ników b ib lio te k dziecięcych je st upowszech­

nianie w iedzy na ten te m a t oraz o d p o w ie d ­ ni d o b ó r lite ra tu ry 3.

Do ciekawych w niosków prowadzą roz­

ważania Bronisławy Kulki. W artykule Rodzi­

ce i dzieci w świecie książek przeana lizowane zostały badania prowadzone na grupie m ło ­ dzieży w wieku 10-15 lat. Autorka dostrzegła zjawisko analogicznego stosunku do książki ojca i syna, m atki i córki oraz zw róciła uw a­

gę na fakt, iż dla większości uczn ió w lek­

tura stan ow i p rz e w o d n ik w p row a dza jący w życie, a także dostarcza ważnych in fo r­

m acji o świecie. Kluczow e w y z w a n ie dla pedagogów , rodziców i b ib lio te ka rzy w idzi w nauczeniu m ło d z ie ż y czytania ze zrozu­

m ie n ie m oraz szybkiego, skutecznego i mą­

drego od bioru książek. Sugeruje też, aby me­

dia traktow a ć ja ko integralną część procesu pro m ocji lite ra tu ry4. Danuta Świerczyńska- Jelonek przytacza słowa Janusza Dunina: ...

Czytanie potęguje szansę rozw oju człowieka i z w ię k s z a je g o m o ż liw o ś c i o rie n ta c y jn e w świecie5. N u m er 1 z 2002 roku o tw ie ra w stę p ilu stru ją cy w y n ik i badań B iblioteki Narodowej, które dow odzą, że czytanie li­

te ra tu ry staje się coraz rzadszą fo rm ą ak­

tyw n o ści. Z aniepokojona ty m faktem Re­

dakcja „G u liw e ra " n u m e r te n po św ię ciła w większości zag ad nie niom czyteln ictw a , aby po m óc w p o de jm ow an iu działań niw e­

lujących tru d n o ści i niechęć do do m o w e j lektury. Zestaw iono także a rty k u ły o czyta­

niu z lat 1991-2001, publikow ane w om aw ia­

nym piśmie. D otyczyły one zainteresowań czytelniczych, ilu s tro w a ły zasięg o d d zia ły­

wania książki w niektórych w ojew ództw ach, krajach oraz w zależności od w ieku i płci6.

W zam ieszczanych publikacjach rozw aża­

no także kwestie takie jak: sposoby głośne­

go czytania, do p o w ia d a n ie i ko m e n to w a ­ nie czytanych tekstów , refleksje i w nioski z lektury, a także przedstawiono, co o książce i czytaniu myślą przedszkolaki7.

Kluczowym elem entem w procesie roz­

powszechniania i rozbudzania zam iłow ania do głośnego czytania są w spólne akcje b i­

bliotek, to w a rzystw ośw iatow ych oraz ludzi do bre j w o li przepełnionych pasją do dzia­

łania na rzecz rozw oju m ło d e g o człowieka.

Nie inaczej je s t w przypadku Fundacji „ABC XXI" i je j kam panii „Cała Polska czyta dzie­

ciom". Swą ideą zjednała sobie ona ponad 6 tysięcy w olontariuszy, k tórzy stali się lidera­

mi i koordynatoram i działań na skalę o g ó l­

nopolską. Fundacja od 1998 roku wspiera zdro w ie um ysłow e, m oralne i em o cjo nal- no-psychiczne dzieci, a od 1 czerwca 2001 roku czyni to w łaśnie poprzez w spom nianą akcję. Na łam ach „G uliwera" zw rócono uw a­

gę na następujące je j założenia:

1. Kluczem do w iedzy i sprawności umysłu je s t czytanie.

2. Nawyk czytania i m iłość do książek musi pow stać w dzieciństwie.

3. N ajskuteczniejszym sposobem w y c h o ­ wania czytelnika na całe życie je s t głośne czytanie dzieciom dla przyjem ności.

4. C o d z ie n n ie c z y ta jc ie g ło ś n o p rz e z 20 min.

5. Codzienne głośne czytanie dziecku w ar­

to zacząć ja k najwcześniej.

6. Książki są pokarm em nie ty lk o dla in te le k­

tu, ale i dla psychiki.

P rz e d s ta w io n o także z a le ty g ło ś n e ­ go czytania. Przede w szystkim bu du je ono m ocną w ięź m iędzy d orosłym a dzieckiem ; tw o rz y skojarzenie czytania z p rz y je m n o ­ ścią i p o c z u c ie m b e z p ie c z e ń s tw a ; uczy m yślenia, pom aga w z ro z u m ie n iu świata i siebie sam ego; rozbudza z a intere sow a­

nia, rozwija wyobraźnię; stym u lu je rozw ój em ocjonalny, chroni przed uzależnieniem od m ediów . Jest najlepszą inwestycją w p o ­ myślną przyszłość dziecka oraz kształtuje n a ­ wyk czytania na całe życie8. Obszerne rozw a­

