Kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku

W dniach od 10 do 13 czerwca 1999 roku odbyły się piąte z kolei, powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego, przeprowadzone w piętnastu krajach członkowskich, z tym że w Austrii, Finlandii i Szwecji narzucony został specjalny kalendarz wyborczy. fi9 Frekwencja podczas tejże elekcji osiągnęła poziom niecałych 53% oddanych głosów odnotowując 8% spadek, w porównaniu z pierwszymi wyborami z 1979 roku.

Tematyka kampanijna w większości państw członkowskich została zdominowana informacjami na temat rosnącej fali bezrobocia, przestępczości, handlu narkotykami, przyczyniając się do powstania problematyki o zupełnie odmiennym charakterze i skali.

Ponadto w obszarze zainteresowania społeczeństwa europejskiego pozostawała rozwijająca się polityka konsumencka oraz ekologiczna. W powyższych realiach politycznych czołowe partie narodowe dążyły do wspierania różnorodnych grup interesu społecznego, podejmując

80 R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s 255, Public opinion in the European Community, No 32, Annexe B s.B 26. op.cit.

81G. Irwin, Second-Order..., op.cit., s. 191-192, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.256.

82 Wybory do Parlamentu Europejskiego w Austrii, Finlandii przeprowadzono po raz pierwszy w 1996 roku, w Szwecji natomiast jeszcze w 1995 roku. Powyższa procedura pozwoliła na aktywny udział powyższych państw w instytucjach unijnych zaraz po ich wstąpieniu do struktur, Ibidem, s.256.

jednocześnie działania zmierzające do umocowania partii w europejskiej przestrzeni politycznej. Wybory do Parlamentu Europejskiego dla władz krajowych w dalszym ciągu pozostawały możliwością do zaprezentowania aktualnych działań wewnętrznych, krajowych programów wyborczych, przybierając formę sondażu opinii publicznej wobec hierarchii potrzeb i oczekiwań społecznych (krajowych, lokalnych i rzadziej europejskich).

W konsekwencji kluczowym predykatorem zachowań wyborczych w wyborach europejskich okazywały się kwestie unijne, wiążące narodowy i lokalny interes struktur rządzących w poszczególnych krajach członkowskich.

Rok 1999 był rokiem przełomowym dla Unii Europejskiej, która stanęła w obliczu konieczności przeprowadzenia złożonych reform instytucjonalnych i systemowych, przy relatywnie niskim poziomie poparcia i zaangażowania społecznego. Niska partycypacja w wyborach okazała się odpowiedzią społeczeństwa europejskiego na kluczowe mankamenty procesów wdrażania niektórych rozwiązań instytucjonalnych oraz rosnące obawy przed kolejnymi projektami rozszerzenia Unii Europejskiej o nowe kraje członkowskie.84

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku zgłoszono 303 listy

Of

wyborcze, na których umieszczono łącznie 10 527 kandydatów. Wyniki wyborcze nie potwierdziły reguły, iż zwycięzcy krajowych elekcji parlamentarnych pozostawali liderami wyborów europejskich. W okresie tym aż trzynaście z piętnastu gabinetów powstało z partii politycznych o orientacji lewicowej i jedynie socjaliści francuscy umocnili swą pozycję w europejskiej przestrzeni politycznej.86

83 J. Lodge, The 1999 Elections to the European Parliament, Palgrave, Houndmills, Basingstoke, Hampshire, New York, 2001, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.257.

84 Ibidem, s. 257, K. Łastawski, Od idei..., op.cit., s.330-335 (zobacz szerzej), A. Podraża, Unia..., op.cit., s. 239-242 i 264-265 (zobacz szerzej).

85 „Traktat Amsterdamski do art. 190 Traktatu o WE wprowadził wspólne zasady wyborcze dla wszystkich państw członkowskich (dotyczące np. zasady proporcjonalności i listy kandydatów, okręgów wielomandatowych, zakazu łączenia mandatów), a Akt został w 2002 r. znowelizowany. Prawo wspólnotowe określało ogólne zasady wyborów do Europarlamentu, natomiast szczegółowe warunki przeprowadzenia wyborów określały przepisy prawa krajowego państw członkowskich. Wprowadzenie ogólnych zasad wyborów do Parlamentu Europejskiego oraz istnienie jednolitych standardów ustrojowych systemów demokratycznych spowodowało, że we wszystkich państwach członkowskich deputowani wybierani są według niemal tych samych reguł”,

U. Kurczewska, System ..., op.cit., http://www.pism.pl/index/?id=e49b8b4053df9505elf48c3a701c0682, aktualizacja z dnia 10 stycznia 2013 roku

86 Sytuacja polityczno-gospodarcza w poszczególnych krajach członkowskich znacznie wpłynęła na wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego. Wśród społeczeństwa niemieckiego wzrastały obawy o dalszy rozwój ekonomiczny Unii Europejskiej oraz słabnący kurs waluty euro. W Wielkiej Brytanii natomiast z niepokojem spoglądano na rosnące straty rządzącej Partii Pracy, obawiając się tym samym włączenia państwa do niechętnie traktowanej strefy euro. W Hiszpanii natomiast zaobserwowano zupełnie odmienną sytuację, gdzie wyborcy pozytywnie ocenili spadek bezrobocia i dynamiczny rozwój gospodarczy osiągnięty pod rządami prawicy, oddając tym samym na rządzącą Partię Ludową większą liczbę głosów, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.257-258, E. Dydak, Wybory..., op.cit., s. 103.

