Kina - kluby i kawiarnie

Wrazz otwarciem 22 kwietnia1970 roku pierwszego w Niemczech wschodnich baru (Visionsbar) w kinie w Theißen, położonym na południe od Halle i Lipska, można mówić o nowej erze wkulturze kinowej NRD760. Barywizyjnebyłytowydzielone przestrzenie w tylnej części większej sali kinowej urządzone podobnie jak restauracje. Takie bary znajdowały się pod emporą, albo na końcu sali,były oddzielone od reszty sali szklaną ścianą, także przy odsłoniętej zasłoniemożna było obejrzeć film, a przy zasłoniętej zorganizować tamjednocześnie dyskusję filmową. W takim barze można było obejrzećfilm, siedząc w wygodnym fotelu, a nie na drewnianym rozkładanym, pokrytym najwyżej cienką warstwą materiału, krześle. Fotele były ustawione wokół stolików, można było zamówić coś do piciai do jedzenia. Z reguły mieścił on od 20 do 40 osób761. Już pod koniec lat 60. w okolicach Chociebuża istniały kino-kawiarnie (Kino-Cafes),ale dopiero w latach 70. tegotypu lokale miały się upowszechnić. Mimo że wstęp do nich był droższyniż na normalne seanse kinowe, to cieszyły się dużą popularnością, oferowały lepszy standard, często ciekawsze filmy, a czasem teżdyskusje o filmach762. Tanja Tröger wskazuje na wyjątkowy charakter tegotypu miejsc w kulturze kinowej NRD. Jednocześnie stawia pytanie, jak w państwie, wktórym kino było traktowane instrumentalnie, jako medium propagandowe, możliwe było powstanie w kinie miejsc dyskusji i komfortu. Nowe, małe formy kinowe powstawały z reguływ świeżo wyremontowanych kinach lub, dużo rzadziej, w związku z instalacją nowego sprzętuprojekcyjnego763.

Kiedy w marcu 1956 roku w Guben otwarto nowe kino Filmtheater-Friedensgrenze, Kammer-Lichtspiele gwałtownie straciło na popularności. W styczniu i czerwcu 1959 roku Rada Miasta Guben dyskutowała o konieczności remontu kina Kammer-Lichtspiele i zleciła wykonanie

759 Plan parteru, rok 1984, VEB Baureparaturen Woltersdorf, Abteilung Projektierung, Aussenstelle Bad Saarow, wariant1 i 2, teczka: Vorbereitungen vonBaumaßnahmen, 1980-1988, Bestand BA II, 1.2.2, sygn. 7591, StAFfo.

760 Tanja Tröger,Dieführende Rolle., s. 147.

761 Por.stronaautorstwa Tanji Tröger: http://www.ddr-klubkinos.de/visionsbars.htm(18.04.2013).

762 Tanja Tröger, Dieführende Rolle ..., s. 147.

763 Ibidem,s. 150.

kosztorysu. Planowano powiększyć scenę do wielkości 3,2 na 7,6 metra i zamontować ekran do projekcji filmów szerokoekranowych, ułożyć nowy parkiet i zakupić nowe krzesła, a także nanowoobićścianyizamontowaćnowoczesne oświetlenie. W związku z ograniczonymiśrodkami finansowymi poprzestano jednak na zakupie sprzętu do projekcji filmów szerokoekranowych i nowych krzeseł kinowych764. Zdaje się, że stan dotychczasowych musiał być już krytyczny.

Remont tenprzypadana okres pierwszych większych powojennych remontów i przystosowywania kin do pokazu filmów szerokoekranowych w technice CinemaScope. Sam remont jednakże nie wystarczył, aby przyciągnąćwidzów do kina. Na początku lat 60.postanowionozatem zmienić jego charakteri w 1965 roku nastąpiłoprzemianowanie kina na Kino-Cafe765. Usunięto wówczas rzędy krzeseł kinowych, a na sali ustawiono stoliki i krzesła, przebudowano również wejście do kina i kasę. Zmieniono oświetlenie sali, na której podczas seansu nie panowała zupełna ciemność.766 Neonowa instalacja z nową nazwą pojawiła się na fasadzie w 1969 roku.767 Kino-Cafe było remontowane również w latach 70. i 80.768. W 1978 roku Kino-Cafe dysponowało 66 miejscami na parkiecie i 28 na balkonie. Wykorzystanie kina w 1977 roku było,według oficjalnychstatystyk, stosunkowo wysokie, bo wynosiło 29 procent769. W 1981 rokupowiększono kabinękinooperatora, wykonano prace malarskie we wszystkichpomieszczeniach, odnowiono fasadę i dach.770

