O c
J a k kraj długi i szeroki słyszy się narzekania na biedę, ale o tem, jakby j ą usunąć lub zmniejszyć, m ało się mó
wi, a tem bardziej czyni.
Trudno i ciężko jest wyżyć rolniko
w i w naszym k raju na m ałym kaw ałku gruntu, tem bardziej, że sposób gospo
darow ania jest jeszcze pierw otny, mało się opłaca, a tu trzeb a wyżywić rodzinę, zapłacić podatki i coś nieco zaoszczędzić n a cizarną godzinę.
Gospodarstwa nasze przeważnie m a
łorolne drobnieją jeszcze więcej wsku
tek ciągły cli działów rodzinnych, zadłu
żenia się w czasach przednówku i przy
musowych sprzedaży, gdy nie można długów zapłacić.
Nic dziwnego, że rokrocznie tysiące naszych ludzi opuszcza zagrodę rodzin
ną, idzie w św iat daleki do obcych za za
robkiem. Są wsie, zwłaszcza górskie, w których z każdej chaty ktoś z rodzi
n y wyjechał na robotę na „Saksy“ lub za ocean do A m eryki i stam tąd przywo
z i albo przysyła zaoszczędzone w znoj
nej pracy pieniądze.
Pieniądze te idą na spłatę długów, dokupienie gruntu, inw entarza i p o pra
wienie gospodarki. Am eryka wielu lu
dzi Kratowała i wielom oczy n a św iat otwarła... Niejeden po powrocie z Ame
ry k i pomyślał sobie: gdybym tak p ra cował w domu, m iałbym tu Amerykę..
Atoli trzeba umieć się do' tej pracy;
wziąć, korzystać z postępów i ulepszeń w gospodarstwie, podnieść i rozwinąć oświatę, złączyć się w Towarzystwa, Spółki i O rganizacye rolnicze, gospodar
cze, finansowe, handlowe, oświatowe, tak, ja k to czynią najbliżsi nam sąsiedzi:
Niemcy, Czesi albo nasi bracia - Polacy w zaborze pruskim , a w tedy lepiej się nam dola ułoży.
Co praw da nie brak nam wzorowych gospodarstw, nie b rak ludzi chętnych do pracy i porady: są Towarzystwa o- światowe, rolnicze, finansowe, handlo
we i t. d. Takie Towarzystwo Oświaty ludowej a izwłaszcza Towarzystwo Szko
ły ludowej lub Macierz szkolna w ydały już na cele oświatowe: czytelnie, biblio
teczki, odczyty, szkółki i szkoły m iliony koron. Towarzystwo1 rolnicze i Towarzy
stwo gospodarskie przyczyniły się i.
przyczyniają w ydatnie do> rozwoju ro l
nego gospodarstwa. N atom iast niespo
żyte zasługi koło zorganizowania zdro
wego kredytu wiejskiego i oszczędności
102
położył P atro n at Spółek oszczędności i pożyczek czyli .kas R aiffeisena, które w yrw ały Ind ze szpon lichw iarzy i nau
czyły um iejętnie szafować pieniędzmi.
Spraw a organizacyi tych kas i ich zna
czenie w ym aga osobnego opisania; tu tylko dla wiadomości interesowanych nadm ienia się, że wszelkich w yjaśnień Towarzystwo Kółek rolniczych. Liczy ono 1700 Kółek a w nich 80000 człon- książki, pogadanki niedzielne, odczyty i przedstawienia, przez gazetkę „Prze
wodnik Kółek rolniczych“, który trzy razy na miesiąc zaznajam ia członków z p racą całego Towarzystwa, poucza
0 lepszem gospodarowaniu, ochronie pnzed pożarem, o pielęgnowaniu zdro
w ia ludzi i zwierząt, ogłasza nagrody za postęp i ulepszenie gospodarki na roli 1 koło bydła, podaje bieżące ceny pło
dów rolnych i towarów spożywczych, jednem słowem pisze o wszystkiem, co rolnika obchodzić i zainteresować może.
K ażdy przeto św iatły gospodarz w i
wszorzędnej jakości nasiona i nawozy sztuczne, maszyny a narzędzia rolnicze, pasze treściwe, węgiel i naftę, wogóle wszystkie tow ary spożywcze i rolnicze.
