Klin podatkowy – definicja

Pojęcie klina podatkowego jako składowej kosztów pracy zostało upowszechnio-ne przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) . Klin podat-kowy (tax wegde) jest definiowany jako relacja między wysokością sumy podatków płaconych przez przeciętnego pojedynczego pracownika (np . osobę samotną, bez-dzietną, zarabiającą 100% przeciętnego wynagrodzenia), składek na ubezpieczenia

* Dr Katarzyna Jabłońska-Karczmarczyk, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Katedra Gospodarki Opartej na Wiedzy, kasiaj@kul .lublin .pl .

społeczne płacone przez pracownika i pracodawcę do odpowiedniego całkowitego kosztu pracy dla pracodawcy¹ .

W Polsce na klin podatkowy składają się: podatek od dochodów osób fizycznych (PIT), składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pokrywane przez pracowni-ków i pracodawców oraz składki pracodawców na Fundusz Pracy i Fundusz Gwa-rantowanych Świadczeń Pracowniczych . Należy zaznaczyć, że obciążenia podatko-we nakładane na pracowników zależą w dużym stopniu od wysokości ich zarobków oraz sytuacji rodzinnej, jak liczba dzieci . Z tego względu do wyznaczania poziomu klina podatkowego dla np . poszczególnych krajów bierzemy pod uwagę różne typy gospodarstw domowych .

Klin podatkowy jest ważnym wskaźnikiem pokazującym obciążenia podatkowe pracy . Można go przedstawić za pomocą następującego wzoru .

Najczęściej w analizie klina podatkowego przyjmuje się osoby samotne, niepo-siadające dzieci i zarabiające 100% przeciętnego wynagrodzenia w danym kraju .

Termin klin podatkowy pochodzi od graficznego kształtu na wykresie, przed-stawiającym wpływ opodatkowania pracy na sytuację na rynku pracy (rysunek 1) . Punkt E na wykresie oznacza brak opodatkowania pracy, wynagrodzenie pracow-nika jest równe kosztowi pracodawcy, występuje też relatywnie wysoki poziom za-trudnienia N₀ . Wraz z opodatkowaniem pracy pojawia się charakterystyczny trój-kąt, którego kształt zależy od wysokości obciążeń podatkowych oraz elastyczności popytu i podaży na rynku pracy . Wprowadzenie opodatkowania pracy lub wzrost tego opodatkowania skutkuje wzrostem kosztów pracodawcy i zmniejszeniem wy-nagrodzenia pracownika . Różnica między kosztem pracodawcy a płacą netto stano-wi wartość klina podatkowego w ujęciu bezwzględnym (na wykresie odcinek KW) . W konsekwencji ma miejsce na rynku pracy zmniejszenie popytu na pracę przy jed-noczesnym zmniejszeniu podaży pracy . Liczba zatrudnionych maleje z poziomu N₀ do N₁ . Podsumowując, należy podkreślić, że wzrost klina podatkowego prowadzi do podwyższania kosztów pracy i ograniczania zatrudnienia . Wysoki klin podatkowy ma negatywny wpływ zwłaszcza na sytuację osób słabo wykwalifikowanych lub osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy² .

1 https://data .oecd .org/tax/tax-wedge .htm (dostęp: 14 .01 .2017) .

2 J . Wąsowicz, Klin podatkowy i stopień regulacji rynku pracy – implikacje dla sytuacji na rynku pracy, [w:] Deregulacja rynku pracy i koszty pracy jako determinanty wzrostu zatrudnienia, red . D . Kotlorz, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2009, s . 38 .

liczba dzieci. Z tego względu do wyznaczania poziomu klina podatkowego dla np.

poszczególnych krajów bierzemy pod uwagę różne typy gospodarstw domowych.

Klin podatkowy jest ważnym wskaźnikiem pokazującym obciążenia podatkowe pracy. Można go przedstawić za pomocą następującego wzoru.

klin podatkowy =podatek dochodowy + składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę i pracownika − ulgi, świadczenia rodzinne łączne koszty pracy (płaca brutto + składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawcę) ∙ 100%

Najczęściej w analizie klina podatkowego przyjmuje się osoby samotne, nieposiadające dzieci i zarabiające 100% przeciętnego wynagrodzenia w danym kraju.

Termin klin podatkowy pochodzi od graficznego kształtu na wykresie przedstawiającym wpływ opodatkowania pracy na sytuację na rynku pracy (rysunek 1). Punkt E na wykresie oznacza brak opodatkowania pracy, wynagrodzenie pracownika jest równe kosztowi pracodawcy, występuje też relatywnie wysoki poziom zatrudnienia N0. Wraz z opodatkowaniem pracy pojawia się charakterystyczny trójkąt, którego kształt zależy od wysokości obciążeń podatkowych oraz elastyczności popytu i podaży na rynku pracy.

Wprowadzenie opodatkowania pracy lub wzrost tego opodatkowania skutkuje wzrostem kosztów pracodawcy i zmniejszeniem wynagrodzenia pracownika. Różnica między kosztem pracodawcy a płacą netto stanowi wartość klina podatkowego w ujęciu bezwzględnym (na wykresie odcinek KW). W konsekwencji ma miejsce na rynku pracy zmniejszenie popytu na pracę przy jednoczesnym zmniejszeniu podaży pracy. Liczba zatrudnionych maleje z poziomu N0 do N1. Podsumowując, należy podkreślić, że wzrost klina podatkowego prowadzi do podwyższania kosztów pracy i ograniczania zatrudnienia. Wysoki klin podatkowy ma negatywny wpływ zwłaszcza na sytuację osób słabo wykwalifikowanych lub osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy³.