Kino-Cafe miało swoją publiczność, którą opisuje były kierownik kina Friedensgrenze: „Należy zauważyć, że z powodu możliwości palenia w kinie papierosów, miało ono swoją własną publiczność. Jeżeli porównamy jego ofertę gastronomiczną z pozostałą ofertą w mieście, to możemy bardzo szybko stwierdzić, że Kino-Cafe było alternatywą. Można było się napić, coś zjeść(też na ciepło)i możnabyło palić papierosy. Na wyczucie mogę powiedzieć,że [goście] byli w wieku 25-35 lat i w większości pochodzili z niższych warstw społecznych. Muszę jednak dodać, że zależało to zawsze od kierownika kawiarni, bo to zawsze były firmy zewnętrzne. Jeżeli byliby zorientowani tylko na zysk, to takie kino szybko zamieniłoby się w pijalnię.”771 Poza pokazami filmów w kino-kawiarni odbywały się również dyskoteki, do kina przychodziły brygady

764 Ratsvorlage, Guben 12.8.1960, Rat des Kreises Guben,Abteilung Kultur, sygn.4984, KAF.

765 Gerhard Gunia, Eine Brauerei wird Lichtspielhaus. Die GeschichtedesKinos in Guben, „Lausitzer Rundschau”, 11.11.1995.

766 Wywiadz Dietriechem Schniersteinem, który w 1965 roku kierował pracami przy zmianie oświetlenia. Niestety nie udałosię dotrzeć do planów przebudowy lub zdjęć z tego okresu.

767 Anbringung Werbeanschrift23/69, Zustimmung zurBauanzeige,StadtGuben 30.10.1969,sygn. 325, KAF.

768 Flimmerkistennur noch Schrott? Abriss am Dreieck läuft auf vollenTouren, „LausitzerRundschau”, 29.10.2002.

769 Filmtheater-Grundformerfassung z dnia 20.03.1979, AFM.

770 Umbauu. Reko Kino-Cafe 1981, sygn.847, załącznik158, KAF.

771 Relacja byłego kierownika kina Filmtheater Friedensgrenze w Guben dostępna na stronie Tanji Tröger, http://www.ddr-klubkinos.de/zuschauer.htm (13.11.2013).

zakładowe.772

W Görlitz w latach 1988-1989 roku w kinie Apollo urządzono kino studyjne (Programmkino) z barem. Usunięto rzędy foteli kinowych i ustawiono stoły i fotele. Był to również przykład na powiązanie kina z gastronomią oraz przykład kina klubowego. Z kinem związany był klub filmowy, stała grupa, która miała zniżkę na bilety. Po przemianach 1989 roku kino to zostało przejęteprzezteatr i obecnie jest wykorzystywanejako mała scena teatru773.

Organizacja „Kulturbund”774 organizowała w Kino-Cafe w Guben klub filmowy. W każdy trzeci wtorek miesiąca pokazy filmów produkcji NRD, zarówno starszych, jak i aktualnych produkcji.

W programie z 1986 rokuznajdujemy jednak równieżprodukcjęamerykańską (Casablanka, 1942) i zachodnioniemiecką (W tamtych dniach, 1947).775 Także we Frankfurcie nad Odrą działało kilka klubów filmowych, które spotykały się m.in. w pomieszczeniach Lichtspieltheater der Jugend.

