Ramy kompetencyjne organów państwowych Federacji Bośni i Hercegowiny – powstałej na mocy porozumienia z Dayton jako jeden z podmiotów tworzących Bośnię i Hercegowi-nę – określa konstytucja uchwalona jeszcze w 1994 roku. Była ona potem wielokrotnie no-welizowana (łącznie wprowadzono w życie sto dziewięć zmian), ale to, że ostatnim razem dokonano tego w 2008 roku, pozwala stwierdzić, że ustrój Federacji Bośni i Hercegowiny zyskał względnie stabilną formę.
Stolicą Federacji Bośni i Hercegowiny jest Sarajewo, podmiot posiada także symbo-liczne atrybuty państwowości, takie jak: godło, flagę, hymn oraz pieczęć. W konstytucji określa się go jako jeden z dwóch podmiotów konstytutywnych Bośni i Hercegowiny, któ-ry ma swoje władze, a także te uprawnienia i zobowiązania, które na mocy Konstytucji Bośni i Hercegowiny nie leżą w wyłącznej jurysdykcji państwa federalnego. Mianem kon-stytutywnych narodów określono w Federacji Bośni i Hercegowiny Boszniaków, Chor-watów i Serbów, podobnie trzema urzędowymi językami pozostają bośniacki, chorwacki
i serbski[588]. Specyfiki ustroju Federacji Bośni i Hercegowiny dopełnia stosunkowo silna
pozycja rządów kantonów – ustrojodawca zdecydował o domniemaniu ich kompetencji, stwierdzając, że wszędzie tam, gdzie uprawnienie w określonej dziedzinie nie wynika ja-sno z przepisów prawa (zwłaszcza konstytucji bądź Federacji Bośni i Hercegowiny, bądź
Bośni i Hercegowiny), przysługuje ono właśnie władzom kantonalnym[589].
Parlament Federacji Bośni i Hercegowiny jest dwuizbowy. Izba niższa – Izba Repre-zentantów – liczy dziewięćdziesiąt osiem mandatów, które obsadzane są w drodze demo-kratycznych wyborów. Izba wyższa – Izba Narodów – wybierana jest pośrednio i stanowi forum reprezentacji interesów władz kantonalnych. Wyboru przedstawicieli do tej izby dokonują zgromadzenia kantonalne spośród zasiadających w nich deputowanych. Obo-wiązuje przy tym zasada proporcjonalności wyboru przedstawicieli poszczególnych naro-dów konstytutywnych w odniesieniu do struktury etnicznej danego kantonu. Całkowita liczba deputowanych do Izby Narodu jest jednak równa: każdy z trzech narodów kon-stytutywnych posiada w niej po siedemnaście mandatów, natomiast siedem pozostałych
mandatów przysługuje pozostałym mniejszościom etnicznym[590].
[588] Ustav Federacije Bosne i Hercegovine, „Službene novine FBiH”, nr 1/94 z późn. zm., art. I.1–I.6. [589] Ibidem, art. III.4.
Władzę wykonawczą w Federacji Bośni i Hercegowiny sprawują prezydent i wicepre-zydenci oraz rząd. Prezydenta i dwóch wiceprezydentów wybiera parlament w jednym głosowaniu („w pakiecie” głosuje się jednocześnie nad kandydaturami trzech osób) – troje kandydatów powinno reprezentować trzy narody konstytutywne.
Przepisy obowiązującej konstytucji określają, że rząd Federacji Bośni i Hercegowiny składa się z premiera/przewodniczącego rządu (taką formułę ustrojodawca stosuje kon-sekwentnie, stanowiąc w oryginale: premijer/predsjednik Vlade) oraz szesnastu ministrów. Ośmioro z nich musi reprezentować konstytutywny naród boszniacki, pięcioro – chor-wacki, a troje – serbski. Mocą decyzji premiera/przewodniczącego rządu jeden mandat ministerialny przypadający Boszniakom może zostać przyznany przedstawicielowi pozo-stałych – poza chorwacką i serbską – mniejszości etnicznych. Premier/przewodniczący rządu spośród ministrów niereprezentujących jego własnego narodu konstytutywnego
wybiera swoich dwóch zastępców[591].
Powyżej opisane rozwiązanie jest rozwiązaniem tymczasowym. Po pełnej implemen-tacji aneksu 7 skład rządu będzie musiał odzwierciedlać następujący parytet: co najmniej 15% składu rządu stanowią reprezentanci jednego narodu konstytutywnego, co najmniej 35% składu rządu stanowią natomiast reprezentanci dwóch narodów konstytutywnych. Jedno miejsce może przypaść reprezentantowi mniejszości etnicznej niebędącym
przed-stawicielem narodów konstytutywnych[592]. Wejście w życie tego przepisu pozwoli na
więk-szą dowolność w zakresie liczebnego ukształtowania składu rządu Federacji Bośni i Herce-gowiny (brak jest tu z góry określonej liczby ministerstw, co zresztą zbieżne jest z praktyką ustrojową pozostałych państw regionu).