Przez K ółka rolnicze przyczynić się mo
żemy do rozwojn przem ysłu domowego,, rolnego, ożywić handel chrześcijański, wytworzyć korzystny zbyt nabiału i
dzeniu założycielskiem uchw alają człon
kowie jednorazowe wpisowe i roczną _ wkładkę n a pokrycie wydatków założy
cielskich i kancelaryjnych jakoteż na.
fundusz żelazny. O płata ta jest tak m a Kółko swym członkom wyświadcza.
W ielkie pole do popisu m ają w Kół
kach ezłonkowie-kobiety, które mogą tworzyć osobne oddziały kobiece, zło
żone co najm niej z 10 kobiet-gospodyń..
Oddziały te mogą się przyczynić b a r
dzo do rozwoju gospodarstwa kobiecego a zachęcająco oddziałać do pracy Kółko
wej na członków-mężczyzn.
Ka czcie Kółka stoi w y b ierary na t1 zy la ta Zarząd, złożony a przewodni
czącego, sekretarza, skarbnika i ich za
stępców i 2 członków. Od osób w Zarzą
dzie zasiadających zależy wydatno,sć pracy Kółka.
Ich staraniem i zabiegami może Kółko dojść do wzniesienia D o m u l u d o w e g o , w którym znajdą pomie
szczenie: czytelnia, K asa Raiffeisena,.
S traż pożarna, sklep spółkowy łub go
spoda, tu będzie można urządzać odczy
ty, pogadanki niedzielne, przedstaw
ie-103
tków dobrowolnych, zapisów pośm ier
tnych, dochodów z przedstawień, odczy
tów i zabaw, z czystych zysków Kółka, jak : sklepów, gospód i spółek przez Kółko zawiązanych, dalej z uzyskanych zapomóg B ady gminnej, powiatowej, W ydziału krajowego, od K asy Raiffei- sena i innych instytucyj, którym winnq zależeć na rozwoju życia kulturalnego na wsi.
ca, nie zmusza do pracy tw-órczej, jak go
towy już przykład, dokonane dzieło wspólnej pracy. To już nie lotne słowo, pusty dźwięk mowy ludzkiej, który z w iatrem u la ta albo najwyżej na p a ' pierze zostaje, ale niezbity i nam acalny dowód dla wszystkich Tomaszów - nie
wiernych, którzy uw ażają te wszystkie
czności, jaki zaciągnęli względem swycł ojców n a roli, rodziny i gminy, z któ
jakoteż rodzeństwu dola się polepszy.
Dzisiaj każdemu jest otw arta droga
W tedy chwila odrodzenia polskiej;
wsi wcześniej nam zaświta.
Tento Zarząd powiatowy pomaga w zakładaniu nowych Kółek, kontroluje istniejące, usuwa wady i usterki w pro
104
wadzeniu Kółek, łagodzi wybuchłe m ię
dzy członkami spory, przyznaje człon
kom Kółek nagrody za w ydatną dzia
łalność, urządza wspólnie z Zarządem głównym ze Lwowa kursa gospodarcizo- w eterynaryjne, kursa handlowe, s tr a żackie, kursa dla gospodyń wiejskich, wycieczki zbiorowe do wzorowych go
spodarstw, udziela porady członkom Kółek, broni K ółka wobec władz powia
towych i pośredniczy między Zarządem głównym a Kółkam i, wogóle czuwa nad dobrem wszystkich Kółek w powiecie.
Otóż do tego Zarządu powiatowego ków zrzeszonych w pięciu tysiącach Kó
łek stanie do wspólnej pracy i poprze kilka lub kilkunastotygodniow e ku rsa rolnicze dla włościan poszczególnych powiatów, będzie mógł dawać za darmo nie dwom, ale kilkunastu kółkom w po
wiecie odm iany zboża, ziemniaków, ro
ślin pastewnych, jakoteż nawozy sztu
czne dla doświadczeń polnych, powię
kszy Zarząd gł. kilkakrotnie ilość pre- mij za lepsze obchodzenie się z oborni
kiem, za bardziej postępowo urządzone gospodarstwo, pomnoży ilość in stru k to rów i wogóle fachowych nauczycieli- doradców dla rolnictwa, sadownictwa, mleczarstwa, w eterynaryi, handlu, pszczelnictwa, obrony pożarnej i t. d.