W klubach filmowych w NRD oglądano filmy niedostępne dla masowej publiczności i dyskutowano o nich.776Były to filmy również krytyczne wobec władzy, ale także niedostępne ze względu na brak dewiz i niemożność zakupienia licencji. Ruch klubów filmowych ma w Europie tradycję sięgającą lat 20. XX wieku777. W Niemczech pracę z filmem organizowano zwłaszcza w kręgach lewicowych i proletariackich. Ruch klubów filmowych w NRD nie nawiązuje jednak do tej tradycji, ani na płaszczyźnie polityki kulturalnej, oficjalnej, ani na poziomie praktycznych rozwiązań778. Działalność klubówfilmowych bazuje napotrzebie dyskusji o tym, co zobaczyło się wkinie, co jest reprezentacją codziennych przeżyć. W NRD „kluby filmowe znajdowały sięgdzieś pomiędzy »bytemwyspowymlub niszowym« a wypracowanym przez siebie postulatem otwartości i upublicznienia, gdzie możliwa była publiczna dyskusja o konkretnych problemach wspólnie przeżywanej rzeczywistości filmowej [...]” i „przyczyniały się do tworzenia innej opinii publicznej

772 Filmtheater-Grundformerfassung z dnia 20.03.1979, AFM.

773 Wywiad z Angeliką Würfel,Görlitz, 14.05.2013.

774 „Kulturbund”powstał3lipca 1945 roku jako„Kulturbund zur demokratischen Erneuerung Deutschlands” [Związek Kulturalny na rzecz demokratycznej odnowy Niemiec] w radzieckiej strefieokupacyjnej. Jego założycielem był JohannesBecher iinniintelektualiści, którzydziałali za przyzwoleniem władz radzieckich. Z czasem Kulturbund stałsięorganizacją podległąpartii SED i służył realizacji jej politykikulturalnej,wchłonąłorganizacje działające na polukultury i zrzeszające inteligencję.Por.Kulturpolitisches Wörterbuch, Berlin1978, s.378-380.

775 Program Filmclub Kino Cafe 1986, sygn. 1011, KAF.

776 „Alles nur Film?Kino und Filmklubs inder DDR. Zeugnisse fürstaatlichenEinfluss und was trotzdem möglich war” [„Świadectwa wpływu państwa i tego, co mimo wszystko było możliwe”], wystawa przygotowana przez komitet obywatelski Saksonii-Anhalt „Bürgerkomitees Sachsen-Anhalt e.V.” w roku 2008. Za jej udostępnienie do celów tejpracy serdecznie dziękuję jej autorom Dieterowi Drewitzowi oraz Bettinie Wernowsky z Centrum Dokumentacji przy placu Moritza w Magdeburgu.

777 Na temat początków ruchu klubówfilmowychwEuropie, a szczególnie w Niemczech por.:WielandBecker,Volker Petzold, Tarkowski ..., s. 12-16.

778 Ibidem,s. 15.

niż ta, jakiejżyczyła sobie partia.”779 Klub filmowy był zatem miejscem wymiany myśli, również wwymiarzepolitycznym.

Ruch klubów filmowych nie był jednolity i nie został zainicjowany przez państwo. Profil pojedynczych klubów różnił się i obejmował szeroką paletę - od kulturalnego, poprzez społeczno- polityczny, po skierowany do dzieci lub młodzieży. W NRD kluby filmowe powstawałyod lat 50.

często spontanicznie z inicjatywy pojedynczych osób lub grup. Musiały się one dopasować do lokalnych struktur, istniejących organizacji (założenie własnego stowarzyszenia nie było możliwe). Dlatego pomiędzy poszczególnymi klubami były duże różnice w sposobie działania wynikające z lokalnych uwarunkowań.780 Powstawanie klubów było możliwe po śmierci Stalina w 1953 roku i po XX Zjeździe KPZR w 1956 roku, wówczas władze pozwoliły na nieco swobodniejszą wymianę zdań i dyskusję781. Rok 1956 uchodzi wNRDza początek ruchu klubów filmowych782. Becker i Petzold wskazują dopiero na rok 1963, kiedy to po okresie „oddolnie organizowanych, różnychfilmowo-kulturalnychwydarzeń” trwającym od końca lat 40., pojawia się

„zwarty ruch klubów filmowych”, 7 grudnia spotyka się w Berlinie ponad stu przedstawicieli różnych klubów filmowych i tworzą „prowizoryczną” grupę roboczą klubów filmowych783. Działalnośćklubówfilmowych opierała sięna wolontariacie, a zatemna osobistym zaangażowaniu.

Dlatego często powstawały one wokół wyjątkowych osobowości, którenadawały ton pracyklubu.

