Inicjatywa ustawodawcza

W Republice Słowenii rząd dysponuje prawem do inicjatywy ustawodawczej. Oprócz rzą-du kompetencja inicjatywna przysługuje: każdemu posłowi do Zgromadzenia

Państwo-wego, co najmniej pięciu tysiącom wyborców[409] oraz Radzie Państwa[410]. Słoweński rząd

nie ma jednak uprawnień do inicjowania ogólnokrajowego referendum ustawodawcze-go. Kompetencję tę posiada wyłącznie Zgromadzenie Państwowe – musi ono je zarządzić na wniosek 1/3 ogólnej liczby deputowanych, Rady Państwa lub grupy czterdziestu tysięcy wyborców[411].

Do słoweńskiego rządu należy inicjatywa w zakresie uchwalania budżetu oraz złożenia w Zgromadzeniu Państwowym propozycji długoterminowych planów strategicznych, któ-re okktó-reślają podstawowe i długofalowe kierunki polityczne dla poszczególnych obszarów

podlegających jurysdykcji państwa[412].

Słoweński rząd może wystąpić do przewodniczącego Zgromadzenia Państwowego o uruchomienie przyspieszonego trybu prac nad proponowanym aktem prawnym w przy-padku, gdy zachodzi potrzeba pilnego uchwalenia takiego aktu, w sytuacji zagrożenia bez-pieczeństwa państwa, klęski żywiołowej i tym podobnych. Wniosek o zastosowanie trybu przyspieszonego rząd musi każdorazowo precyzyjnie uzasadnić. O tym, czy zostanie on

zaakceptowany, decyduje przewodniczący Zgromadzenia Państwowego[413]. Przyjęte

roz-wiązania sprawiają, że rząd – mając poparcie większości parlamentarnej oraz przewod-niczącego parlamentu – może właściwie w każdej sytuacji stosować przyspieszony tryb uchwalenia ustawy lub innego aktu prawnego, jeśli tylko uzna, że istnieje taka potrzeba.

W Republice Chorwacji uprawnienie do złożenia projektu ustawy przysługuje nie tyl-ko rządowi, ale także różnym podmiotom parlamentarnym. Inicjatywę taką może podjąć

pojedynczy deputowany, ale również klub parlamentarny lub komisja parlamentarna[414].

Rząd może ponadto złożyć projekt zmiany ustawy zasadniczej (podobnie jak grupa 1/5 de-putowanych oraz prezydent), ale Chorwackie Zgromadzenie podejmuje pracę nad noweli-zacją dopiero wówczas, gdy stosowny wniosek poprze bezwzględna liczba

parlamentarzy-stów[415]. Rząd jest jedynym organem uprawnionym do złożenia do parlamentu projektu

ustawy budżetowej oraz rocznego bilansu państwa[416].

Zainicjowanie trybu pilnego procedury ustawodawczej możliwe jest w ściśle określo-nych przypadkach: gdy wymagają tego względy obronne, inne szczególnie uzasadnione interesy państwa oraz gdy ustawa ma na celu przeciwdziałanie istotnym kryzysom

go-[409] Konstytucja Republiki Słowenii…, art. 88. [410] Ibidem, art. 97.

[411] Ibidem, art. 90.

[412] Zakon o Vladi Republike Slovenije…, art. 2.

[413] Skripta za ustavno pravo, http://www.pravnica.net/literatura/n/2015/10/4415d7a120f4b4550ca22562a010059c/ skripta-za-ustavno-pravo.pdf, odczyt: 28.12.2016 r.

[414] Ustav Republike Hrvatske…, art. 84. [415] J. Karp, M. Grzybowski, op. cit., s. 17. [416] Ustav Republike Hrvatske…, art. 112.

spodarczym[417]. Wniosek o zastosowanie trybu pilnego może złożyć każdy wnioskodawca projektu ustawy, a więc w przypadku ustaw przedkładanych przez rząd – także on sam. Zwrócić jednak należy uwagę na niedookreśloność drugiej z wymienionych przesłanek  – przy jej szerokiej interpretacji rząd może przyspieszyć prace nad właściwie każdą

zgło-szoną przez siebie ustawą.

Chorwacki rząd może również – przy kontrasygnacie samego przewodniczącego rzą-du – wnioskować do prezydenta o zarządzenie referendum w sprawie projektu zmiany konstytucji lub też w każdej innej kwestii, którą uznano za istotną dla niepodległości, jed-ności oraz istnienia chorwackiego państwa. Wyraźnie przy tym określono, że prezydent

może taki wniosek uwzględnić, ale nie ma takiego obowiązku[418].

W Republice Serbii inicjatywa ustawodawcza poza rządem przysługuje: każdemu de-putowanemu, parlamentowi prowincji autonomicznej oraz grupie co najmniej trzydziestu tysięcy wyborców. W ograniczonym zakresie inicjatywę ustawodawczą posiadają także Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Bank Narodowy Serbii. Wnioski tych instytucji

do-tyczyć bowiem muszą ich kompetencji[419]. Z wnioskiem o uchwalenie nowej ustawy nie

może natomiast występować w Republice Serbii prezydent, co jest kolejnym argumentem przemawiającym na rzecz tezy o celowym poszerzeniu przez serbskiego ustrojodawcę za-kresu kompetencyjnego rządu kosztem uprawnień prezydenta. W Republice Serbii szcze-gólnego rodzaju uprawnieniem inicjatywnym jest prawo zgłoszenia wniosku o uchwalenie

ustawy budżetowej oraz sprawozdania finansowego państwa[420]. Rządowi przysługuje też

uprawnienie do wnioskowania o zmianę konstytucji[421].