żania w z b o g a c o n o o w skazów ki, ja k czy­

tać, by osiągnąć zam ierzone cele (codzien­

nie przez co najm niej 20 m in ut, czytanie ma się kojarzyć z radością, należy w ybierać t y l­

ko książki ciekawe, trzeba unikać podziałów na książki dla c hłop ców i dla dziewcząt, p o ­ zwalać na pytania)9. To właśnie dzięki le k tu ­ rze dziecko ma szansę w w iększym stopniu

uchronić się przed n e ga tyw nym w p ły w e m m ediów. Konieczność czytania je s t ważna nie ty lk o dla zdrowia psychicznego i e m o­

cjonalnego, ale też przyszłego zaistnienia w świecie s p o łe c z n o -k u ltu ro w y m . W te k­

ście czytan ym w y s tę p u ją w zo rce i znaki, które tru d n o dostrzec w cod zie nnym ży­

ciu. Projekcja film ow a ogranicza słowo pisa­

ne, pozbawia m ożliwości smakowania tek­

stu, pom niejsza rolę w yobraźni, tw órcze go m yślenia oraz ogranicza k o n ta k t ro d z ic - dziecko. O pisy przyro dy, m iejsc i postaci obecne w utw o rze dru kow anym są znacz­

nie bogatsze od ich film o w y c h ekranizacji.

Czytający dziecku rodzic roztacza aurę spo­

koju i bezpieczeństwa, odsłaniając św iat za­

m knięty w książce, dziecko zaś słucha, zada­

je pytania i przeżywa treść.

Rys. Ernest M. Shepard

Co roku dzięki Fundacji „ABC XXI", M in i­

sterstw u Kultury, Polskiej Izbie Książki,

Pol-s ki ej Sekcji IBBY i w ielu życzliw ym ludziom ogłaszany je s t tydzie ń obcow ania z książką.

W czerwcu 2011 roku deklam acja Lokom o­

tyw y Juliana Tuwim a rozpocznie jedenastą kampanię „Cała Polska czyta dzieciom". Oso­

by przeszkolone przez Fundację „ABC XXI", organizującą konferencje i w arsztaty, posia­

dają wiedzę, m ateriały pro m ocyjn e i eduka­

cyjne do organizow ania tyg o d n ia głośnego

Rys. Marian Walentynowicz

czytania w całej Polsce. M obilizacja szkół i p rz e d s z k o li d o w p ro w a d z e n ia p ro g ra ­ mu c o d z ie n n e g o czytan ia p o p rze z akcje czytelnicze, spotkania z autoram i, festyny z książką, budzi nadzieję na przyszłość k u ltu ­ ry i edukacji m ło d e g o pokolenia oraz poka­

zuje, że można m iło spędzać czas z dala od kom putera i Internetu. M ichał Zając, badacz i k ry ty k lite ra tu ry dla dzieci, prze pro w ad ził w y w ia d z prezesem Fundacji „ABC XXI" - Ireną Koźmińską. Jako inicjatorka kam panii CPCD wskazuje ona, że pośw ięcenie cza­

su na przebyw anie z dzieckiem przy książ­

ce ma m agiczną m oc zaspokajania potrzeb in te le ktu aln ych, psychicznych i m oralnych.

Bliższej charakterystyce p o dd an o kryteria d o b o ru książek do głośnego czytania dzie­

ciom opracowane przez Fundację. Służą one po d n o s z e n iu o g ó ln e g o p o z io m u k u ltu ry i wiedzy, ja k rów nież ochronie i w spieraniu zdrow ia em o cjo nalne go dziecka. Książki te

p o w in n y być: ciekawe i znaczące dla dziec­

ka; napisane piękną polszczyzną; uczyć ra­

cjonalnego myślenia; dawać wiedzę lub roz­

rywkę na w ysokim poziom ie oraz nieść prze­

słanie szacunku; rozw ijać w rażliw ość m oral­

ną; nie p o w in n y też prom ow ać przem ocy ani straszyć10.

Promując czy te ln ic tw o kw a rta ln ik „Gu­

liw e r" zamieszcza relacje z przebiegu im ­ prez odbyw ających się podczas tzw. ty g o ­ dnia czytania dzieciom . Przyw ołano cieka­

we p rz y k ła d y zacze rpn ięte z działalności Książnicy Beskidzkiej11 oraz M iejskiej B ib lio­

teki w Żorach12. To m.in. w tych instytucjach przy głośnym czytaniu o d b y ły się inne fo r­

my pro m ocji lektury: konkursy, quizy, w y ­ stawy. Książkami najczęściej czytanym i zo­

stały: Przygody Koziołka M a to łk a Kornela M akuszyńskiego z ilustracjam i Mariana Wa­

lentynowicza, wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwim a, Kubuś Puchatek Alana Aleksandra M ilne'a oraz baśnie Hansa Christiana A n ­ dersena13. Z okazji dw usetnej rocznicy uro ­ dzin te g o osta tn ieg o zorganizow ano Festi­

wal W idow isk dla Dzieci w Krakowie, a wśród nich akcję „Cała M ałopolska czyta dzieciom baśnie Andersena". Uczestniczyli w niej ak­

torzy, sportow cy, p o lity c y i naukowcy, a im ­ prezę w zbogacono zajęciami artystycznym i, konkursam i oraz projekcją film ó w w reżyse­

rii Krzysztofa G radowskiego14.