Poza organizacją „Kulturbund” kluby filmowe powstawały przy następujących organizacjach masowych: Jugendverband Freie Deutsche Jugend, Freie Deutsche Gewerkschaftsbund, Gesellschaft für Deutsch-Sowjetische Freundschaft lub przy pojedynczych kinach, klubach dla dzieci i klubach pionierów, przy zakładach pracy, teatrach, bibliotekach. We Frankfurcie nad Odrą działałowsumiepięćklubów filmowych, z czegocztery byłyklubamimłodzieżowymi:

1. Tzw. Duży KlubFilmowy przy ZakładziePółprzewodników, dla młodzieży.

2. Tzw. Mały Klub Filmowy przy Zakładzie Półprzewodników, dlainżynierów, kierownikiem tego klubu był Günther Böhnisch.

3. Klub Filmowy zakładów budowlanych (Bauarbeiterjugend).

4. Klub Filmowyprzyorganizacji Postjugend.

779 Ibidem,s. 18. Cytat za: KlausHattenbach, NotwendigkeiteinesForschungs- und EntwicklungsprojekteszumThema,

„Filmclub-Kurier”, Berlin 1994, nr 1, s.27.

780 Wieland Becker,Volker Petzold,Tarkowski ..., s. 18-19.

781 Ibidem,s. 24.

782 W 1981 roku świętowano oficjalnie 25-lecie a w 1986 roku 30-lecie ruchu klubów filmowychw NRD. Ibidem, s.31.

783 Ibidem,s.32.

5. MłodzieżowyKlub Filmowy „Olga Benario” (Lehrlingsfilmclub),od 1977 roku784.

Działalność kulturalną i ofertę spędzania wolnego czasu dla młodzieży w latach 70. z pewnością determinowały przemiany społeczne w NRD po przejęciu władzy przez Ericha Honeckera oraz nowe prawo dotyczące młodzieży. Honecker postawił na poprawę jakości życia obywateli NRD i większą otwartość, co obudziło nadzieje zwłaszcza młodego pokolenia. Prawo dotyczące młodzieży (Jugendgesetz) z 28 stycznia 1974 roku poddawało ją jednak kontroli poprzez zawładnięcie jej czasem wolnym w ten sposób, aby ograniczyć swobodny rozwój kultury młodzieżowej mogący czerpać inspirację z wrogiego świata zachodniego. § 29 zobowiązywał kierowników państwowych klubów, domów kultury, instytucji kultury i nauki do tworzenia we współpracy z organizacją młodzieżową FDJ klubów młodzieżowych i wspierania ich działalności785. W tym okresie nastąpiła intensyfikacja pracy klubowej z młodzieżą, chociażkluby istniały już w latach 60.

11 września 1965 roku powstał młodzieżowy klub filmowy przy Lichtspieltheater der Jugend.

Sprawozdaniez pierwszych tygodni jego działalności oddaje wymuszony charakter zorganizowanej pracy z młodzieżą: „Po długich wysiłkach ze strony Okręgowego Zarządu Kin przy poparciu okręgowego zarządu FDJ w ramach pokazu filmu Solange Leben in mir ist [został założony]

młodzieżowy klub filmowyz 35 członkami. Młodzież ta została zebrana w wyniku wielu rozmów przeprowadzonych przez sekretarzy okręgowego zarządu FDJ [...] z zakładów, szkół oraz innych instytucji w mieście.”786 Na organizowane spotkania przychodziłojedynie kilku członków klubu, chociaż filmy przyciągały publiczność pozaklubową.

Oboktegotypu odgórnieplanowanych i zakładanych klubów filmowych dlamłodzieży, klub „Olgi Benario”, według wspomnień jego kierownika Siegfrieda Fiedlera, jest przykładem inicjatywy ze strony samej młodzieży zainteresowanej filmem. Klub powstał 7 listopada 1977 roku w szkole zawodowej im. Olgi Benario (Olga Benario Betriebsberufsschule) we Frankfurcie nad Odrą. Jeden z uczniów Fiedlera podszedł do niego i opowiedział, że klub w Lichtspieltheater derJugend nie działa dobrze.Wpadli wówczasna pomysł założenia nowego klubu. Nazwa nawiązywała do nazwy

784 Wywiad z Siegfriedem Fiedlerem,założycielemi kierownikiem MłodzieżowegoKlubuFilmowego „Olga Benario”, 14.2.2011, Frankfurt (Oder).

