6. Kapitał intelektualny organizacji a portale intranetowe
6.6. Koncepcja instrumentu pomiarowego
Intranet sam w sobie jest częścią kapitału intelektualnego (jako rozwiązanie in-formatyczne). Jego zdolność (efektywność) do przechowywania i transmitowania informacji stanowić powinna o wartości kapitału intelektualnego. Intranet służy gromadzeniu informacji i daje do nich dostęp. Jest elementem wspierającym, utrwalającym i współistniejącym wraz z kulturą organizacyjną przedsiębiorstwa.
Wartość intranetu jako elementu kapitału intelektualnego wynika z jego wkładu w generowanie przychodów przez przedsiębiorstwo – przeważnie wkład ten jest pośredni, a związki przyczynowo-skutkowe trudniejsze do uchwycenia. Mówimy więc o swoistej podwójnej wartości intranetu:
wartości zakupu i rozwoju oprogramowania; wartość ta powstaje na zewnętrz-nym rynku produktów i usług informatycznych,
wartości kapitału intelektualnego, który ten intranet tworzy bezpośrednio (np.
poprzez gromadzenie w jego zasobach informacji) lub pośrednio (np. poprzez wspieranie kreatywności pracowników, zwiększanie produktywności pracy opartej na wiedzy). Wartość ta powstaje na wewnętrznym rynku wiedzy w fir-mie.
W celu zbadania związków intranetu z kapitałem intelektualnym opracowano instrument badawczy w formie formularza diagnostycznego. Jego celem jest po-miar wpływu intranetu na kapitał intelektualny przedsiębiorstwa. Składa się on z dziesięciu sekcji dotyczących różnych aspektów zarządzania wiedzą w przedsię-biorstwie. Identyfikacja tych sekcji nastąpiła poprzez studia literatury przedmiotu.
Każda sekcja to jeden z obszarów zarządzania kapitałem intelektualnym przedsię-biorstwa. Przyjęto założenie, że im większa liczba pozytywnych odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu, tym większy stopień wpływu intranetu na kapitał intelektualny przedsiębiorstwa. Waga odpowiedzi na każde z 48 pytań jest taka sama.
Respondenci mogą udzielić odpowiedzi: tak, nie lub nie wiem/nie mam zdania.
Pytania zostały ostatecznie podzielone na następujące sekcje:
1. Transfer wiedzy.
2. Wykorzystanie wiedzy oraz produktywność pracy opartej na wiedzy.
3. Wpływ intranetu na innowacyjność firmy.
4. Struktura i identyfikacja wiedzy.
5. Kodyfikacja wiedzy.
6. Kompetencje pracowników a intranet.
7. Ochrona wiedzy.
8. Zarządzanie strategiczne.
Wzór opracowanego kwestionariusza do badań ankietowych wśród menedże-rów/specjalistów ds. intranetu i komunikacji wewnętrznej zawiera tabela 6.4.
Tab. 6.4. Proponowane mierniki służące do zbadania wpływu intranetu na kapitał intelektualny
Kwestionariusz ankietowy dotyczący funkcjonowania intranetu w organizacji Szanowni Państwo,
Zwracamy się do Pani/Pana z prośbą o wzięcie udziału w badaniu związanym z funkcjonowaniem intranetu w organizacji, w której jest Pani/Pan obecnie zatrudniony/a. Prosi-my o ustosunkowanie się do poniższych stwierdzeń dotyczących różnych aspektów funkcjonowa-nia intranetu i jego wpływu na wyniki uzyskiwane przez Pani/Pana organizację. Udział w badaniu jest dobrowolny i anonimowy.
SEKCJA I: Transfer wiedzy 1.1. Intranet ułatwia mi uzyskanie
potrzebnych do pracy informacji od innych pracowników naszej firmy.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet ani nie ułatwia ani nie utrudnia mi uzyskania informacji od innych pracowników
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.2. Oceniając pracę innych
pracow-ników w mojej firmie, stwierdzam, że intranet w naszej firmie sprzyja dzieleniu się wiedzą wśród pracowni-ków.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – brak wpływu
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.3. Uważam, że gdyby w naszej
firmie zlikwidowano intranet, infor-macje przepływałyby między pra-cownikami wolniej niż obecnie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.4. Uważam, że gdyby w naszej
firmie zlikwidowano intranet, zaob-serwowalibyśmy zjawisko polegające na tym, że pracownicy w różnych działach pracowaliby nad projektami tworząc od podstaw te same rozwią-zania (zamiast korzystać z wiedzy innych) („ponowne odkrywanie koła”)
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
1.5. Gdyby nie intranet, pracownicy częściej spotykaliby się osobiście i dzięki temu wymieniali się wiedzą w czasie spotkań twarzą w twarz.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.6. Dzięki intranetowi mam szansę
wykorzystania wiedzy ekspertów, do której prawdopodobnie nie miałabym dostępu, gdybym musiał/-a umawiać się z nimi na spotkania osobiste.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.7. Dzięki intranetowi wiem więcej o
tym, co się dzieje w firmie i jak firma jest zorganizowana.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – brak wpływu
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
150 Jan Fazlagić 1.8. Uważam, że liczba spotkań
osobistych w firmie jest mniejsza, ponieważ intranet zniechęca pracow-ników do spotkań twarzą w twarz.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – brak wpływu
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.9. Dzięki temu, że mogę skorzystać
z intranetu, częściej dzielę się wiedzą z innymi (w porównaniu z sytuacją, gdybym mógł się dzielić wiedzą tylko w czasie spotkań osobistych).
