Kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1984 roku

Drugie wybory do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się w czerwcu 1984 roku zmobilizowały elektorat liczący 200 milionów obywateli z dziesięciu państw członkowskich.46 Kampania przedwyborcza podejmowała zagadnienia na poziomie wspólnotowym oraz krajowym, skupiając się głównie na europejskich wyzwaniach i ówczesnych problemach. Obszar wspólnotowy sprowadzono do dwóch kategorii: pierwszy dotyczył deficytu demokratycznego we Wspólnotach, drugi natomiast skupiał się na tak zwanych mikrosprawach europejskich (do których należały między innymi limity na mleko).

Kampania informacyjna stanowiła ponadto próbę przełamania barier podziału na kwestie wspólnotowe oraz krajowe, przybierając charakter mostu dialogowego pomiędzy wysokimi politykami europejskimi, a politykami szczebla krajowego, skupiając tym samym zainteresowania obywateli Wspólnot na sprawach europejskich.47

W śród europejskich elit politycznych pojawiały się antagonistyczne stanowiska wobec dalszych planów integracyjnych, szczególnie w Danii, gdzie kampania była powtórzeniem debaty poruszającej kwestie liberalizacji lub koncentracji i zaostrzenia reguł rynkowych w kontekście udziału państwa we Wspólnotach.48

W ybory do Parlamentu w 1984 roku odznaczały się spadkiem frekwencji wyborczej, nie przekraczającej przeciętnej wartości 64%, który był bezpośrednio związany z sytuacją polityczno-społeczną w wielu państwa członkowskich oraz planami pogłębianie 46 Nowym krajem członkowskim, który w 1981 roku przystąpił do Wspólnoty Europejskiej była Grecja.

18 października 1981 roku w Grecji przeprowadzone zostały jednocześnie wybory do parlamentu krajowego, jak Parlamentu Europejskiego, uzyskując frekwencję 78,6% głosów.

Poszczególne kraje członkowskie Wspólnot Europejskich do lat osiemdziesiątych XX wieku stosowały różne rozwiązania w wyborach do sowich parlamentów narodowych. Deputowani do Parlamentu Europejskiego delegowani spośród parlamentarzystów poszczególnych państw członkowskich wybierani byli z zastosowaniem systemów proporcjonalnych (Belgia, Dania, Holandia, Luksemburg, Włochy), systemów większościowych (Francja, Wielka Brytania) oraz różnych wariantów mieszanych (Niemcy oraz Włochy), R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.243, W. Sokół, Systemy wyborcze do Parlamentu Europejskiego: mechanizmy i konsekwencje polityczne, [w;] Wybory do Parlamentu Europejskiego. Prawne, polityczne i społeczne aspekty wyborów, A. Sokola, B. Michalak, A. Frydrych, R. Zych (red.), Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2010, s.10.

47 G. Pridham, European Election,. Political Parties and Trends o f Internalization in Community Affairs, Journal o f Common Market Studies, Volume XXIV, 1.06.1986, s.l, [w:] R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.243.

48 E. Dydak, Wybory..., op.cit., s.89 - 90, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s. 243, K. Michałowska- Gorywoda, Podejmowanie decyzji w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002, s.195 - 197.

integracji europejskiej o nowe obszary współpracy, jak np. polityka zagraniczna, czy monetarna. Proces integracji stał się bardziej upolityczniony, kształtował się bliższy układ interakcji między Wspólnotami a państwami członkowskimi zbliżając do siebie elity państwowe. W konsekwencji rozpoczął się proces przenikania poziomu polityki narodowej z europejską.49 W ramach wskazanej przestrzeni funkcjonowały krajowe struktury w postaci partii krajowych, organizacje typu non profit oraz grupy interesu ekonomicznego. Geoffrey Pridham zaznaczył, iż euroelekcja w 1984 roku przestała być postrzegana przez obywateli Wspólnot jako novum na gruncie integrującej się Europy. Zmianom uległa ponadto tematyka kampanijna, która w odróżnieniu od wyborów w 1979 roku, podejmowała czynniki warunkujące rozwój krajów członkowskich, odpowiadała na proces internacjonalizacji wyborów do Parlamentu Europejskiego.50 Nasilający się kryzys gospodarczy, strajki oraz problemy ekonomiczne przesłoniły wydarzeniami zarówno krajową jak i międzynarodową scenę polityczną.