785 Marc-Dietrich Ohse, »Wir haben uns prächtig amüsiert« Die DDR - ein »Staat der Jugend«?, w: Thomas Großbölting (red.), Friedensstaat, Leseland, Sportnation?DDR-Legenden aufdem Prüfstand, Bonn 2010, s. 87.

786 Sprawozdanie dlaRady MiastaFrankfurtu, Wydział Kultury dotyczące klubu młodzieżowego przy Lichtspieltheater der Jugend, 25.11.1965,teczka: Arbeit mitJugendklubs Nov. 1965-Febr. 1966,BestandBA II,1.2.2,sygn. 3357, StAFfo.

szkoły787. Spotkania odbywały się w każdą środę po lekcjach o godzinie 14:30 w pomieszczeniu klubowymLichtspieltheaterder Jugend. O 15:00 odbywała się projekcja filmudla członków klubu.

Od czasu do czasu organizowano specjalne projekcje otwartei projekcje dladorosłych. Klub „Olga Benario” był klubem Defy, co oznaczało, że pokazywał tylko filmy Defy, konkretnego wyboru dokonywali członkowie klubu - młodzież ucząca się głównie zawodu kucharza lub sprzedawcy.

Pierwszym filmem był jednak film produkcji zachodnioniemieckiej: Dzieciorób (1969) Rainera Wernera Fassbindera. Poza tym pokazom filmów towarzyszyły często spotkania z reżyserami.

Kontakty z nimi zaowocowały udziałem członkówklubu w roli statystów w kilku filmach Defy788. Po dwóch latach działalności klub liczył 117 członków. Na pokazy filmowe przychodzili także goście, członkowie innych klubów młodzieżowych i organizacji FDJ789. Klub brał udział w pracy propagandowej NRD,uczestniczył w obchodach trzydziestolecia NRD, pokazując 30 filmów Defy i zapraszając na pokazy aktorów, reżyserów, autorów, scenarzystów i operatorów. Szczególnie zaangażowany we współpracę z klubem był pochodzący z FrankfurtunadOdrąreżyser filmów dla dzieci Rolf Losansky. On też pomagał w nawiązaniu kontaktów z ludźmi filmu w Defie790. Losansky został w 1982 roku członkiem honorowym klubu i do dzisiaj jest aktywny w życiu filmowym Frankfurtu.791 Inni członkowie klubu„Olga Benario” spośród reżyserów Defy to Heinz Thiel i Hans Kratzert792.

Klub ten organizował też imprezy filmowe dla dzieci. Z okazji Dnia Dziecka odbyły się w 1979 roku dwa pokazy, w których uczestniczyło 40 dzieci w wieku sześć i siedem lat z przedszkoli i z organizacji pionierów przy szkole nr 14 we Frankfurcie. Wyświetlono wówczas filmy Losansky'ego Bałwanek płynie do Afryki (1977) i Die Suche nach dem wunderbunten Vögelchen. Po filmie odbywały się rozmowy z dziećmi.793 Klub prowadził też serię pokazów wspomagających lekcje szkolne. Jako przykład Fiedler podaje pokaz filmu Profesor Mamlock 787 Der Vater des Spatzenkinos feiert Geburtstag. Siegfried Fiedlergründeteden Filmclub, „Frankfurter Stadtbote”,

dodatek do„Märkische Zeitung”, 20./21.08.2005.

788 Achillesferse (reż. Rolf Losansky, 1978) - sceny przy hali pogrzebowej na cmentarzu we Frankfurcie nad Odrą;

Verzeihung, sehen Sie Fußball? (reż. Gunther Scholz, 1983), a także film telewizyjny Zwillinge, który latem 1979 roku kręcony był m.in. we Frankfurcie nad Odrą, na dworcu, w Muzeum Kleista, galerii „Junge Kunst” i w księgarni von Hutten.

789 SiegfriedFiedler, „Filmkieken”im Klub gefragt. Freizeitknüller für 117 Lehrlinge undihreGäste, wycinek prasowy z roku 1979, w dokumentacji: 30 Jahre Olga Benario jugendfilmclub frankfurt / oder e.V., 2007, s. 17.