O m ó w ie n ia u tw o ró w z zakresu lite ­ ratury dla dzieci i m łodzieży zawiera stały dział Radość czytania, gdzie system atycz­

nie przedstaw iane są przem yślenia i reflek­

sje krytyków , m iłośników i badaczy litera­

tu ry dziecięcej. Pismo stara się być d ro g o ­ wskazem w w yb orze lektury, p ro m uje p i­

sarzy i ich tw órczość, stąd recenzje nowości w yd a w n iczych , w y w ia d y z pisarzam i, ilu ­ stratoram i książek dla dzieci, w ydaw cam i, ja k rów nież a rty k u ły dotyczące d o ś w ia d ­

czeń b iblioteka rzy i nauczycieli związanych z upow szechnianiem książki. W ątek reflek­

sji ze w sp óln eg o czytania je s t m. in. obec­

ny w a rtykułach D anuty Świerczyńskiej-Je- lonek15 i Darii Trafankowskiej16.

Rys. Marian Walentynowicz

To, na ja k ie g o człowieka dziecko w y ro ­ śnie, w dużej m ierze zależy od rodziców, na­

uczycieli i w ychow aw ców , dlatego Redakcja

„G uliwera" zamieszczając a rty k u ły nakłania­

jące do cod zie nne go , gło śn e g o czytania, stara się być drogow skazem w św iadom ym w ych ow a niu. Dobra literatura, k s z ta łtu ją ­ ca pożądane wzorce zachowania pozwala chociaż na chw ilę uniezależnić dziecko od w szechobecnego w p ły w u m ed ió w e le k tro ­ nicznych i nazywania go „ekra n o w ym czy­

telnikiem ".

1 Czytanie w rodzinie okiem obiektywu, „Gu­

liwer" 1994, nr 4, s. 63.

2

Z. Beszczyńska, Wiersze o czytaniu, „Guli­

wer" 1998, nr 6, s. 61.

3

M. Koldenius, Tatusiu - czy słyszałeś, że masz mi głośno czytać?, „Guliwer" 1994, nr 5, s. 35-38.

4

B. Kulka, Rodzice i dzieci w świecie książek,

„Guliwer" 1997, nr 2, s. 29-37.

5

D. Świerczyńska-Jelonek, O czytaniu do czytania, „Guliwer" 1998, nr 6, s. 40-42.

6

„ Guliwer" o czytaniu (artykuły z lat 1991­

2001), „Guliwer" 2002, nr 1, s. 4, 94.

7

W numerze 1 z 2002 r. „Guliwera" znaj­

dziemy artykuły poruszające temat głośnego czytania: O głośnym czytaniu i ja k to robić, s. 61-63; M. Kulik, Czytać, opowiadać czy zmy­

ślać?, s. 71-73; M. Kulik, Czytamy z mamami, s. 73-75; K. Kotowska, O głośnym czytaniu, s. 75-76; Jak czytaliśmy „Braci Lwie serce" s. 76-77;

D. Trafankowska, Czytałam mojemu dziecku, s. 92;

D. Świerczyńska-Jelonek, O książce i czytaniu mó­

wią przedszkolaki, s. 92-94. W numerze 2 z 2002 roku: A. Farganus, Poczytaj ze mną, s. 65-69; Cała Polska czyta dzieciom, s. 79-81.

8

Fundacja ABCXXI - Program zdrowia emo­

cjonalnego, „Guliwer" 2001, nr 4, s. 90.

9

Tamże, s. 88-91.

10

I. Koźmińska, Czytaj dziecku 20 minut dzien­

nie. Codziennie!, rozm. przepr. M. Zając, „Guliwer"

2002, nr 1, s. 23-29.

11

E. Troneczek, A. Zdeb, Czytanie codzienne, nie tylko od święta!, „Guliwer" 2003, nr 3, s. 92.

12

U. Krzyk, II Ogólnopolski Tydzień Czytania dzieciom w placówkach miejskich bibliotek publicz­

nych w Żorach, „Guliwer" 2003, nr 3, s. 93.

13

Tamże.

14

Cała Małopolska czyta dzieciom baśnie Andersena, „Guliwer" 2005, nr 1, s. 95-97.

15

D. Świerczyńska-Jelonek, O czytaniu do czytania, „Guliwer" 1998, nr 6, s. 40-42.

16

D. Trafankowska, Czytałam mojemu dziec­

ku, „Guliwer" 2002, nr 1, s. 92.

Joanna Polok

W dokumencie Guliwer. Kwartalnik o książce dla dziecka, 2011, nr 3 (Stron 43-48)