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.10. Czuję, że dzięki intranetowi
jestem w stanie przekazać więcej wiedzy większej liczbie osób.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – brak wpływu
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 1.11. Intranet to miejsce, gdzie
doznaję inspiracji dzięki poznaniu tego, o czym myślą inni pracownicy.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – brak wpływu
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
SEKCJA II: Wykorzystanie wiedzy oraz produktywność pracy opartej na wiedzy 2.1. Intranet to narzędzie
zwiększają-ce efektywność pracy, ponieważ umożliwia pracownikom wykorzysta-nie efektów pracy i doświadczeń innych pracowników.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość pracy w naszej firmie
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.2. Intranet to narzędzie
zwiększają-ce efektywność pracy, ponieważ mam dostęp do pomysłów, idei i inspiracji wielu osób.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość mojej pracy +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.3. Czuję, że dzięki intranetowi
jestem w stanie wykonywać więcej zadań w tym samym okresie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość mojej pracy +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.4. Czuję, że dzięki intranetowi
jestem w stanie wykonywać te same zadania szybciej, niż gdybym nie miał/-a dostępu do intranetu.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość mojej pracy +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.5. Dzięki intranetowi udaje mi się
podejmować lepsze decyzje niż bez jego wsparcia.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość moich decyzji +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.6. Intranet utrudnia mi
podejmowa-nie decyzji. -2 – zdecydowanie się zgadzam
-1 – raczej się zgadzam
0 –intranet nie ma wpływu na jakość moich decyzji +1 – raczej się nie zgadzam
+2 – zdecydowanie się nie zgadzam
2.7. Dzięki intranetowi udaje mi się szybciej podejmować decyzje niż bez jego wsparcia.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość moich decyzji +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.8. Wykorzystuję informacje zawarte
w Intranecie do uczenia się na błędach innych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość moich decyzji +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 2.9. Intranet przyspiesza tworzenie
raportów lub innych dokumentów wewnętrznych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na szybkość pracy nad dokumentami
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.10. Dzięki intranetowi moja praca
jest bardziej interesująca (mniej nużąca).
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na atrakcyjność mojej pracy
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.11. Z powodu intranetu moja praca
jest bardziej nużąca.
- 2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na jakość mojej pracy +1 – raczej się nie zgadzam
+2 – zdecydowanie się nie zgadzam 2.12. Poruszanie się po portalu
intranetowym jest dla mnie męczące -2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.13. Intranet pozwala mi się lepiej
skupić na wykonywanych zadaniach -2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.14. Dzięki intranetowi wiem, jak nie
powtarzać cudzych błędów.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 2.15. Intranet w naszej firmie pozwala
na zmniejszenie liczby niepowodzeń i porażek w działalności firmy.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam SEKCJA III: Wpływ intranetu na innowacyjność firmy 3.1. Gdy mam wymyślić coś nowego,
wchodzę do intranetu (ponieważ poszukuję tam inspiracji, natchnienia itp.)
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na moją kreatywność +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam
152 Jan Fazlagić 3.2. Gdy mam wymyślić coś nowego
raczej staram się nie korzystać z intranetu.
-2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma negatywnego wpływu na moją kreatywność
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam 3.3. Uważam, że innowacyjność
mojej firmy byłaby mniejsza, gdyby nie nasz firmowy intranet.
-2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma negatywnego wpływu na inno-wacyjność w mojej firmie
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam 3.4. Intranet inspiruje wielu
pracow-ników do tworzenia nowych pomy-słów i wykorzystywania ich w firmie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na moją kreatywność +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam 3.5. Czas, jaki upływa w naszej firmie
od pomysłu do jego realizacji, jest krótszy dzięki intranetowi.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na szybkość realizacji pomysłów
+1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam SEKCJA IV: Struktura i identyfikacja wiedzy 4.1. Intranet, ogólnie rzecz biorąc,
zmniejsza „chaos informacyjny” w firmie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 4.2. Dzięki intranetowi wiem, jakie są
luki w wiedzy w naszej firmie („wiem czego nie wiemy”).