790 Ibidem.

791 Wjego ramach 27.11.2013 odbyło się we Frankfurcie nad Odrą spotkanie z reżyserem Rolfem Losansky'm, por.

program22.Festiwalu Filmów dla Dzieciw Brandenburgii (Kinderfilmfest im Land Brandenburg) w 2013 roku dostępny na stronie: http://bildungsserver.berlin-brandenburg.de/fileadmin/bbb/medien/medienpaedagogik/film paedagogik/kinderfilmfest/2013/Frankfurt.pdf(18.11.2013).

792 30 Jahre Olga Benariojugendfilmclub frankfurt/oder e.V., 2007, s. 23 i s. 25.

793 SiegfriedFiedler, „Filmkieken” ...,s. 17.

(1961) Konrada Wolfa, który uzupełniono rozmową z przewodniczącym Komitetu Okręgowego Towarzystwa Historycznego NRD, Günterem Haasem794. W lutym 1982 roku doliczono się 271 imprez zorganizowanych przez Klub „Olgi Benario” wciągu4ipół roku, w sumie skorzystało z nich 10 328 widzów795. Ważnym wydarzeniem w historii klubu była wizyta Deana Reeda 17 listopada 1982 roku796. Opróczczłonków klubu w spotkaniu udział wzięli członkowie FDJ przy szkole nr 9 we Frankfurcie oraz organizacji PGH „V. Parteitag”. Pokazano film Sing, Cowboy, Sing⁷⁹⁷, apofilmieDeanReed odpowiadał na pytania młodzieży798. Spotkanie ztym amerykańskim komunistą, który od lat 60. XX wieku robił karierę w krajach Układu Warszawskiego, a od 1973 roku mieszkał w NRD i swoją muzykąifilmami wspierał propagandę reżimu, możebyć odczytywane jako wyraz niewątpliwej akceptacji klubu dla panującej ówcześnie ideologii. Fiedler podkreślił w swojej notatce: „Wszyscy uczestnicy forum byli zgodni z DeanemReedem, że należy własnymi czynami wspierać socjalizm i przez to pokój”799. Klub współpracował ze szkołami w Słubicach i ze szkołą radziecką we Frankfurcie, do której uczęszczały dzieci wojskowych stacjonującychwtym mieście800, był również gościem w domu Towarzystwa Przyjaźni Niemiecko- Radzieckiej (Haus derDSF) przy ulicy Halbe Stadt24801.

We wrześniu 1990 roku Klub Filmowy „Olga Benario”, po tym jak Lichtspieltheater der Jugend zażądało od niego opłaty za korzystanie z sali klubowej, przeniosło się do pomieszczenia

„Interclubu” w byłymdomu Towarzystwa Przyjaźni Niemiecko-Radzieckiej. Pozostał wnim tylko do grudnia 1991 roku802. W latach90. klub wykorzystywałpomieszczenia w hotelu kongresowym

„Kongresshotel“, w sali Auditorium Maximum Europejskiego Uniwersytetu Viadrina, wCity-Park-Hoteloraz w przedszkolach we Frankfurcie nad Odrąi okolicy.

Klub „Olga Benario” był zpewnością najaktywniejszym klubem we Frankfurcie w latach 80.i90.

i wpisywał się w ówczesną politykę kulturalną władz docierania do dzieci i młodzieży z ofertą filmową. Na ile jego aktywność była sterowana przez instytucje państwoweczy partyjne, a naile

794 Ibidem.

795 217 malFreizeit mit Film, „Neuer Tag”, 9.2.1982.

796 http://www.deanreed.de/people/index-dorn.html(18.11.2013).

797 Western Defyz DeanemReedem, premiera wczerwcu1981 roku.

798 SiegfriedFiedler, Forum mit Dean Reed, „Filmspiegel”,maj 1983, http://www.deanreed.de/people/index-dorn.html (18.11.2013), por. także: DeanReed war Gast imFilmclub, „NeuerTag” z dnia26.11.1982.

799 SiegfriedFiedler, Forum....

800 30 Jahre Olga ..., s. 34.

801 Ein Prostauf dieFreundschaft.Andasehemalige Haus derDSFinerHalben Stadtgibt es viele Erinnerungen/Seit Jahren Leerstand, „Frankfurter Stadtbote”, dodatek do „Märkische Oderzeitung” z dnia 18.04.2007.

