Rząd Republiki Słowenii może współpracować ze Zgromadzeniem Państwowym lub jego roboczymi organami w zakresie prawodawstwa, którego sam jest inicjatorem. W odniesie-niu do pozostałych ustaw i aktów prawnych, to jest w przypadku, gdy z inicjatywą wycho-dzi inny uprawniony do tego organ państwa, rząd ma prawo wyłącznie do przedstawienia
swojej opinii w przedmiotowej kwestii[461].
W Republice Serbii rząd ma prawo opiniować przedkładane parlamentowi ustawy oraz
inne akty prawne, jeśli ich wnioskodawcy zgłoszą takie zapotrzebowanie[462].
Rząd Republiki Macedonii na mocy artykułu 90 konstytucji ma prawo do opiniowania projektów ustaw lub innych aktów normatywnych przedkładanych parlamentowi przez
inne – uprawnione do tego – podmioty[463].
W przypadku Bośni i Hercegowiny rada ministrów może nie tylko przedkładać par-lamentowi przygotowane przez siebie projekty ustaw, ale może także – zgodnie z artyku-łem 167 regulaminu Izby Reprezentantów oraz zgodnie z artykuartyku-łem 164 regulaminu Izby Narodów – opiniować te projekty, które zostały zgłoszone przez inne uprawnione do tego podmioty[464].
***
W analizowanych przypadkach ustrojodawcy zasadniczo zgodni byli co do jednej – aczkolwiek fundamentalnej – kwestii związanej z zakresem kompetencji rządu. Rząd we
wszystkich – poza Bośnią i Hercegowiną – państwach regionu pełni mianowicie funk-cję dysponenta władzy wykonawczej, co oznacza w praktyce przyznanie mu kompetencji do wykonywania ustaw i innych aktów prawnych uchwalonych przez parlamenty. Rządy mogą to czynić głównie poprzez wydawanie rozporządzeń oraz organizację pracy admini-stracji publicznej. Zgodność ustrojodawców (ponownie wyjąwszy Bośnię i Hercegowinę) dotyczy również scedowania na rządy odpowiedzialności za wyznaczanie kierunków po-lityki wewnętrznej oraz zagranicznej państwa.
[461] Skripta za ustavno pravo, http://www.pravnica.net/literatura/n/2015/ 10/4415d7a120f4b4550ca22562a010059c/ skripta-za-ustavno-pravo.pdf, odczyt: 30.11.2016 r.
[462] Ustav Republike Srbije…, art. 123, pkt 4. [463] Ustaw na Republika Makedonija…, art. 91. [464] P. Osóbka, op. cit., s. 34.
Znanym, chociażby z polskiej praktyki ustrojowej, ograniczeniem władzy wykonaw-czej rządu może być przyjęcie jej dualnej formy i przyznanie pewnych kompetencji w tym zakresie głowie państwa. W przypadku państw postjugosłowiańskich to ograniczenie nie ma jednak zastosowania, ponieważ w żadnej przeanalizowanej ustawie zasadniczej prezydenta państwa nie określono expressis verbis mianem dysponenta władzy wyko-nawczej. Powoduje to poważny doktrynalny spór o to, czy mimo wszystko przyznanie głowie państwa pewnych – charakterystycznych dla władzy wykonawczej – kompetencji nie czyni jej dysponentem tejże władzy pomimo braku użycia przez ustrojodawców ta-kiej nominacji.
Do tych kompetencji wykonawczych należą głównie kompetencje w zakresie polity-ki zagranicznej oraz bezpieczeństwa i obronności. I tak w Republice Chorwacji przyję-to, że prezydent współdziała z rządem, realizując politykę zagraniczną. Ale już w Czar-nogórze wszystkie aspekty prowadzenia polityki zagranicznej, włącznie z kompetencją podpisywania umów międzynarodowych, znalazły się w zakresie kompetencji rządu. Z kolei w Republice Macedonii kompetencja do podpisywania umów międzynarodo-wych przysługuje głowie państwa, choć mocą ustawy szczegółowej może ona zostać przekazana rządowi.
W odniesieniu do kwestii bezpieczeństwa i obronności ustrojodawcy słoweński i czar-nogórski przewidzieli reaktywną rolę prezydenta w czasach pokoju, ale aktywną rolę prezydenta w czasach wojny lub stanach zagrożenia. Inaczej skonstruowano tę relację w ustrojach serbskim i macedońskim, w których głowa państwa pełni funkcję zwierzch-nika/dowódcy sił zbrojnych bez względu na to, czy państwo pozostaje w stanie pokoju czy wojny (wyraża się to chociażby w przyznaniu prezydentowi kompetencji powoływania i odwoływania oficerów serbskiej armii).
Najbardziej charakterystyczna jest w zakresie kompetencji pozycja ustrojowa rady ministrów w Bośni i Hercegowinie. Nie pełni ona bowiem funkcji wykonawczych, które w konstytucji tego państwa przypisano prezydium.
