Liczba komputerów w polskich domach w 2005 roku wzrosła współmier-nie do liczby nowych łączy internetowych. Internet w gospodarstwach domowych (wraz z komputerami osobistymi), według danych GUS2, za-notował 4-procentowy wzrost. Można wnioskować, że celem zakupu wszystkich komputerów do gospodarstw domowych w Polsce w 2005 roku była chęć dołączenia do społeczności internetowej. W 2006 roku GUS3
2 Za agencją PAP w „Dzienniku online”: http://dziennik.pap.pl/index.html?dzial=INT&pod-dzial=POL&id_ depeszy =17957163
3 Za InternetStandard w wiadomościach online: http://www.internetstandard.pl/news/ 108333.html
podał, że wzrost liczby przyłączy internetowych w gospodarstwach do-mowych w stosunku do poprzedniego roku kształtował się na poziomie 6%, a wzrost liczby komputerów osobistych na poziomie 5%. Pod koniec 2005 roku 40% gospodarstw domowych miało komputer osobisty, a tyl-ko 30% było przyłączonych do internetu; pod tyl-koniec 2006 roku, dane te kształtowały się na poziomie: odpowiednio – komputery w 45% gospo-darstwach domowych i 36% przyłączonych gospodarstw domowych do internetu. Z badań GUS wynika też, że w jednej trzeciej gospodarstw do-mowych nie ma możliwości przyłączenia się do sieci. Wśród gospodarstw, które mają dostęp do internetu, połowa dysponuje szerokopasmowym łączem – minimum 128 kb/s, a 22% – 512 kb/s lub szybszym. Dynamika wzrostu przyłączy szerokopasmowych była najwyższa w gospodarstwach wiejskich. Nie świadczy to jednak o tym, że wyrównywanie szans między miastem a wsią zbliża te środowiska do siebie. Wiejskie łącza szerokopas-mowe mają parametry techniczne o wiele gorsze (3–8 razy wolniejsze) niż w miastach. Najistotniejszy (dla młodego pokolenia Polaków) para-metr internetu, czyli szybkość dostępu do informacji, nadal różnicuje te środowiska. Według raportu fi rmy PMR4 z listopada 2005 roku, w latach 2006–2008 polski rynek usług transmisji danych i dostępu do sieci będzie rosnąć w tempie 11% rocznie. W tym samym czasie tempo wzrostu rynku usług szerokopasmowych będzie prawie trzy razy wyższe. Zważywszy na fakt, że technologie szerokopasmowe są obecnie coraz częściej realizowa-ne za pomocą łączy bezprzewodowych, dynamika wzrostu dla środowi-ska wiejskiego ma szansę na kolejne zbliżenie do środowiśrodowi-ska miejskiego (przynajmniej w aspekcie technicznym). Przywołane dane z badań wska-zują na upowszechnianie się technologii informacyjnej (w tym przypadku internetu, ze względu na wielość usług komunikacyjnych) w gospodar-stwach domowych w Polsce, co jest związane ze stale zmniejszającymi się obciążeniami fi nansowymi dla budżetów domowych Polaków. Takie zmiany zostały zainicjowane i są zgodne ze Strategią Lizbońską, lecz czy nie mają doprowadzić do głębszej komercjalizacji usług online? Wypada się przyjrzeć, jak społeczność polskich „netizenów” spędza czas w sieci i jakie grupy można wśród nich wyróżnić.