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 4.3. Dzięki intranetowi łatwiej
rozpoznać i zdiagnozować przyczyny braku wiedzy w firmie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 4.4. Intranet daje mi wgląd w to, co
dzieje się w firmie.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 4.5. Dzięki intranetowi udało mi się
odkryć wiedzę zawartą w firmie. -2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
4.6. W intranecie zawarte są opisy
porażek i błędów wraz komentarzem. -2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 4.7. Intranet jest elastyczny: można
łatwo rozbudowywać go w miarę jak wiedza o firmie i o jej otoczeniu ulega wzbogaceniu.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam SEKCJA V: Kodyfikacja wiedzy
5.1. Intranet zniechęca mnie do
zapisywania w nim informacji. -2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na moją skłonność do zapisywania w nim informacji
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam 5.2. Dzięki intranetowi łatwiej jest
przekazać innym pracownikom wiedzę zawartą w ich umysłach.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 5.3. Dzięki naszemu intranetowi
łatwiej jest przekazać innym pracow-nikom wiedzę zawartą w umysłach pracowników.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 5.4. Zarząd firmy docenia
pracowni-ków, którzy tworzą dokumenty zawierające ich wiedzę osobistą.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 5.5. W okresowych ocenach
pracow-ników bierze się pod uwagę ich umiejętności kodyfikacji wiedzy (jakość tworzonych dokumentów oraz zaangażowanie w kodyfikację).
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 5.6. Kierownictwo firmy kładzie
nacisk na to, aby pracownicy zapisy-wali swoją wiedzę w intranecie – nawet kosztem zaniedbywania innych zadań.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam SEKCJA VI: Kompetencje pracowników a intranet 6.1. Dzięki kursom (materiałom
dydaktycznym) dostępnym w intrane-cie pracownicy naszej firmy mają szansę na doskonalenie swoich umiejętności zawodowych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
154 Jan Fazlagić 6.2. Dzięki intranetowi pracownicy
naszej firmy mają szansę na uczenie się od innych pracowników.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 6.3. Dzięki intranetowi pracownicy
zdobywają więcej wiedzy i podnoszą swoje kompetencje.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 6.4. Dzięki intranetowi czuję, że
szybciej podnoszę swoje własne kompetencje.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam SEKCJA VII: Ochrona wiedzy
7.1. Intranet ułatwia osobom niepo-wołanym dostęp do cennej wiedzy firmowej.
-2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na bezpieczeństwo dostępu do wiedzy firmowej
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam 7.2. Nasz intranet wspomaga
zatrzy-manie wiedzy w przypadku odejścia pracownika (np. exit interview).
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 7.3. Intranet przypomina
pracowni-kom o konieczności ochrony zasobów wiedzy przed dostępom osób niepo-wołanych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 7.4. Pracownicy znajdą w intranecie
informacje dotyczące ochrony własności intelektualnej i poufności danych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 7.5. Nasz intranet sprawia, że cenna
wiedza firmowa trafia do naszych konkurentów.
- 2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na bezpieczeństwo dostępu do wiedzy firmowej
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam SEKCJA VIII: Wpływ intranetu na zarządzanie strategiczne 8.1. Dzięki intranetowi kierownictwo
powiadamia mnie o swoich planach strategicznych.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam
Źródło: opracowanie własne.
8.2. Dzięki intranetowi wiem, jak postępuje realizacja strategii w naszej firmie/organizacji.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 8.3. Dzięki intranetowi kierownictwo
firmy ma dostęp do informacji pomocnych w realizacji strategii, których nie znajdzie poza intranetem.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 8.4. Zawarte w intranecie informacje
ułatwiają mi realizację strategii firmy/organizacji.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam +2 – zdecydowanie się zgadzam 8.5. Uważam, że ogólnie rzecz biorąc,
intranet jest barierą w realizacji strategii firmy.
- 2 – zdecydowanie się zgadzam -1 – raczej się zgadzam
0 – intranet nie ma wpływu na realizacje strategii firmy
+1 – raczej się nie zgadzam +2 – zdecydowanie się nie zgadzam 8.6. Uważam, że dzięki intranetowi
nasza firma/organizacja jest lepiej przygotowana do funkcjonowania na konkurencyjnym rynku.
-2 – zdecydowanie się nie zgadzam -1 – raczej się nie zgadzam 0 – nie wiem/nie mam zdania +1 – raczej się zgadzam
+2 – zdecydowanie się zgadzam