Kompetencje poziome w relacji rządu z parlamentem dotyczą tylko wybranych państw i związane są z zasadą sesyjnych, a nie permanentnych, obrad parlamentów, oraz z dopuszczeniem rządów do procedury rozwiązania parlamentów. Obie kwestie dotyczą Republiki Chorwacji, Republiki Serbii oraz Czarnogóry, przy czym zakres kompeten-cji pozostaje zróżnicowany. O ile we wszystkich wymienionych państwach rządy mogą wnioskować o zwołanie nadzwyczajnej sesji parlamentu, o tyle Czarnogóra pozostaje jedynym państwem regionu, w którym rząd dysponuje kompetencją skrócenia kadencji parlamentu. Musi co prawda zostać wówczas spełniona przesłanka niewywiązywania się przez parlament ze swych konstytucyjnych obowiązków, ale niejednoznaczność tego sformułowania pozostawia duże pole do nadinterpretacji. Zarówno w Republice Chor-wacji, jak i w Republice Serbii rząd może zainicjować procedurę skrócenia kadencji par-lamentu, ale ostateczna decyzja w tej sprawie należy wówczas do prezydenta. Przy tym rząd Republiki Chorwacji jest w tej materii ograniczony dwiema konkretnymi prze-słankami: nieudzieleniem mu przez parlament wotum zaufania lub nieuchwaleniem
w terminie budżetu, natomiast rząd Republiki Serbii ma pełną dowolność w określaniu przyczyn, dla których wnioskuje o rozwiązanie parlamentu.
Wszystkim analizowanym rządom przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej oraz wyłączne (poza Bośnią i Hercegowiną) prawo do inicjowania prac nad ustawą budżeto-wą. Różnice dotyczą głównie możliwości pilnego procedowania ustaw inicjowanych przez rząd w parlamencie. Z jednej strony w Republice Serbii i Czarnogórze rząd w zasadzie dowolnie decyduje o tym, czy i które projekty aktów prawnych procedowane powinny być w trybie pilnym. Z drugiej strony w Republice Słowenii zastosowanie trybu pilnego wyma-ga zgody przewodniczącego parlamentu, a w Republice Chorwacji i Republice Macedo-nii spełnienia określonych przesłanek merytorycznych. Tylko w ostatnim wymienionym państwie oprócz trybu pilnego wyróżnia się tryb skrócony (uproszczony) możliwy do za-stosowania w przypadku ustaw nieskomplikowanych. W Bośni i Hercegowinie natomiast w ogóle nie przewidziano, by rada ministrów mogła wnioskować o przyspieszenie prac nad proponowanym aktem prawnym.
Specyficznym aktem prawnym, którego przyjęcie może zainicjować rząd, jest ustawa lub decyzja o przeprowadzeniu ogólnopaństwowego referendum. Kompetencja taka przy-sługuje jednak w regionie wyłącznie rządowi Czarnogóry (uchwałę o przeprowadzeniu referendum podejmuje parlament) oraz – w ograniczonym zakresie – rządowi Republiki Chorwacji. W tym ostatnim przypadku referendum dotyczyć musi projektu zmiany kon-stytucji lub też innej kwestii, którą uznano za istotną dla niepodległości, jedności oraz istnienia chorwackiego państwa (decyzję o przeprowadzeniu referendum podejmuje prezydent).
Wyraźne różnice w zakresie kompetencji prawodawczych dotyczą także możliwości wydawania rozporządzeń. O ile we wszystkich – poza Bośnią i Hercegowiną – państwach rządy mogą wydawać rozporządzenia na mocy delegacji zawartych w nadrzędnych wobec nich ustawach, o tyle rozporządzenia z mocą ustawy może w warunkach pokoju wydawać tylko rząd chorwacki (po uzyskaniu zgody od parlamentu). W pozostałych państwach de-krety lub rozporządzenia z mocą ustawy rządy wydają wyłącznie w stanach wyjątkowych, nadzwyczajnych lub wojennych i to dzieląc odpowiedzialność z prezydentem (Republika Słowenii i Republika Serbii) lub też mając obowiązek przedstawienia do akceptacji tak uchwalonego prawa na najbliższym możliwym do zorganizowania posiedzeniu parlamen-tu (Czarnogóra i Republika Macedonii). Prawa do wydawania rozporządzeń w żadnym trybie – jak już wspomniano wyżej – nie ma rada ministrów Bośni i Hercegowiny.
Najważniejsze funkcje kreacyjne przypisano rządom w państwach regionu w odnie-sieniu do urzędu prokuratora generalnego, przy tym większość ustrojodawców zdecydo-wała się na taki model wyboru kandydatów na to stanowisko, który wymaga konsensusu pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą. Tym samym w Republikach Chorwacji, Serbii i Macedonii rząd występuje do parlamentu z wnioskiem o powołanie osoby na sta-nowisko prokuratora generalnego. W Republice Słowenii rząd natomiast musi zatwierdzić kandydaturę zaproponowaną przez radę prokuratorów krajowych, a następnie skierować ją do parlamentarnej akceptacji. Podobne procedury w Czarnogórze zostały
wyelimino-wane z praktyki ustrojowej mocą nowelizacji konstytucji dokonanej w 2013 roku – wy-bór prokuratora generalnego przeszedł w tym kraju w ręce rady sądownictwa, na którą rząd ma bardzo ograniczony wpływ (minister sprawiedliwości jest jednym z dziewięciu jej członków). Podobny model wyboru kierownika prokuratury generalnej przewidziano w Konstytucji Bośni i Hercegowiny, ale w tym przypadku rada ministrów nie ma swojego przedstawiciela w radzie sędziów i prokuratorów, co jest kolejnym argumentem przema-wiającym na rzecz tezy o wyjątkowo słabej pozycji instytucjonalnej tego organu władzy.