Rząd powoływany jest przez prezydenta, ale za zgodą wiceprezydentów, oraz po kon-sultacjach z premierem/przewodniczącym rządu lub kandydatem do objęcia tej funkcji. Formuła ta jest osobliwa, ponieważ ze spójnika „lub” należy wnioskować, że mianowa-nie premiera/przewodniczącego rządu jest aktem mianowa-niezależnym od mianowania rządu i że akt ten może nastąpić uprzednio w stosunku do powołania rządu, ale możliwy jest także wariant powołania premiera/przewodniczącego rządu wraz z pozostałymi członkami
rzą-du[593]. Nie wspomina o tym K. Krysieniel, który pisze wyłącznie o obowiązku
przeprowa-dzenia konsultacji z kandydatem na premiera[594] (a nie z samym
premierem/przewodni-czącym rządu).
Powołanie rządu przez prezydenta nie oznacza wszakże, że zyskuje on mandat do spra-wowania władzy. Do tego potrzebne jest uzyskanie potwierdzenia powołania rządu przez Izbę Przedstawicielską. Wniosek musi być przegłosowany przez deputowanych bezwzględną
większością głosów[595]. Jeśli Izba Przedstawicielska nie zatwierdzi powołania rządu,
proce-dura musi być powtórzona – prezydent za zgodą wiceprezydentów winien przedstawić
po-[591] Ibidem, art. IV.B.4 (1). [592] Ibidem, art. IV.B.4 (2). [593] Ibidem, art. IV.B.5
[594] K. Krysieniel, W cieniu Dayton…, s. 310. [595] Ibidem.
nownie skład proponowanego rządu, a ten powinien uzyskać potwierdzenie powołania ze
strony deputowanych do izby niższej parlamentu Federacji Bośni i Hercegowiny[596].
Autorzy Konstytucji Federacji Bośni i Hercegowiny zdecydowali się na bardzo szczegóło-we wyznaczenie zakresu kompetencji poszczególnych członków rządu. I tak premier/prze-wodniczący rządu jest odpowiedzialny za prowadzenie polityki i wykonywanie ustaw władz federacyjnych, włączywszy w to zabezpieczenie wykonywania decyzji sądów federacyjnych; wnioskowanie o odwołanie prezydenta Federacji Bośni i Hercegowiny zgodne z art. B.3.(2) konstytucji; wnioskowanie oraz wydawanie zaleceń w zakresie prawodawstwa; przedłożenie
propozycji budżetowych parlamentowi[597].
Zastępcy premiera są odpowiedzialni z kolei za wykonywanie własnych ministerialnych obowiązków, za pomaganie premierowi/przewodniczącemu rządu w prowadzeniu polityki i wykonywaniu ustaw, za podejmowanie decyzji, czy należy w określonej kwestii zasięgnąć opinii Sądu Konstytucyjnego, a także za wykonywanie obowiązków premiera/przewodni-czącego rządu, wtedy gdy ten nie może sprawować swojej funkcji lub do czasu powołania
nowego premiera/przewodniczącego rządu po odwołaniu dotychczasowego[598].
Każdy minister w rządzie Federacji Bośni i Hercegowiny jest ponadto odpowiedzialny m.in. za:
– prowadzenie polityki i wykonywanie ustaw w zakresie kompetencji swojego minister-stwa lub wykonywanie zadań, które zostaną zlecone przez premiera/przewodniczącego rządu;
– kierowanie, koordynowanie i nadzorowanie prac w swoim ministerstwie;
– wydawanie zaleceń, instrukcji, poleceń i ustanawianie przepisów w celu umożliwienia wykonywania ustaw w zakresie kompetencji swojego ministerstwa;
– przyjmowanie, wyjaśnianie i analizowanie projektów budżetu w zakresie kompetencji swojego ministerstwa lub zadań zleconych przez premiera/przewodniczącego rządu; – odpowiadanie na wszelkie pytania izb parlamentu dotyczące kompetencji swojego
mi-nisterstwa lub wykonywanych innych zadań zleconych przez premiera/przewodniczą-cego rządu[599].
Rząd Federacji Bośni i Hercegowiny jest uprawniony do wydawania dekretów z mocą ustawy w sytuacji zagrożenia państwa, gdy funkcji ustawodawczej nie może wypełniać parlament. Każdy dekret ma wówczas moc powszechnie obowiązującą i nie może derogo-wać praw i wolności gwarantowanych mocą ustaw. Każdy taki dekret wygasa najpóźniej z upływem trzydziestego dnia od daty jego opublikowania, z tym że przestaje obowiązy-wać natychmiast po odwołaniu dekretu decyzją parlamentu lub na koniec dziesiątego dnia
od jego opublikowania, jeśli w trakcie publikacji parlament zebrał się na posiedzeniu[600].
[596] Ustav Federacije Bosne i Hercegovine…, art. IV.B.5 (2). [597] Ibidem, art. IV.B.7 (c).
[598] Ibidem, art. IV.B.7 (d) [599] Ibidem, art. IV.B.7 (e) [600] Ibidem, art. IV.B.9
Rząd może zostać odwołany decyzją prezydenta podjętą za zgodą wiceprezydentów lub też wtedy, gdy zostanie mu udzielone wotum nieufności. Wniosek o takie wotum musi uzyskać poparcie większości deputowanych w każdej z izb. Poszczególnych ministrów od-wołuje prezydent Federacji Bośni i Hercegowiny, ale tylko na wniosek premiera/przewod-niczącego rządu[601].