Istota dumpingu

W literaturze ekonomicznej występuje kilka definicji dumpingu. Najczęściej przyjmuje się, że dumping polega na sprzedaży za granicą towarów poniżej cen na rynku wewnętrznym kraju sprzedawcy bądź poniżej kosztów własnych produkcji eksportera.1 W literaturze popu­ larnonaukowej przyjmuje się natomiast, że dumping polega na sprze­ daży towarów po cenie nieracjonalnej, często poniżej przeciętnych kosztów produkcji.2 Dumping występuje wtedy, gdy eksporter sprze­ daje produkt za granicą po cenie niższej od ceny, po której sprzedaje taki sam produkt na rynku krajowym.3 Zdaniem J. Vinera dumping jest to zróżnicowanie poziomu cen pom iędzy rynkami zagranicznym i.4

R. E. Baldwin traktuje dumping jako sprzedaż eksportową po cenie niższej niż na rynku wewnętrznym eksportera.5 Zdaniem większości ekonomistów dumping traktowany jest jako sprzedaż eksportowa dóbr po cenie niższej niż ta, po której sprzedawane są takie same lub podob­ ne dobra w kraju eksportującym,6 względnie dumping określany jest jako eksport po cenie niższej niż sprzedaż na rynku wewnętrznym.7

' K. Białecki, A. D orosz, W. Januszkiew icz, Słownik handlu zagran iczn ego, PWE Warszawa 1986, s. 64.

2 R. R. Ludwikowski, Regulacje handlu i biznesu m iędzynarodowego, t. I H an­ del m iędzynarodowy. Dom W ydawniczy ABC , Warszawa 1996, s. 176.

J C. Stevenson, J. Grayston, Postępowanie antydumpingowe w Unii Europejskiej. Prawo i praktyka. Przewodnik dla polskich eksporterów, IKC HZ, Warszawa 1997, s. 11. 4 J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman, The New Pel grave. A Dictionary o f Econo­ mics, The MacMillan Press Ltd., London and Basingstoke 1987, s. 937.

5 R. E. Baldwin, Trade Policy in a Changing World Economy, The University of Chicago Press, Chicago 1988, s. 34.

‘ J. Brander, P. Krugman, A ’R eciprocal Dumping M odel o f International Trade, „Journal o f International Econom ics” No 15, 1983 s. 313.

7 R. R. Ludwikowski, Regulacje handlu i biznesu m iędzynarodow ego, op. cit., s. 176, także; R. Ludw ikow ski, A m eryka św ia t biznesu. 250 pytań i o d p o w ied zi na tem at handlu m iędzynarodow ego, Instytut Przem ysłow o-H andlow y im. M. D zielskie- go, Kraków 1991, s. 58.

R. R. Ludwikowski przyjmuje, że dumping jest to sprzedaż na różnych rynkach po różnej cenie, mająca na celu bądź osiągnięcie monopolu na jakim ś rynku, bądź będąca swego rodzaju antidotum na niską chłon­

ność rynku. Zdaniem E. Kaliszuk dumping występuje wówczas, gdy towar jest sprzedawany za granicę poniżej porównywalnej ceny towaru podobnego na rynku krajowym, czyli poniżej tak zwanej wartości normalnej (cena krajowa musi przynajmniej pokrywać koszty).8

Dumping w rozumieniu Kodeksu GATT i przepisów Wspólnot Europejskich występował wtedy, gdy towar był sprzedawany za grani­ cę poniżej tak zwanej wartości normalnej.9 Przy czym najczęściej za wartość normalną uznawano cenę, po której eksportowany towar sprze­ dawany był na rynku wewnętrznym eksportera.111

Zawarte w ramach Rundy Urugwajskiej Porozumienie w Sprawie Stosowania Artykułu VI GATT 1994 w artykule II stwierdza, że dla ce­ lów Porozumienia towar uważa się za wprowadzony na rynek na warun­ kach dumpingu, to znaczy wprowadzony do handlu w innym kraju po cenie niższej od jego wartości normalnej, jeżeli cena eksportowa produk­ tu eksportowanego z jednego kraju do drugiego jest niższa niż porówny­ walna cena, w normalnych warunkach handlowych, dla podobnego to­ waru przeznaczonego do konsumpcji końcowej w kraju eksportera."

W polskim prawie celnym znowelizowanym w 1995 roku, towar uważa się za wprowadzony po cenie dumpingowej, jeśli cena eksportowa do polskiego obszaru celnego jest niższa od normalnej wartości podobne­ go towaru. Przy czym za wartość normalną podobnego towaru uznaje się cenę płaconą w normalnym obrocie handlowym, za podobny towar prze­ znaczony do konsumpcji w kraju eksportującym lub kraju pochodzenia.12

8 E. Kaliszuk, Krótki przewodnik p o procedurze antydum pingowej Unii Europej­ skiej, (m aszynopis), Warszawa 2000, s. F.

9 W spólnoty E uropejskie, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 1993, s. 67.

10 Jeśli w kraju nie sprzedaje się tego towaru, bądź sprzedaje w niewielkich ilościach albo poniżej kosztów produkcji, to za wartość normalną przyjmuje się cenę, po której eksportuje się ten towar do kraju trzeciego lub sumę kosztów jego produkcji i sprzedaży pow iększonych o tak zwany rozsądny zysk. Tamże s. 67.

