Ocena wartości ekonomicznej technologii właściwie może być dokonywana w zależności od wybranego procesu komercjalizacji, rodzaju innowacji, sektora rynku. Carleysmith et al.53 wskazują na relatywnie duże zastosowanie Six Sigma w procesie komercjalizacji farmaceutyków. Six Sigma pozwala ocenić przyszły kierunek rozwoju firmy np. na podstawie nowego rozwiązania. Jest metodą wy-korzystywaną do ulepszenia produktów i procesów przy jednoczesnym rozpo-znaniu potrzeb i oczekiwań odbiorców. Obejmuje etapy: zdefiniowania głównych procesów, kluczowych odbiorców, wymagań klientów, pomiaru osiąganych wy-
ników, wskazania priorytetów we wdrażaniu np. nowych produktów, analizy za-rządzania procesami, aby uzyskać poziom doskonałości54. Sektor farmaceutyczny
jest i powinien być wysoce innowacyjny, a ocena wartości ekonomicznej (a na-wet społecznej) jest konieczna. Wynika to z wysokich nakładów finansowych
na B+R w sektorze farmaceutycznym oraz bardzo szczegółowych regulacji ad-53 S. W. Carleysmith, A. M. Dufton, K. D. Altria, op. cit., s. 95–106.
54 P. S. Pande, R. P. Neuman, R. R. Cavanagh, Six Sigma. Sposób poprawy wyników nie tylko dla takich, jak GE czy Motorola, Lider, Warszawa 2003, s. 77.
ministracyjnych, których spełnienie zależy od oceny poszczególnych faz proce-su komercjalizacji. Każda faza komercjalizacji często jest ściśle określona przez regulacje administracyjne i odstępstwo od nich jest niepożądane. Jednakże wielu autorów bardzo krytycznie wypowiada się o zastosowaniu Six Sigma do oceny rozwoju, potencjału technologii i oceny możliwości wdrożenia technologii. Six Sigma zabija kreatywność, bo jest oparta na ściśle wyznaczonym i ustrukturali-zowanym procesie. Zarządzanie technologią w dużej mierze powinno bazować na badaniach eksploracyjnych55. Six Sigma jest przede wszystkim narzędziem do zarządzania jakością i daje możliwość uzyskania ulepszeń w zarządzaniu pro-cesami technologicznymi56. Metoda ta uwzględnia opinię potencjalnych klientów, a rynek docelowy często musi być dopiero określony w badaniach naukowych. Six Sigma wykorzystuje też statystyczne narzędzia, które często nie dają jednak dużych możliwości dostosowania rozwoju technologii do wielu różnych rynków docelowych. Dzięki analizie wspomnianych etapów metodologii Six Sigma na-leży podkreślić jej niewątpliwą przydatność w zarządzaniu technologią na etapie selekcji projektów, oceny kosztów, zrozumienia finalnych nabywców i wprowa- dzania modyfikacji ulepszeń, zarówno do technologii, jak i procesów komercjali-zacji. Jednakże efektywniejsze zarządzanie technologią odbywa się już na etapie, kiedy mamy w perspektywie rozwój produktu/-ów.
Metodologia RACI (Responsible, Accountable, Consulted, Informed57) jest przydatna w procesie komercjalizacji nowych technologii przy rozwiniętej strukturze podejmowania decyzji. Jej punktem wyjścia jest identyfikacja etapów procesu i przyporządkowanie im zasobów personalnych: Responsible – osoby odpowiedzialne za etap, Accountable – osoby podejmujące kluczowe decyzje,
Consulted – osoby kluczowe do przeprowadzenia analizy (np. oceny strategii
ochrony własności przemysłowej, strategii komercjalizacji), Informed – osoby dokonujące audytu, okresowej oceny (np. reprezentanci funduszu kapitałowego, aniołów biznesu, przedstawiciel fundatora, finansujący badania lub rozwój tech- nologii). Metodę RACI należy raczej włączyć do analizy Indepth, uzyskując do-datkowe narzędzie badawcze.
Ocenę ryzyka występującego w procesie wdrażania prototypu można oce-nić za pomocą techniki FMEA (Failure Modes and Effects Analysis). Jest ona narzędziem klasyfikacji ryzyka na podstawie oszacowania ważności, prawdopo-
dobieństwa zdarzenia i prawdopodobieństwa niepowodzenia. Szacowany wskaź-nik ryzyka (RPN, Risk Priority Number58) może pokazywać, które etapy procesu
55 A. Johnson, A. Swisher, How Six Sigma improves R&D, „Research Technology Manage-ment”, March 2003, www.allbusiness.com/print/10605170-1-22eeq.html (dostęp: 7.09.2009).
56 A. Johnson, Six Sigma in R&D, „Research Technology Management”, March 2002, www. allbusiness.com/print/10605170-1-22eeq.html (dostęp: 11.09.2009).
57 D. Vedarhan, Simplifying BPM implementations, „Business Process Management” Gordian Transformation Partners, January 2007, s. 1–5.
58 RPN = W × Z × N, gdzie W oznacza wagę, na przykład 1–10, Z – prawdopodobieństwo zdarzenia, na przykład 1–10, N – prawdopodobieństwa niepowodzenia, na przykład 1–10.
wdrażania badania wymagają podjęcia dodatkowych działań, analizy, kontroli. Arvantogannis i Varzakas59 klasyfikują tę analizę razem z HACCP, diagramem Ishikawy i Pareto. Jednakże komercjalizacyjne zastosowanie tej techniki jest zde- cydowanie większe, przede wszystkim służy do projektowania parametrów, cha-rakterystyki atrybutów, analizy procesów przy przygotowywaniu prototypu lub badań laboratoryjnych60. Ocena wartości ekonomicznej technologii może być zastosowana na każdym etapie komercjalizacji, ponieważ rozwój technologii jest unikatowym problemem dla każdej organizacji. Ośrodki naukowe i badawczo-rozwojowe, a także firmy technologiczne kreują rozwiązania i produkty, które nie funkcjonowały wcześniej na rynku. Nowe produkty muszą konkurować z tańszymi produktami o spraw- dzonym procesie produkcji i sprzedaży, wkomponowanymi już w politykę przed-siębiorstwa61 . Propozycje narzędzi do oceny technologii w poszczególnych eta-pach procesu komercjalizacji i opis zadań, które mogą zostać zrealizowane przy rozwoju technologii przedstawia tabela 3.2. Na tej podstawie możemy dokonać skuteczniejszego wyboru i zastosowania narzędzi w praktyce.
Tabela 3.2. Narzędzia oceny technologii w poszczególnych etapach procesu komercjalizacji
Etapy procesu
komercjalizacji Narzędzia oceny Opis zadań
1 2 3
Generowanie idei technologii Generowanie idei Burza mózgów, 635, myślenie
po-boczne, metoda galerii, kwiat lotosu, TRIZ, synektyka, mindmapping
Wywołanie pomysłów, kreowanie nowych badań
Przygotowanie badań SMART, AHP Ocena potencjalnych źródeł dla rozwoju nowej technologii, struk-turalizowanie celów badań
Projektowanie alter-natywnych rozwiązań Metoda analogii, metoda analizy zna-nych technicznych systemów, bioni-ka, katalogi konstrukcyjne, myślenie poboczne, analiza znanych systemów technicznych
Badanie konkurencyjności rozwią-zania, substytucyjności rozwiąza-nia, generowanie alternatywnych rynków
59 I. Arvantogannis, T. H. Varzakas, A conjoint study of quantitative and semi-quantitative assessment of failure in a strudel manufacturing plant by means of FMEA and HACCP, Cause and Effect and Pareto diagram, „International Journal of Food Science and Technology” 2007, vol. 42, s. 1156–1176.
60 J. Harms, X. Wang, T. Kim, X. Yang, A. Rathore, Defining process design space for biotech products: case study of pichia pastoris fermentation, Biotechnology Progress, „American Chemical Society and American Institute of Chemical Engineers” 2008, vol. 24, no. 3, s. 655–662.
61 R. Creamer, J. Horrigan, C. Wessner, R. H. Wilson, Commercializing R&D in small busi-ness: the U.S. SBIR Fast Track Program, [w:] Systems and Policies for the Global Learning Eco-nomy, red. D. V. Gibson, Ch. Stolp, P. Conceição, M. Heitor, Praeger, London 2003, s. 347–382.