Polscy internauci, których liczba zwiększyła się w stosunku do 2005 roku o 30%, coraz więcej czasu spędzają w sieci. Jak pokazują wyniki ba-dania Megapanel PBI/Gemius, czas spędzany w internecie zwiększył się z prawie 19 godzin i 30 minut w 2005 roku do ponad 25 godzin w 2006 roku. Firma Gemius SA podjęła próbę kategoryzacji zainteresowań
4 Por. P. Olszynka, M. Opalińska, T. Deluga, Rynek telekomunikacyjny w Polsce 2005–2008 (The telecommunications market in Poland 2005–2008), http://www.e-biznes.pl/raporty/in-dex.php?kat=6
polskich internautów. W ten sposób powstało dwanaście kategorii te-matycznych, które grupują serwisy i witryny podejmujące podobną tematykę: Informacje, Publicystyka, Media, Kultura i rozrywka, Mo-toryzacja, Biznes, Finanse, Prawo, Budownictwo i nieruchomości, Edu-kacja, Sport, Styl życia, Turystyka, Nowe technologie, Praca i Społecz-ności5. Zainteresowaniem internautów cieszyły się wszystkie kategorie z rozbieżnością około 25%, ale trzeba zaznaczyć, że wszystkie kategorie (w serwisach wyszukujących) zawierają wiele odsyłaczy komercyjnych lub reklamowych. W kolejności wyświetleń dla zapytań w serwisach wy-szukujących na pierwszych miejscach (stronach wyświetleń) są odsyła-cze sponsorowane, które nie zawsze korespondują z postawionym zapy-taniem do wyszukiwarki. Ze wspomnianego raportu z badań wynika też, że większość użytkowników internetu pozostaje online w swoim miejscu zamieszkania (75,6%), prawie 30% w miejscu pracy, 13% u znajomych lub w szkole, a 5% korzysta z kawiarenek internetowych. Rozróżniając zainteresowania pod względem płci, zauważyć należy, że dynamicznie zwiększająca się liczba internautek bardzo sprzyja rozwojowi serwisów tematycznych odpowiadających na zainteresowania i potrzeby właśnie tej grupy społecznej. Najczęściej odwiedzanymi przez nie witrynami są te w kategoriach: Styl życia, Praca i Edukacja. Zaskakujące są wnioski dotyczące aktywności kobiet. Na oglądaniu witryn poświęconych bu-downictwu i nieruchomościom kobiety spędzają więcej czasu niż męż-czyźni, dokonując przy tym prawie dwukrotnie więcej odsłon. Z analizy zachowań użytkowników polskiego internetu można wyodrębnić kilka typów zachowań internautów, różniących się pod względem wykorzy-stania sieci. Należy nadmienić, że fi rma Gemius przeprowadza bada-nia użytkowników za pośrednictwem serwisów wyszukiwawczych przy użyciu tzw. tracking cookie, które są wykrywane i uznawane za groźne przez program Ad-Aware. Raport6 tej fi rmy wyróżnia następujące typy internautów:
z Laicy – internauci wykorzystujących jedynie podstawowe możliwości internetu. W ich przypadku bardzo trudno jest wyróżnić cele korzy-stania z sieci. Z jednej strony, służy im do wyszukiwania informacji, głównie naukowych, z drugiej do zabaw i komunikacji.
z Rozrywkowi – użytkownicy początkujący z punktu widzenia zna-jomości zagadnień związanych z internetem. Korzystają z zasobów internetu zarówno w celu wyszukiwania informacji, zabaw i komu-nikowania się, jak i aktywnie z sieci P2P, grup lub list dyskusyjnych, czatów lub kanałów IRC.
5 Za raportem Gemius SA, Internet 2006, grudzień 2006.
z Gaduły – poszukujący w sieci kontaktu z innymi. Traktują oni inter-net jako narzędzie komunikacji. Najczęściej korzystają z poczty elek-tronicznej, komunikatorów internetowych, wysyłają SMS-y z bramek internetowych, korzystają z czatów i kanałów IRC. Kontakt z innymi jest dla nich zarówno rozrywką, jak i sposobem komunikacji w spra-wach związanych ze szkołą czy pracą. Są to zwykle średnio zaawanso-wani internauci.
z Odkrywcy – jedni z najbardziej zaawansowanych internautów, z któ-rych ponad 75% korzysta z internetu codziennie. Charakteryzuje ich nieograniczony cel poszukiwań i umiejętność korzystania z zasobów sieci. Internauci w tej grupie najbardziej intensywnie wykorzystują internet do szukania informacji na tematy bieżące, aktywnie słuchają radia i oglądają telewizję za pośrednictwem sieci. Segment ten wyróż-nia się również pod względem zakupów online oraz dostępu do konta bankowego przez internet.
z Pragmatycy – praktycznie wykorzystują internet, głównie w celach zawodowych. Najczęściej poszukują informacji branżowych, zwykle gospodarczych i fi nansowych. Nie są zbyt zainteresowani rozrywką i poszukiwaniem w internecie nowych znajomości. Są to doświadcze-ni użytkowdoświadcze-nicy, deklarujący rówdoświadcze-nież korzystadoświadcze-nie z kont bankowych i usług e-commerce za pośrednictwem internetu.
z Maniacy komputerowi – użytkownicy z tego segmentu głównie po-szukują informacji związanych z komputerami. Internet jest dla nich narzędziem pracy, zdobywania wiedzy, a także rozrywki i zabawy. Grupa ta, podobnie jak Odkrywcy i Pragmatycy, deklaruje doko-nywanie zakupów i korzystanie z kont bankowych online. Poziom ich zawansowania jest wysoki, co odzwierciedla znaczny stopień wykorzy-stania zabezpieczeń komputera i systemu operacyjnego.