iNa osobną wzmiankę zasługuje dzia
łalność handlowa 'Twa Kółek rolniczych, polegająca na zakładaniu Składnic i Sklepów Kółek roln. Składnice, których dotąd jest 40 rozmieszczonych po całym k raju, prowadzą handel liurtow ny i drobiazgowy. Dzięki dopiero składni
com mogą się Sklepy Kółek rozwinąć, pobierając bowiem tow ar w S kładni
cach, otrzym ują go tanio, doborowej jakości i na dogodnych w arunkach i popierają przez to własne Towarzystwo,
a unikają lichwy towarowej.
W szystkich sklepów przy Kółkach
szczycić Towarzystwo Kółek ro ln .: prze
to każdy Polak-chrześcijanin powinien sobie poczytywać za chlubny obowią
zek należenia i pracow ania w takiem Towai*zystwie, w którem wszyscy bez różnicy stanu i zapatryw ań polity
cznych mogą wspólnie pracować dla dobra własnego i przyszłych pokoleń.
Szczegółowo i dokładnie
zaznaja-105 rniają nas o ogromie dotychczasowej
pracy Towarzystwa Kółek rolniczych spraw ozdania roczne Zarządu główn. we Lwowie. W ydawane zazwyczaj w m a
ju zaw ierają całokształt p racy i dorob
k u Kółek, oparty n a cyfrowych zesta
wieniach, zaczerpniętych ze sprawo
zdań rocznych sam ych Kółek, protoko
łów lustracyjnych, lustratorów i aktów Zarządu głównego. Każde Kółko o- trzym uje także roczne sprawozdanie, a rzeczą interesowanych, zwłaszcza dele
gatów Kółek na 'Ogólną Radę jest prze
glądnąć dobrze to sprawozdanie i sten sownie do tego (zachować się) zająć stanowisko krytyczne względem. Zarzą
du gł. na Ogólnej Radzie.
Otóż z ostatniego sprawozdania ,za.- rok 1912 w yjm ujem y nieco zestawień cyfrow ych odnośnie do naszych powia
tów górskich, a zwłaszcza Podhala. ,
Długopole, Kościeliska. Maniowy, Sro
mowce wyżnę i Stare Bystre, które nie przysłały wcale lub za późno spraw o
zdanie roczne z-e swej działalności).
Domów w łasnych posiadają K ółka 8 a mianowicie: Bukowina, Dzianisz, Kowaniec przysiółek Nowego Targu, Olcza przysiółek Zakopanego. Poronin, Maniowy, S zaflary i Szczawnica, Czy bardzo silny i duże zapotrzebowanie.
Pod względem organizacyi handlowej powiat ten najwyżej stoi w Galicyi.
Posiada bowiem 7 składnic dla Kółek, mianowicie: w Nowym Targu, C zar
nym Dunajcu, Zakopanem, Poroninie, Krościenku n. D. i Szczawnicy, ponadto
Dzięki powstaniu składnic, a-zw ła
szcza, składnicy w Nowym Targu, któ
Ponieważ jeszcze przeszło połowa
106
gm in w powiecie nie m a Kółek roln., przeto wskazane będzie założenie Kó
łek rolniczych przy pomocy Zarządu powiatowego, w Nowym T argu, do któ
rego należy się w tych spraw ach uda
wać o pomoc i poradę, w następujących gm inach: W aksmund, Gronków, 0-istrowsko, Łopuszna, H arklow a, G ry
wałd, Ludzimierz, Krauszów, Moraw- ozyna, Ponice. Zubsuche.
W idzimy zatem, że Podhale zajmu
je w pracy Kółkowej niepoślednie miejsce, a przy dobrej woli ludzi chęt
nych będzie można tę pracę rozszerzyć i pogłębić i naw et naszym braciom z Orawy i Śpiża pomódz w niejednem.
Im wcześniej zatem, tem lep iej!
Derwisz czyli zakonnik turecki.