1 2 3 Ocena techniczna technologii Projektowanie i ocena procesów i parametrów FMEA
Narzędzie do oceny procesów, ge-nerujące hierarchię wymaganych parametrów, klasyfikacja ryzyka
Projektowanie i oce-na prototypu PRIME Ocena preferencji i alternatyw- nych rozwiązań na podstawie oce-ny respondentów
Ocena własności intelektualnej i przygotowanie strategii ochrony Ocena strategii
ochrony własności intelektualnej
Metody poszukiwań, analizy
biome-tryczne, analiza semantyczna tekstu Analiza szybkości wejścia na ry- nek, możliwości utrzymania inno-wacji na rynku i w kompetencjach organizacji Ocena alterna- tywnych techno-logii zgłoszonych do ochrony Metody przeszukiwań baz danych Analiza rynków i poszukiwanie rynków
Ocena barier wejścia Ocena punktowa Określenie szans wejścia na rynek, przygotowanie modyfikacji tech-nologii lub działań rynkowych
Ocena alternatyw-nych rynków Wielowymiarowa analiza decyzji Pozycjonowanie technologii Prognozowanie rynku Metody wielowymiarowe, foresight
technologiczny, metoda delficka, me-toda morfologiczna
Przygotowanie scenariuszy roz-woju, budowanie „mapy drogo-wej” dla przyszłej technologii oraz planowanie i udoskonalanie procesów
Poszukiwanie modelu biznesowego i transferu technologii
Ocena modelu trans-feru technologii Metoda DCF, metody sektorowe, drze-wo decyzyjne Analiza dochodowości technologii Ocena źródeł
finansowych Analiza profilowa dostępności finan-sowania Analiza możliwości pozyskania źró-deł finansowych
Ocena strategii li-cencjonowania lub wejścia do firmy
Analizy strategiczne Przygotowanie scenariuszy roz-woju
Ocena zespołu
wdrożeniowego Mapa semantyczna Badanie potrzeb rozwoju zasobów ludzkich Cały proces
Cały proces
komercjalizacji Quicklook, Indepth Przygotowanie rekomendacji roz-woju technologii i plany wdrożenia SMART – simple multi-attribute rating technique; AHP – analytic hierarchy process; FMEA – failure modes and effects analysis; PRIME – preference ratios in multiattribute evaluation; DCF – discounted cash flow.
3.3. Ocena wartości ekonomicznej na rynku farmaceutycznym
i medycznym
Ocena wartości ekonomicznej odbywa się najczęściej podczas sprzedaży technologii, podejmowania decyzji dotyczącej dalszego finansowania rozwoju technologii w fazach przedrynkowego cyklu życia, wejścia inwestora finanso- wego i udzielenia licencji. Wdrożenie technologii lub nowego produktu w ra-mach własnych prac badawczych organizacji nie musi w każdym przypadku pociągać za sobą oceny regulacji i przepisów dopuszczających do rynku. Ocena wartości ekonomicznej technologii w sektorze farmaceutycznym i medycznym może opierać się na metodach prezentowanych we wcześniejszym podrozdzia-le. Jednakże specjalista ds. komercjalizacji technologii bez problemu odkryje, że na rynku biomedycznym i farmaceutycznym istnieją specyficzne etapy roz- woju technologii oraz odmienne sytuacje warunkujące wdrożenia. Cechą wyróż-niającą ocenę technologii oraz produktów farmaceutycznych i biomedycznych jest to, że musi się ona odbywać zgodnie z regulacjami dotyczącymi dopuszcze- nia technologii, produktów, procedur medycznych do zastosowania lub sprzeda- ży na rynku. Poza tym ocena ekonomiczna technologii farmaceutycznych i bio-medycznych obejmuje rozwiniętą formę badania bezpieczeństwa i efektywności stosowania. Ocena bezpieczeństwa jest zarówno ofensywna (prewencyjna), jak i defensywna (ex post)62. Efektywność rozumiana jest z punktu widzenia so-cjalnego (np. obniżenie wydatków w służbie zdrowia, zmniejszenie wydatków na leczenie w przyszłości) i ekonomicznego (niskie koszty wdrożenia i utrzyma-nia na rynku).