3 J. Wąsowicz, Klin podatkowy i stopień regulacji rynku pracy – implikacje dla sytuacji na rynku pracy, [w:]

Deregulacja rynku pracy i koszty pracy jako determinanty wzrostu zatrudnienia, red. D. Kotlorz, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2009, s. 38.

Opodatkowanie pracy a wzrost gospodarczy 73

Rysunek 1. Wpływ opodatkowania na rynek pracy – klin podatkowy

Źródło: opracowanie własne na podstawie K . Polarczyk, Klin podatkowy a bezrobocie, Infos nr 17, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2007, s . 1–2 .

2. Opodatkowanie pracy a wzrost gospodarczy

Zależność pomiędzy rozmiarami sektora publicznego a stopą wzrostu gospo-darczego jest często podejmowanym problemem w literaturze przedmiotu . Zgodnie z neoklasyczną teorią wzrostu skala redystrybucji pozostaje bez wpływu na stopę wzrostu w długim okresie . Natomiast endogeniczna teoria wzrostu przekonuje o ne-gatywnym wpływie zarówno zbyt niskich, jak też zbyt wysokich wydatków państwa . W skali fiskalizmu upatruje się główny powód słabego wzrostu gospodarczego w kra-jach europejskich³ . Ekonomiści wielokrotnie podejmowali próby ustalenia zależności pomiędzy wysokością podatków i innych obciążeń fiskalnych oraz wydatków pub-licznych a wzrostem PKB . Marian Podstawka i Agnieszka Deresz podkreślają, że podatki mogą oddziaływać na rozwój gospodarki zarówno proinwestycyjnie, jak też antymotywacyjnie .

Cele polityki makroekonomicznej sprowadzić można do czterech podstawowych grup, a mianowicie: dążenia do wysokiego i rosnącego poziomu produktu realnego, ukształtowania wysokiego zatrudnienia i niskiego bezrobocia; ustabilizowania lub łagodnego wzrostu poziomu cen oraz stabilnych i zbilansowanych stosunków z za-granicą . Podstawowymi rodzajami polityki makroekonomicznej są zatem: polityka fiskalna, polityka monetarna, polityka dochodowa oraz zagraniczna polityka

ekono-3 M . Dynus, Fiskalizm w Unii Europejskiej, „Bank i Kredyt”, 2/2007, s . 43 .

miczna (polityka międzynarodowych stosunków ekonomicznych) . Polityka fiskalna obejmuje sobą dwa z głównych narzędzi makroekonomicznych, a mianowicie wy-datki publiczne oraz system podatkowy . Pierwsze z nich są narzędziem, za pomocą których państwo wyznacza relatywną wielkość sektora publicznego i prywatnego . Z kolei w systemie podatkowym (czyli inaczej w opodatkowaniu) jako narzędziu polityki fiskalnej należy dostrzec dwie role: pierwszą – jako oddziaływanie na do-chody indywidualne, co wyraża się tym, że zwiększenie podatków skutkuje mniejszą ilością pieniędzy do wydania przez gospodarstwa domowe i prowadzi do obniżenia ich wydatków konsumpcyjnych; oraz drugą – jako oddziaływanie na poziom poten-cjalnego produktu . Opodatkowanie zatem to niezwykle złożone zjawisko społeczne, gospodarcze, wymagające rozpatrywania z różnych punktów widzenia . Struktura systemu podatkowego może zmieniać rzeczywiste decyzje dotyczące wielkości in-westycji, a także wyboru miejsca lokalizacji inwestycji . Rozwój przedsiębiorstw oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest bardzo ważny dla każdego kraju z uwagi na to, że m .in . zapewnia kapitał dla inwestowania w nowe przedsięwzięcia gospodarcze . Może także zaoferować inne korzyści, takie jak: wprowadzenie nowych technologii, technik zarządzania i marketingu, umiejętności zarządzania finansami, dostępu do rynków eksportowych itd . Decyzja w sprawie lokalizacji inwestycji zależy od tego, gdzie i jak szybko zostaną osiągnięte największe zyski, jednym z czynników wpływających na poziom zysków jest opodatkowanie . W przypadku każdego kraju, w tym i Polski, podstawowym przedmiotem troski jest to, aby system podatkowy nie stwarzał antybodźców dla inwestycji krajowych oraz zagranicznych⁴ .

Istotnym warunkiem tworzenia nowych miejsc pracy i rozwoju przedsiębiorczo-ści jest stałe obniżanie kosztów zatrudnienia . Należy w tym miejscu przypomnieć postać prof . Zyty Gilowskiej, która jako wicepremier i minister finansów w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego stawała wielokrotnie na sta-nowisku konieczności obniżania klina podatkowego w Polsce . To dzięki niej doszło w Polsce do znacznej obniżki stawek podatkowych oraz składki rentowej, a także wprowadzenia ulgi prorodzinnej .