Interesujące zestawienie typów internautów z wyróżnieniem płci przedstawia wykres 1. Wynika z niego, że kobiety dominują w grupie La-ików, a w grupie Gaduł ich przewaga jest znikoma, co może świadczyć o tym, że internet w Polsce charakteryzuje się przeważającą liczbą kobiet wśród nowych użytkowników, a czysto komunikacyjny aspekt sieci jest doceniany w równym stopniu przez kobiety i mężczyzn.
Zróżnicowanie wiekowe w poszczególnych kategoriach użytkowników wskazuje, że są to ludzie młodzi – większość mieści się w przedziale do 25. roku życia. Jednakże w grupie Pragmatyków użytkownicy nale-żą do przedziału wiekowego 25–34 i 35–44 (razem 62% w tej kategorii). W grupie Rozrywkowych najwięcej użytkowników jest w przedziale wiekowym powyżej 45. roku życia (37,3%). W sieci możemy spotkać za-równo użytkowników wszechstronnie wykorzystujących zasoby interne-tu, w przypadku których ciężko jest wyróżnić charakteryzujący ich jeden
cel korzystania z sieci, jak i takich, którzy korzystają z niego w określo-nym celu, na przykład do komunikacji czy rozrywki. Podobnie jak zróż-nicowany jest cel korzystania z zasobów, tak zróżzróż-nicowany jest stopień zaawansowania poszczególnych internatów w posługiwaniu się nowymi technologiami. Takie inwigilowanie użytkowników internetu, ich działań i dokonywanych wyborów, pozwoliło fi rmie Gemius SA określić upodoba-nia marketingowe i preferencje netizenów w Polsce. Dokonując wybiór-czej analizy raportów, można uzupełnić wiedzę o użytkownikach polskie-go internetu w zakresie prezentowanych przez nich postaw i zachowań. Nietrudno też dojść do wniosku, iż większość internautów poddaje się komercyjnemu wpływowi internetu i dobrze wpisuje się w konsumpcyjny styl życia w tak poszerzonej przestrzeni społecznej.
Do powyższych rozważań należy dodać inne przykłady na to, że pol-ski kawałek internetu komercjalizuje się w zaskakującym tempie. Wspo-mniane badania fi rmy PMR określają tempo wzrostu rynku transmisji danych, dzierżawy łączy i dostępu do sieci na około 11% w każdym roku z lat 2006–2008, a wartość segmentu DLISP (Data Transmission, Line Rental and Internet Services Provision) jest szacowana na 4,4 mld zł w 2008 roku (w 2006 – około 3,3 mld zł). Informacje z cytowanych badań napawają optymizmem i pozwalają przewidywać szybką komercjalizację internetu. Trzeba przywołać dane ze wspomnianych badań GUS, według których Polacy wydali na zakupy online w 2006 roku około 2,7 mld zł, a 2005 około 1 mld zł. Wydatki Polaków w 2004 roku kształtowały się
Rysunek 1. Płeć internautów w poszczególnych segmentach wyrażona
w procentach
na poziomie 360 mln zł. Przy 4–6-procentowym wzroście nowo podłą-czonych do sieci w latach 2005–2006 gospodarstw domowych, odnoto-wano prawie trzykrotny wzrost konsumpcyjnych zachowań internautów w każdym roku. Można więc dojść do przekonania, że internet w Polsce charakteryzuje wysoka dynamika komercjalizacji. Uzupełnieniem poru-szanej problematyki mogą być preferencje medialne polskich internau-tów. Jak wynika z badań fi rmy Gemius SA7, internauci w Polsce coraz częściej korzystają z sieci, chociaż ich ulubionym, pierwszoplanowym medium jest nadal telewizja. Na uwagę zasługują preferencje związane z przeglądaniem stron internetowych i wykorzystaniem poczty elektro-nicznej, które charakteryzują się stałym wzrostem: 7,4% – przeglądanie stron WWW i 4,4% – użytkowanie poczty elektronicznej. Użytkowanie internetu ciągle więc wzrasta, czego nie można stwierdzić w przypadku telewizji, której oglądalność podlega sezonowym wahaniom.