W badaniach opinii publicznych przeprowadzonych pod koniec 1983 roku (październik) większość respondentów stała na stanowisku, że nadchodzący rok nie przyniesie w państwach Wspólnoty pozytywnych zmian w sferze życia politycznego, czy też ekonomicznego. Badania nad udziałem w drugich wyborach do Parlamentu Europejskiego podjęto ju ż w październiku 1982 roku oraz powtórzono rok później podsumowując tożsame zagadnienia. Analiza pierwszych bezpośrednich wyborów dowiodła, iż jedną z przyczyn niskiego zaangażowania elektoratu stanowił ograniczony stopień informacji o specyfice i ważności wyborów do Parlamentu Europejskiego w środkach masowego przekazu oraz nikła znajomość podmiotu wśród elektoratu. Pytanie dotyczące zn a jo m o śc i Parlamentu Europejskiego oraz środków masowego przekazu, z którego wyborcy mogli zaczerpnąć informacje” po raz pierwszy pojawiło się w sondażach w 1977 i 1979 roku oraz zostało powtórzone w 1982 oraz 1983 roku. Badania przede wszystkim miały na celu sprawdzenie, czy środki masowego przekazu udzielały informacji w powyższym obszarze oraz przedstawienie rezultatów, czy były one wystarczające spójne i szczegółowe. W kwietniu 1982 roku 54% respondentów potwierdziło, iż dotarły do nich informacje na temat Parlamentu Europejskiego. W październiku 1983 roku tylko 37% ankietowanych potwierdziła jakakolwiek wiedzę na temat instytucji (zobacz tabela nr 8). Badania nad euroelekcjami zmierzały w kierunku oszacowania stanu wiedzy respondentów na temat Europarlamentu jak i wyborów europejskich.

49 R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.244-245.

50 G. Pridham, European..., op.cit., s.l, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.244.

Wybory w 1984 roku spowodowały, że wyborcy posiadali w porównaniu z wyborami z 1979 roku, szerszą wiedzę na temat instytucji ponadnarodowego organu. Stopień intensywności prowadzonych kampanii wyborczych w poszczególnych krajach członkowskich nie korespondował z jednolitym zaangażowanie środków masowego przekazu w proces informacyjny.51

Tabela nr 8. Świadomość obywateli w odniesieniu do instytucji Parlamentu Europejskiego przed wyborami w 1984 roku

„ Czy ostatnio widział lub słyszą informacje na temat Parlamentu Europejskiego? ” zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, No 20, Commission o f the European Communities, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, December 1983, s. 67.

Na początku lat osiemdziesiątych co czwarty respondent uważał, iż Parlament posiadał zbyt niski wachlarz prerogatyw; natomiast co szósty stał na stanowisku, iż jego kompetencje powinny zostać rozszerzone, aktywnie oddziaływując na proces integracji Europy.

Struktura socjodemograficzna obywateli, którzy uczestniczyli w euroelekcji w 1984 była zbliżona do struktury elektoratu uczestniczącego w wyborach pozostałych szczebli.

Zwiększył się natomiast poziom partycypacji wyborczej kobiet w stosunku do udziału mężczyzn (zobacz tabela nr 9), co bezpośrednio wiązało się ze wzrostem odsetek kobiet wśród parlamentarzystów Parlamentu Europejskiego.53

51 Ibidem, s.245.

52 Badania potwierdziły, iż 80% Włochów, 59% Brytyjczyków, 58% Irlandczyków stało na stanowisku, iż Parlament Europejski powinien posiadać więcej prerogatyw wykonawczo-kontrolnych. Relatywnie słabszy margines poparcia odnotowano w Danii (38%), Eurobarometer 20, Public opinion In the European Community, Commission o f the European Communities, December 1983, s.71.

53 W drugiej kadencji Parlamentu Europejskiego kobiety stanowiły 18,3% deputowanych. W porównaniu do pierwszych bezpośrednich wyborów odsetek kobiet kształtował się na poziomie 16,8%. W latach osiemdziesiątych ponadto zauważalna pozostawała kwestia równouprawnienia płci w polityce europejskiej, stając się istotnym elementem katalogu spraw politycznych, A. Pacześniak, Kobiety w Parlamencie

Zaskakiwał fakt, iż najbardziej aktywną wyborczo grupą pozostawali obywatele przekraczający 55 rok życia. Dysproporcje zauważono również w ramach podziału społeczeństwa na grupy ze względu na poziom wykształcenia, frekwencja wyborcza okazywała się relatywnie wyższa wraz z niższym poziomem wykształcenia.54

Tabela nr 9. Struktura socjodemograficzna wyborców w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1984 roku

Obywatele Głosujący

Płeć

Kobiety 51%

Mężczyźni 49%

Wiek

18-24 12%

25-39 26%

40-54 27%

55 i powyżej 35%

Wykształcenie

Podstawowe 51%

Średnie 32%

wyższe 17%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurobarometru nr 22 z grudnia 1984 roku. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 22, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, December 1984, s. 93, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.244.