802 Rozmowa z Siegfriedem Fiedlerem 14.2.2011 oraz: Hannelore Pflaum, Filmclub „Olga Benatrio” ist nicht unterzukriegen. Filmfest im Interclub - Treuhand kam nicht, „Frankfurter Stadtbote”, dodatek do „Märkische Oderzeitung”,9.1.1991.

była działalnością spontaniczną i wolontariacką, trudno jest ocenić bez głębszych badań. Wydaje się, że jest on przykładem tego, że najlepsze rezultaty dawało w okresie NRD, realizowanie osobistych pasji zgodnych lub niesprzecznych z oficjalną ideologią. O szczególnym osobistym zaangażowaniu jej kierownika Siegfrieda Fiedlera i jego żonyorazzwiązanych z klubem reżyserów Defy świadczy fakt, że klub w zmienionej organizacyjnej formie przetrwał w nowej sytuacji geopolitycznej i do dzisiaj pokazuje filmy dzieciomwe Frankfurcie i w okolicach. Zjednej strony zdaje się być przy tym reliktem poprzedniejepoki, z drugiejświadectwem siły oddziaływania filmu i fascynacji filmem, jaka charakteryzuje wiele osóbwykorzystującychfilm w pracy pedagogicznej.

Dyskusje filmowe były ważnym elementem kultury filmowej NRD i PRL-u i odbywały się nie tylko w klubach filmowych, ale były organizowane przez pracowników kin głównie w związku z premierami w kinach, w których one się odbywały. I tak, w Lichtspieltheater der Jugend organizowano takie dyskusje w pomieszczeniu nazywanym początkowo Filmowym Klubem Prasowym (Pressefilmklub). W marcu 1969 roku na przedpremierowy pokaz filmu Defy Jungfer, Sie gefällt mir zaproszono kobiety pracujące w fabryce półprzewodników, członków brygady

„Domu Marchwitza” i „VII. Zjazdu Partii”. W dyskusji uczestniczyli ludzie filmu: Rudi Hannemann, reżyser Günter Reisch, autor scenariusza Jurek Becker, dramaturdzy Gerd Gericke iJan Spitzer oraz dyrektorOkręgowegoZarząduKinLehmann.803

Również klub w Zakładzie Półprzewodników organizował w sali klubowej Lichtspieltheater der Jugend otwarte pokazy filmowe. Tak wspomina jemieszkaniecFrankfurtuod 1978 rokuJörg Reim:

„Byłem kinomanem. Wolałem chodzić do kina niż oglądać telewizję, bo po filmach dyskutowało się. Coś obejrzeliśmy i rozmawialiśmy o tym. Zainteresowani ludzie przyjeżdżali z całej okolicy.

Nie było podziałów. Dużo inżynierów było członkami w klubie Böhnischa, wszyscy zainteresowani, oni brali udziałw dyskusjach, wybierali filmy.Przy tym były tam ciekawe tytuły, film o Afganistanie, w połowie lat 80., nakręcony przez ludzi z NRD,którzy tam byli. Nakręcili to, co tam przeżyli. Nie było żadnego upiększania. Pewne organy państwowe na pewno były obecne,alenicnie robili. Nie odczułemżadnej osobistej krzywdy, to niewpłynęłonamoją karierę.

Nie byłem wrogiempaństwowym.”804

W willi przy ulicy Schulstr. we Frankfurcie nad Odrą mieścił się dom klubowy pracowników branży budowlanej(Klubhaus derBauarbeiter),któryorganizowałimprezy otwarte dla wszystkich

803 Die Jungfer gefiel. Während einerFilmdiskussion im Presse-Film-Klub des Frankfurter Lichtspieltheater notiert,

„DerMorgen” z dnia28.3.1969.

804 Wywiad z JörgiemReimem, 19.11.2013.

mieszkańców. Zakłady budowlane dysponowały wystarczającymi funduszami, aby zorganizować ciekawy program. W klubie odbywały się głównie imprezy muzyczne, dni piosenki, zapraszano

mieszkańców. Zakłady budowlane dysponowały wystarczającymi funduszami, aby zorganizować ciekawy program. W klubie odbywały się głównie imprezy muzyczne, dni piosenki, zapraszano