Tryb pilny procedury ustawodawczej zastrzeżony jest w Republice Serbii dla przed-łożeń rządowych (bez wyjątku) lub też dla sytuacji, których nie można było wcześniej przewidzieć, to jest na przykład: związanych z zagrożeniem życia ludzkiego, z kwestiami bezpieczeństwa narodowego oraz funkcjonowaniem instytucji państwowych (w

przypad-ku pozostałych wnioskodawców)[422].

Oprócz czarnogórskiego rządu inicjatywę ustawodawczą w tym państwie posiada tak-że każdy deputowany do parlamentu. Ich znaczenie w przedmiotowej kwestii wzmacnia także osobliwa konstrukcja inicjatywy ludowej. Obywatele Czarnogóry – w liczbie co naj-mniej sześciu tysięcy – mogą bowiem zgłosić do rozpatrzenia projekt ustawy, ale tylko

po-przez upoważnienie do tej czynności określonego parlamentarzysty[423]. Nie istnieje jednak

żaden przepis, który by obligował deputowanych do reprezentowania obywateli przy ini-cjowaniu konkretnych aktów prawnych. Nieco inaczej została rozwiązana w Czarnogórze kwestia procedury dotyczącej inicjatywy referendalnej. Ze stosownym wnioskiem mogą wystąpić: rząd, prezydent, grupa deputowanych stanowiąca co najmniej ¼ składu

parla-[417] Szerzej o tym: K. Składowski, op. cit., s. 231–234. [418] Ustav Republike Hrvatske…, art. 86.

[419] Ustav Republike Srbije…, art. 107. [420] Ibidem, art. 99.

[421] Ibidem, art. 203.

[422] Szerzej o tym: J. Wojnicki, Skupsztina. Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbii, Warszawa 2014, s. 30–31. [423] Ustav Crne Gore…, art. 93.

mentu oraz 10% obywateli posiadających czynne prawo wyborcze[424]. W tym ostatnim przypadku nie ma konieczności wnioskowania „za pośrednictwem” parlamentarzystów. Czarnogórskiemu rządowi przysługuje także inicjatywa w zakresie zmian w ustawie za-sadniczej (oprócz rządu z takim wnioskiem może wystąpić wyłącznie prezydent lub grupa

co najmniej dwudziestu pięciu deputowanych)[425].

Rząd może wnioskować w Czarnogórze o przyjęcie ustawy w trybie pilnym w każ-dym przypadku. Co więcej – o ile innych wnioskodawców obowiązuje termin przedsta-wienia projektu pilnego najpóźniej na 24 godziny przed rozpoczęciem posiedzenia, o tyle rząd może wnieść inicjowany przez siebie projekt ustawy nawet w trakcie posiedzenia parlamentu[426].

W Republice Macedonii inicjatywę ustawodawczą oprócz rządu posiadają także de-putowani oraz grupa co najmniej dziesięciu tysięcy obywateli. Rząd – na mocy artykułu 90 konstytucji – może wnieść pod obrady Zgromadzenia Narodowego projekty: ustaw, budżetu, innych aktów prawnych, planu zagospodarowania przestrzennego

Republi-ki Macedonii, decyzji w sprawie rezerw walutowych[427], uchwały o zawarcie sojuszu lub

o przystąpieniu do związku z innymi państwami albo o wystąpieniu z nich[428],

uchwa-ły o przystąpieniu do organizacji międzynarodowej lub wystąpieniu z niej[429], uchwały

o wprowadzeniu stanu wojny lub stanu wyjątkowego[430].

Rząd macedoński ma prawo wnioskować o uchwalenie ustawy w skróconej procedu-rze, wówczas gdy ustawa nie jest zbyt skomplikowana ani zbyt obszerna. W sytuacjach konieczności wykluczenia poważnych zagrożeń dla gospodarki, ochrony bezpieczeństwa państwa oraz wystąpienia kataklizmów i sytuacji nadzwyczajnych rząd może z kolei wnio-skować o zastosowanie w procedurze ustawodawczej trybu pilnego. W obu przypadkach – zarówno trybu skróconego, jak i trybu pilnego – wymagane jest przedstawienie przez

rząd uzasadnień dla składanych przezeń wniosków[431]. Rząd Republiki Macedonii nie

może obecnie wnioskować o rozpisanie referendum[432].

W Bośni i Hercegowinie rada ministrów posiada prawo do inicjowania ustaw, które

następnie trafiają pod obrady parlamentu, a także – zmian w konstytucji[433]. Ma także

pra-wo opiniowania projektów nowelizacji ustawy zasadniczej, jeśli nie jest ich wnioskodawcą. Dość szeroki pozostaje jednak katalog podmiotów, które także mogą składać w

parlamen-[424] Ibidem. [425] Ibidem, art. 155.

[426] Por. J. Wojnicki, Skupsztina. Zgromadzenie Republiki Czarnogóry…, s. 24. [427] Ustaw na Republika Makedonija, art. 91.

[428] Ibidem, art. 120. Ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 ogólnej liczby deputowanych oraz obywatele w referendum (większość zwykła).

[429] Ibidem, art. 121. Ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością głosów ogól-nej liczby deputowanych.

[430] Ibidem, art. 124, 125. Ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 ogól-nej liczby deputowanych, a gdy to nie jest możliwe – prezydent.

[431] J. Wojnicki, Zgromadzenie. Parlament Macedonii, Warszawa 2008, s. 28–29.

[432] Zob. Zakon za referendum i drugi oblici na neposredno izjasnuwanje na gradjanite, „Służben wesnik na Republike

Makedonija”, nr 81/2005.

[433] Poslovnik Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, „Službeni glasnik BiH”, nr 22/06,

cie wnioski o uchwalenie ustawy. Tworzą go – oprócz rady ministrów – Prezydium Bośni i Hercegowiny, każdy deputowany oraz komisje parlamentarne.