11 Akt K ońcow y zawierający wyniki Rundy Urugwajskiej W ielostronnych N e­ gocjacji Handlowych, Komitet do spraw Negocjacji Handlowych, Cz. I, Marakesz dnia 15 kw ietnia 1994 roku, s.127.

12 Por. art. 91 ust. 2 Prawa celnego. Aktualny tekst ujednolicony, „Rzeczpospolita” nr 207 (4160) z 7 września 1995.

Dumping traktowany jest jako niedozwolony instrument han­ dlowy, ponieważ stanowi zagrożenie dla uczciwej konkurencji. Z tego względu w szeregu porozumieniach międzynarodowych lub między­ narodowych układach handlowych znajdują się zapisy uznające stoso­ wanie dumpingu jako działanie niedozwolone.

W literaturze ekonomicznej spotkać można publikacje, w których autorzy starają się uzasadnić występowanie dumpingu w praktyce. Naj­ częściej przyjmuje się, iż motywem praktyk dumpingowych jest sprze­ daż zbyt dużych zapasów towarowych (dumping może być tańszy od przerwania produkcji, utrzymywania nadmiernych zapasów towaro­ wych, względnie budowy nowych pomieszczeń magazynowych), chęć eliminacji konkurencji w określonym kraju, stosowanie agresywnej poli­ tyki rynkowej nastawionej na opanowanie określonego segmentu rynku. Dumping z punktu widzenia pojedynczego konsumenta może być i na ogół jest korzystny, ponieważ uzyskuje on możliwość nabywania tańszych od rodzimych, produkowanych w jego kraju, często lepszych jakościowo, nowocześniejszych towarów. Dla krajowych producentów dumping stanowi jednak duże zagrożenie. Klient mając do wyboru lep­ szy, nowocześniejszy, a przede wszystkim tańszy produkt zagraniczny, zrezygnuje z zakupu droższego produktu krajowego. Stosowana przez eksportera polityka cen dumpingowych może w skrajnym przypadku doprowadzić do upadku producentów krajowych, ograniczyć możli­ wości rozwojowe niektórych branż produkcyjnych. Po opanowaniu segmentu rynkowego zagraniczny monopolista uzyskałby możliwość rekompensaty finansowej poniesionych uprzednio strat spowodowa­ nych stosowaniem dumpingu. Agresywna, dumpingowa strategia dzia­ łania na rynku eksportowym wywołuje z reguły reakcje obronne w kraju importu. Jest to obrona własnego przemysłu, obrona możliwości roz­ wojowych produkcji rodzimej, obrona lokalnego, krajowego rynku pracy, często także obrona krajowego monopolisty przed konkurencją zagraniczną.

W podpisanym w 1947 roku Układzie Ogólnym w Sprawie Cel i Handlu (GATT), artykuł VI dotyczący dumpingu oparty był na obo­ wiązującym od 1921 roku w USA Akcie Antydumpingowym (A nti­

dumping Ac/).13 Obowiązujące w USA procedury antydumpingowe

13 J. H. Jackson, W J. Davey, L egal Problem s o f International Econom ic R ela­ tions. Cases. Materials, Text, wyd, II, St. Paul 1989, s. 684.

okazały się niezbyt precyzyjne i z tego względu powstała konieczność aktualizacji i dostosowania postępowania antydumpingowego do zmie­ niających się realiów rynku światowego.

W trakcie negocjacji w ramach Rundy Kennedy’ego (1963-1967), powstał Kodeks Antydumpingowy, który jest wykładnią Artykułu VI GATT (Agreement o f Interpretation o f Article VI). Inicjatorami zmian były kraje EW G oraz Japonia, Wielka Brytania i kraje skandynawskie, a więc kraje które były niezadowolone z przepisów obowiązujących w USA, zezwalających na wprowadzenie podwyższonych ceł, nawet w przypadku tylko domniemania o stosowanie dumpingu. Kodeks skła­ dał się z następujących części; pojęcie dumpingu, szkody, procedury antydumpingowe, cła antydumpingowe, podejmowanie działań w imie­ niu kraju trzeciego, rozwiązywanie sporów.

Najistotniejszym zapisem zawartym w zaproponowanych i przyję­ tych w Kodeksie procedurach było sformułowanie, że warunkiem nało­ żenia ceł antydumpingowych jest udowodnienie, że dumping jest głów­ ną, podstawową przyczyną materialnej szkody wyrządzonej określone­ mu przemysłowi. Konieczność udowodnienia szkody została zakwestio­ nowana przez Kongres USA i w efekcie Kodeks w zaproponowanej wersji nie został przyjęty do stosowania w praktyce amerykańskiej.14

Obowiązujące w tym okresie przepisy amerykańskiej ustawy an­ tydumpingowej stwierdzały, że jeżeli:15

1) władza prowadząca postępowanie określi, iż grupa lub rodzaj towaru obcego pochodzenia jest lub może być sprzedawana w Stanach Zjednoczonych po cenie niższej od wartości rzetelnej (fair value),

2) Komisja (International Trade Commission) stwierdzi, że: