Kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1994 roku

Wybory do Parlamentu Europejskiego czwartej kadencji odbyły się pomiędzy 9 a 12 czerwca 1994 roku. Traktat z Maastricht z 1992 roku znacząco wzmocnił prerogatywy Parlamentu, celem zahamowania rosnącego deficytu demokratycznego w obszarze działalności tegoż organu oraz zaangażowania obywateli Unii Europejskiej w eurowybory. Elekcja objęła dwanaście państw członkowskich o łącznej liczbie 265 milionów obywateli, predestynując do rangi największych w historii wolnych wyborów na ś wiecie.

Eurodeputowani zostali wyłonieni w ramach zastosowanego systemu list partyjnych o zasięgu ogólnokrajowym w Danii, Grecji, Hiszpanii, Luksemburgu oraz Holandii; w Belgii zaś, Niemczech i Włoszech regionalnym. W Irlandii zastosowana została odmiana systemu proporcjonalnej reprezentacji STY {Single Transforable Vote - oznaczająca głos przechodni).

W wielskiej Brytanii 87 członków do Parlamentu Europejskiego wybranych zostało na podstawie mieszanego systemu wyborczego.69

W wyborach w 1994 roku odnotowano spadek frekwencji, w stosunku do poprzednich wyborów, kształtujący się na poziomie 58,4% (wobec 65% w 1979 roku, 64% w 1984 roku oraz 62,9% w 1989 roku). Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego w wielu krajach członkowskich traktowane było peryferyjnie, bezpośrednio wpływając na niski stopień partycypacji wyborczej.70 Tematyka kampanijna zdominowana została wydarzeniami istotnymi dla wyborców, aczkolwiek jedynie w ramach krajowej przestrzeni politycznej.

Kwestie wewnętrzne, czy lokalne stanowiły merytoryczną część programów wyborczych, europejskie zagadnienie stanowiły element dodatkowy.

Programy wyborcze skoncentrowane zostały na ogół wokół dwóch bloków tematycznych. Pierwszy podejmował politykę publiczną państwa, drugi natomiast określał kształt przyszłej Europy i kierunek dalszej integracji. Ówczesne wyniki wyborcze zdecydowanie wskazywały, iż beneficjentami okazały się partie opozycyjne w stosunku do koalicji rządzących. W konsekwencji, wybory do Parlamentu Europejskiego pominęły w debacie sprawy europejskie, co najwyżej ujawniając je w naturalny sposób, podczas gdy kampania wyborcza stawała się bardziej dynamiczna, przez co różnorodna tematycznie.71 Tematyka europejska podejmowana podczas działań kampanijnych w dużej mierze służyła dyskredytowaniu przeciwnika lub też krytyce posunięć obozu rządzącego w obszarze polityki europejskiej.

John Pinder stał na stanowisku, iż zaprezentowane strategie wyborcze były wynikiem doświadczeń w obszarze negocjacji Traktatu o Unii Europejskiej, gdyż proces znacznie nasilił

69 W Austrii, Finlandii i Szwecji termin ten ustalono indywidualnie, ze względu na przystąpienie tych państw do Unii Europejskiej oraz określono go na podstawie Traktatu z Maastricht, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.251-252.

70 W Hiszpanii wyborcy podtrzymywali okres załamania długoletniego poparcia dla lewicowych partii socjaldemokratycznych, będącego wynikiem odejścia pewnej części elektoratu zniechęconego rządami Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. Wybory w Wielkiej Brytanii stanowiły kolejny etap umacniania pozycji Partii Pracy, uzyskującej ponad 42% poparcie, stanowiąc najlepszy wynik od 1966 roku. Portugalska euroelekcja natomiast łączyła się z utratą monopolu partii Socjaldemokratycznej, ze względu na najlepszy od 1983 roku wynik Partii Socjalistycznej, E. Dydak, Wybory ..., op.cit., s.98-99, L. I. Bardi, Transnational Trends in European Parties and the 1994 Elections o f the European Parliament, Party Politics, vo. 2, January 1996, s. 101.

71R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.252-253.

72 We Francji, czy też w Niemczech debata publiczna nad kwestiami europejskimi przybierała na sile, gdy krajowe partie polityczne zamierzały osiągnąć cele strategiczne, niejednokrotnie o populistycznym apelu wyborczym. Z powyższego rozwiązania skorzystały: Front Narodowy Jean - Marie Le Pena (Front National), czy też Liga Wolnych Obywateli - Ofensywa dla Niemiec Manfreda Brunnera (Bundfreier Burger - Offensive fu r Deutschland), G. Irwin, Second-Order Or Third-Rate? Issues in the Campaign fo r the Elections fo r the

European Parliament 1994, Electoral Studies 14/2 (1995), [w:] R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s 253.

się w trakcie ratyfikacji aktu prawnego w Wielkiej Brytanii, Danii, czy Francji, oddalając argumenty sprzeciwu.73

Wybory do Parlamentu Europejskiego poprzedzone zostały złożonymi etapami dyskusji nad przyjęciem Traktatu z Maastricht i krytycznym stanowiskiem wobec ostatecznego kształtu Unii Europejskiej. W wielu krajach pojawiły się surrealistyczne lub eurosceptyczne stanowiska znajdujące swój wyraz w strategiach wyborczych. Nie bez znaczenia pozostał szereg rozwiązań proceduralnych zastosowanych w wyborach w 1994 roku na poziomie unijnym. Dotyczyły one możliwości korzystania z praw wyborczych przez wszystkich obywateli Unii Europejskiej, niezależnie od państwa członkowskiego, na terenie którego przebywali. Należało również podkreślić znaczenie przemian zachodzących w owym czasie w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, kształtujących wizję nowego ładu geopolitycznego na kontynencie europejskim.74

Galen Irwin podkreślał, iż kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1994 roku nie była sama w sobie istotna, wzbudzała stosunkowo niskie zainteresowanie opinii publicznej. Działania informacyjne w niektórych krajach trwały bardzo krótko, np. Wielka Brytania zaprezentowała manifesty wyborcze na trzy tygodnie przed planowanym terminem wyborów, w Holandii natomiast, z racji faktu iż była to trzecia kampania wyborcza w ciągu

• 7«

ostatnich czterech miesięcy, trudno było przeprowadzić efektywne działania wyborcze.

Badania opinii publicznej przeprowadzone przez Komisję Europejską wykazały w 1993 roku, na dwa miesiące przed planowanym terminem elekcji, iż jedynie 52% obywateli czerpała informacje o zbliżających się wyborach ze środków masowego przekazu (zobacz tabela nr 17). Proces ratyfikacji Traktatu o Unii Europejskiej oraz debata nad kształtem przyszłej Unii Europejskiej zdominowały massmedia, nie pozostawiając wystarczającego miejsca zbliżającym się wyborom. Pozytywna ocena zauważalności kampanii multimedialnej podczas wyborów do Europarlamentu w 1994 roku obniżyła się o 2%, w porównaniu do wyników badań sondażowych przeprowadzonych podczas wyborów do PE w 1989 roku (zobacz tabela nr 15 i 17).

W kwietniu 1994 roku sondaże pokazały, iż jedynie 59% obywateli europejskich znało dokładną datę wyborów, prawie 19% wskazało błędny termin. Największa świadomość euroelekcji występowała wśród Luksemburczyków (53%), W łochów (39%) raz Belgów

73 J. Pinder, The European Electiom o f 1994 and the Futurę o f the European Union, Government and Opposition, 29/4, 1994, s.495, [w:] [w:] R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s 253.

74 Ibidem, s. 253, K. Łastawski, Od idei..., op.cit., s. 269-280 (zobacz szerzej), C. Jean, Geopolityka, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 2003, s.291-299 (zobacz szerzej).

75 G. Irwin, Second-Order ..., op.cit., s.185-186, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s. 253-254.

(33%); najniższe zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego odnotowano w Wielkiej Brytanii, Francji oraz Niemczech (47%). Większość respondentów potwierdziła, iż w strategii wyborczej dominowała problematyka krajowa nad europejską - bezpośrednio przedkładając się na sposób wyboru kandydata do Europarlamentu: aż 21% respondentów potwierdziło iż oddając swój głos kierowali się wyborem kandydata z konkretnej partii politycznej, niż indywidualnego kandydata.76

Tabela nr 17. Multimedialna intensywność kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego w 1994 roku

Źródło: Opracowanie na podstawie Eurobarometru nr 41 z lipca 1994. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej.

Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 41, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, July 1994, Annexe A s. A 16. R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.255.

Wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się pomiędzy 9 a 12 czerwca 1994 roku, podczas których Europejczycy wybrali 567 Eurodeputowanych. Frekwencja wyborcza okazała się niższa, w porównaniu do poprzednich wyborów z 1989 roku, osiągając poziom 58,4%. Najwyższa frekwencja wyborcza odnotowana została w Grecji (87%), Belgii (80%), Niemczech (78%) oraz Włoszech (76%), odpowiednio niska okazała się w Holandii (47%) oraz Wielkiej Brytanii (37%). 77

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1994 roku wybrano stosunkowo wysoki odsetek kobiet - 169 posłanek, co stanowiło 27% wszystkich eurodeputowanych. Najwyższy odsetek parlamentarzystów - kobiet wybrany został w Finlandii, Luksemburgu (50%), Danii

76 Public opinion in the European Community, No 41, Commission of the European Communities, Rue de la Loi 2 0 0 - 1049 Brussels, July 1994, s.5.

77 Public opinion in the European Community, No 42, Commission o f the European Communities, Rue de la Loi 2 0 0 - 1049 Brussels, Spring 1995, s.33.

oraz Szwecji (powyżej 40%). Najniższy natomiast odnotowano we Włoszech, Portugalii i Grecji, gdzie procent ten nie przekraczał 20%.78

Charakterystyka profilu socjodemograficznego elektoratu europejskiego w wyborach europejskich z 1994 roku wykazała, iż mężczyźni pozostali grupą aktywniejszą w stosunku do kobiet, a najstarsza grupa wiekowa okazała się, podobnie jak podczas poprzednich wyborów, najbardziej zdeterminowana wyborczo.7 0

Dane badawcze dotyczące euroelekcji (zobacz tabela nr 18) potwierdziły, iż na początku lat dziewięćdziesiątych utrzymywał się proeuropejski nurt wyrażający w większości aprobatę społeczną dla instytucji Parlamentu Europejskiego i jego dalszej ewolucji w zakresie prawodawczym. W porównaniu do badań przeprowadzonych podczas euroelekcji w 1989 roku odsetek obywateli, którzy pozytywnie ocenili rolę Europarlamentu dla społeczeństwa utrzymywał się na bardzo zbliżonym i wyrównanym poziomie (13% dla bardzo istotny w 1994 roku do 14% w 1989 roku). Zmniejszeniu o 1% uległ odsetek głosów oddanych na stanowisko określające znaczenie podmiotu w oczach respondentów jako nieistotny z 5% w 1989 roku do 4% w 1994 roku. Procent obywateli, którzy nie potrafili wyrazić stanowiska wobec powyższej kwestii również uległ zmianom z 17% w 1989 roku do

16% w 1994 roku (zobacz tabela nr 16 i 18).

Tabela nr 18. Powyborcze badanie opinii publicznej na temat euroelekcji w 1994 roku

Państwo

Ważność udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego w oczach Europejczyków Bardzo istotne Dosyć istotne Mało znaczące Nieistotne Brak opinii

Belgia 10% 48% 24% 3% 15%

Dania 10% 51% 24% 3% 12%

Niemcy 10% 44% 26% 6% 14%

Francja 9% 43% 27% 5% 16%

Irlandia 24% 46% 9% 3% 18%

Włochy 20% 41% 19% 2% 18%

Luksemburg 8% 51% 22% 4% 15%

Holandia 8% 39% 39% 4% 10%

Wielka Brytania

13% 45% 23% 4% 15%

Grecja 23% 42% 8% 2% 25%

78 A. Pacześniak, Kobiety .... op.cit., s. 113, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s 254.

79Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 41, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, July 1994, Annexe A s. A 14, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.254.

Hiszpania 12% 45% 17% 4% 22%

Portugalia 14% 55% 9% 3% 19%

Wspólnoty Europejskie

13% 44% 23% 4% 16%

Źródło: Opracowanie na podstawie Eurobarometru nr 41 z lipca 1994. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej.

Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 41, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, July 1994, Annexe B s. B 26.

Poziom frekwencji wyborczej świadczył również o opinii respondentów na temat znaczenia Parlamentu Europejskiego w europejskiej przestrzeni politycznej. 57% obywateli wskazało, iż Europarlament miał bardzo istotne lub istotne znaczenie (zobacz tabela nr 18).

Wynik ten okazał się zbliżony do frekwencji wyborczej, aczkolwiek nie pozostawał regułą.

Ponadto coraz mniejszy odsetek respondentów wskazywał na brak znaczenia tejże instytucji w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej, stając się wynikiem długoletniego zaangażowania instytucji w życie polityczne Wspólnot.80

Dość niskie zainteresowanie tematyką wyborów do Parlamentu Europejskiego stanowiło główną przyczynę znikomej ilości debat publicznych zogniskowanych wokół

• fi 1

zagadnień związanych z Unii Europejskiej oraz kompetencji ponadnarodowego parlamentu.