Charakterystyka profilu socjodemograficznego elektoratu europejskiego w wyborach europejskich z 1999 roku wykazała, podobnie jak w wyborach z 1994 roku, iż mężczyźni pozostali grupą aktywniejszą w stosunku do kobiet (56% w stosunku do 53%), a najstarsza grupa wiekowa okazała się najbardziej zdeterminowana wyborczo.

W opisywanych wyborach wybrano 187 kobiet (30% wszystkich parlamentarzystów).

Najwyższy odsetek wybranych kobiet odnotowano w Szwecji (50%), Finlandii (43,8%), Francji (40,2%), Austrii (38,1%), Danii (37,5%) oraz Niemiec (36,4%); najmniej europosłanek wywodziło się natomiast z Grecji (16%) oraz Włoch (10,3%).87

Kampania przedwyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku należała do stosunkowo aktywnych medialnie, co znalazło potwierdzenie w badaniach sondażowych.

Aż 66% ankietowanych Unii Europejskiej potwierdziło obecność tematyki kampanijnej w środkach masowego przekazu (zobacz tabela nr 19). Państwami, gdzie działania

o n

informacyjne zaznaczyły się najmocniej były: Luksemburg (83%) oraz Dania (82%).

Tabela nr 19. Multimedialna intensywność kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku

Źródło: Opracowanie na podstawie Eurobarometru nr 51 z marca-kwietnial999. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 52, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, March-April 1999, s.77, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.259.

87 A. Pacześniak, Kobiety..., op.cit., s. 113, Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, N o 52, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, October-November 1999, Annexe B s. B 74, R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.255.

88 Przyczyny intensyfikacji kampanii wyborczych we wskazanych krajach okazały się zróżnicowane:

w Luksemburgu główną przyczyną okazało się proeuropejskie nastawienie społeczeństwa luksemburskiego, w Danii natomiast efekt ten wywołany został aktywnościami ruchów partii antyeuropejskich. R. Wiszniowski, Europejska..., op.cit., s.259.

Zaangażowanie massmediów w kampanię informacyjną zostało przez ankietowanych ze wszystkich państw członkowskich ocenione wyżej, aniżeli w poprzednich wyborach do Parlamentu Europejskiego w 1994 roku. Obecność tematyki wyborczej w europejskiej przestrzeni medialnej uległo zwiększeniu aż o 14% w porównaniu z poprzednią elekcją (zobacz tabela nr 17 i 19). Należy ponadto wskazać na stosunkowo wysoką ocenę aktywności medialnej wśród elektoratu społecznego nowo przyjętych państw członkowskich: Austrii, Finlandii oraz Szwecji kształtujące się na poziomie około 70% osiągając jeden z najwyższych poziomów oceny wśród krajów Unii Europejskiej.

Na podstawie przeprowadzonych badań przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej w 1999 roku należy podkreślić, iż według obywateli Wspólnot - Parlament Europejski odgrywał coraz większą rolę w systemie instytucjonalnym Unii (zobacz tabela nr 20).

Tabela nr 20. Powyborcze badanie opinii publicznej na temat euroelekcji w 1999 roku

Państwo

Ważność udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego w oczach Europejczyków Bardzo istotne Dosyć istotne Mało znaczące Nieistotne Brak opinii

Belgia 14% 54% 14% 3% 15%

Źródło: Opracowanie na podstawie Eurobarometru nr 51 z marca-kwietnial999. Wartości procentowe zostały oszacowane w oparciu o wyniki badań sondażowych przeprowadzonych przez Europejski Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Public opinion in the European Community, Commission o f the European Communities, No 52, Rue de la Loi 200 - 1049 Brussels, March-April 1999, s.60.

Dane statystyczne przedstawiające badanie opinii publicznej dotyczące euroelekcji, w tabeli nr 23, potwierdziły utrzymujący się proeuropejski nurt wyrażający w większości aprobatę społeczną dla instytucji Parlamentu Europejskiego. W porównaniu do badań

przeprowadzonych podczas euroelekcji w 1994 roku odsetek obywateli, którzy pozytywnie ocenili rolę Europarlamentu dla społeczeństwa utrzymywał się na bardzo zbliżonym i wyrównanym poziomie 13% w 1994 roku dla bardzo istotny w stosunku do 15% w 1999 roku oraz 44% (w 1994 roku) w stosunku do 47% (w 1999 roku) dla dosyć istotny.

Zmniejszeniu o 1% uległ odsetek głosów oddanych na stanowisko określające znaczenie podmiotu w oczach respondentów jako nieistotny z 4% (w 1994 roku) do 3%

(w 1999 roku). Procent obywateli, którzy nie potrafili wyrazić stanowiska wobec wskazanych kwestii również uległ wzrostowi z 16% w 1994 roku do 21% w 1999 roku, potwierdzając tym samym przesunięcie tej części elektoratu, która do tej pory przedstawiała stanowisko negatywne lub obojętne wobec instytucji Parlamentu Europejskiego w stronę bardziej neutralną przejawiającą się wobec braku opinii (zobacz tabela nr 18 i 20).

Kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku cechowała się wyrównanymi proporcjami między obecnością w programach wyborczych problematyki europejskiej i narodowej. Układ ten pozostawał w relatywnie równej proporcji, gdyż 41%

respondentów przyznała, iż w decyzji wyborczej kierowała się interesem europejskim, a 40%

całkowicie przedkładała interes krajowy nad kwestię unijne.OQ