A naliza kampanii informacyjnej, poprzedzającej wybory do Europarlamentu w 1984 roku wskazała na szersze (w porównaniu z euroelekcją w 1979 roku) zaangażowanie środków masowego przekazu w kampanię wyborczą. Intensyfikacja działań środków masowego przekazu w działania kampanijne była wynikiem rosnącego zaangażowania europejskich podmiotów rywalizacji politycznej w proces wyborczy (zobacz tabela nr 10). Pozycja Parlamentu Europejskiego w strukturze instytucjonalnej W spólnot Europejskich stopniowo wzrastała. Wyniki badań wskazywały na pragmatyczne stanowisko obywateli wobec znaczenia Parlamentu Europejskiego (zobacz tabela nr 11), a sondaże przeprowadzone

Europejskim. Przełamywanie stereotypu płci w polityce, Wydawnictwo ATLA 2, Wrocław 2006, s. 112-113, [w:] R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.244.

54 W grupie z wyższym wykształceniem frekwencja wyborcza osiągnęła 17%, natomiast prawie połowa uprawnionych, która wzięła udział w wyborach posiadała wykształcenie podstawowe. Powyższa kompozycja wynikała w dużej mierze z ówczesnej struktury wykształcenia obywateli państw członkowskich Wspólnot, Ibidem, s.245.

w 1983 roku - w wielu państwach państw członkowskich - wskazywały na większe poparcie i potrzebę rozszerzenia wachlarza jego kompetencji.

Zaangażowanie massmediów w kampanię informacyjną zostało przez ankietowanych ze wszystkich państw członkowskich ocenione relatywnie wyżej, aniżeli w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1979 roku. Obecność tematyki wyborczej w europejskiej przestrzeni medialnej uległa zwiększeniu aż o 10% w porównaniu z poprzednią elekcją (zobacz tabela nr 7 i 10).

Tabela nr 10. Intensywność multimedialnej kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego w 1984

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurobarometru nr 21 z maja 1984 roku. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 21, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, May 1984, s.4, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.246.

Tabela nr 11. Znaczenie Parlamentu Europejskiego w europejskiej przestrzeni w 1984 roku Państwo Bardzo istotne Istotne Mało istotne Bez znaczenia Brak

stanowiska

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurobarometru nr 21 z maja 1984 roku. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 21, Rue de la Loi 2 0 0 - 1049 Brussels, May 1984, s.9, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.246.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1984 roku jedynie 9% ankietowanych wskazało na kluczowe znaczenie instytucji w strukturze europejskiej, wskazując tym samym na 1% spadek znaczenia Europarlamentu w opinii obywateli W spólnot Europejskich. Brak stanowiska badanych wobec powyższych kwestii wzrósł z 10% w 1979 roku do 19% podczas wyborów w 1984 roku. Zmniejszeniu uległ natomiast odsetek elektoratu, który określał ponadnarodowy parlament jako mało istotny z 37% podczas pierwszej elekcji do 31% w roku

1984.55

Powyborczy sondaż opinii publicznej przeprowadzony w grudniu 1984 roku wykazał, iż zaledwie 7% ankietowanych uznało ważność powyższego wydarzenia jako bardzo istotny, natomiast za marginalne uważała je aż dwukrotnie większa liczba respondentów.56 Porównując poparcie dla wyborów do Parlamentu Europejskiego z badaniami przeprowadzonymi po pierwszych wyborach w 1979 roku znaczenie powyższej euroelekcji, zdaniem obywateli Wspólnot, okazało się relatywnie niższe (zobacz tabela nr 6, 11 i 12).

Tabela nr 12. Powyborcze badanie opinii publicznej na temat euroelekcji w 1984 roku

Państwo

Ważność udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego w oczach Europejczyków Bardzo istotne Dosyć istotne Mało znaczące Nieistotne Brak opinii

Belgia 7% 22% 43% 21% 7% zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 22, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, December 1984, s.67.

Rozszerzenie Wspólnoty Europejskiej w 1981 roku oraz przystąpienie Grecji do krajów członkowskich nie wpłynęło znacząco na udział obywateli w wyborach do Parlamentu Europejskiego, w 1984 oraz postrzegania ważności eurowyborów w europejskiej przestrzeni

55 R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s. 246, Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 21, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, May 1984, s.8-9.

56 Najbardziej niekorzystne oceny ważności wyborów pojawiły się w Irlandii, Belgii i Wielkiej Brytanii, które w sondażach w 1983 roku opowiadały się na zwiększeniem prerogatyw Parlamentu Europejskiego i wzmocnienia jej znaczenia w strukturach europejskich, Ibidem, s.247.

integracyjnej. Poparcie dla udziału w eurowyborach w nowoprzyjętym państwie okazało się największe, osiągając ponad połowę głosów wśród elektoratu wyborczego. Zarówno aprobata dla ważności wyborów, jak i roli instytucji w strukturach europejskich, w Grecji ukształtowały się na poziomie 50% poparcia, znacznie podwyższając wynik ogólną statystykę dla całej Wspólnoty Europejskiej. Gdyby sondaż został przeprowadzony bez wsparcia obywateli greckich prawdopodobne głosy poparcia okazałyby się niższe od tych, które przeprowadzono w trakcie pierwszych bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego w 1979 roku.