Raport zintegrowany nie jest wystandaryzowany. Niemniej od kilku lat różne organizacje formułują wytyczne dotyczące tej kwestii. Wśród nich największe osiągnięcia mają Międzynarodowa Rada Sprawozdawczości Zintegrowanej (International Integrated Reporting Council – IIRC) oraz Global Reporting Initiative (GRI). Idea raportu zintegrowanego w jakiejś mierze znajduje również swoje urzeczywistnienie w biznesowej koncepcji spra-wozdania finansowego zaprojektowanej przez IASB i FASB, w której to na-stępuje integracja danych wykazywanych w podstawowych składowych tego sprawozdania (patrz rozdział 4.4)207.
________________________
204 Integrated reporting, performance insight through Better Business Reporting, KPMG, 2011,
<http://www.kpmg.com/AU/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Better-Business-Re porting/Documents/integrated-reporting-performance-insight-through-better-business-repor ting.pdf> [dostęp: 12.03.2014].
205 Por. P. DeSimone, An SRI Perspective on Integrated Reporting, [w:] The Landscape of Inte-grated Reporting Reflections and Next Steps Edited, (red.) R. G. Eccles, Beiting Cheng, D. Saltzman, The President and Fellows of Harvard College Cambridge, Massachusetts 2010, s. 129.
206 Por. R.G. Eccles, D. Saltzman, Achieving Sustainability Through Integrated Reporting, Stanford Social Innovation Review, Summer 2011, s. 59.
207 Innymi organizacjami podejmującymi kwestię sprawozdawczości zintegrowanej są:
International Organization for Standardisation, Accountability, International Auditing and Assurance Standards Board (organizacja ta opublikowała opracowanie na temat oceny wiarygodności
Międzynarodowa Rada Sprawozdawczości Zintegrowanej w 2013 r.
opublikowała Międzynarodowe założenia koncepcyjne sprawozdawczości zinte-growanej208. W opracowaniu tym sprawozdanie zintegrowane zdefiniowano jako: zwięzły komunikat dotyczący wpływu strategii, ładu korporacyjnego, wyni-ków działalności i prognoz jednostki, ujętych w kontekście uwarunkowań zewnętrz-nych, na tworzenie wartości krótko-, średnio- i długoterminowej (§ 1A pkt 1.1).
Przyjęto, że celem praktyki zintegrowanego raportowania jest:
– poprawa jakości informacji dostępnych dla inwestorów w celu zwięk-szenia efektywności i produktywności alokacji kapitału;
– promowanie spójnych, efektywnych metod sprawozdawczości, obejmujących różnorodne wątki i przedstawiających pełen zakres czyn- ników o znaczącym wpływie na zdolność jednostki do tworzenia wartości w czasie;
– większa odpowiedzialność i dbałość o szeroką bazę kapitałową (kapi-tał finansowy, produkcyjny, intelektualny, ludzki, społeczny, naturalny) oraz znajomość współzależności wiążących poszczególne kapitały;
– wspomaganie zintegrowanego myślenia, podejmowanie decyzji i dzia-łań ukierunkowanych na tworzenie wartości w perspektywie krótko-, śred-nio- i długoterminowej209.
W koncepcji raportowania zintegrowanego wypracowanej w 2013 r.
IIRC wskazuje się zasady raportowania; są nimi:
– ukierunkowanie strategiczne i przyszłościowe;
– logiczne powiązanie przedstawionych informacji dające całościowy obraz zależności istniejących pomiędzy czynnikami, które wpływają na zdolność organizacji do tworzenia wartości;
– uwzględnianie relacji z kluczowymi interesariuszami;
– istotność;
– zwięzłość,
– wiarygodność i kompletność;
– spójność i porównywalność210.
________________________
sprawozdań zintegrowanych zatytułowane Exploring Assurance on Integrated Reporting and Other Emerging Developments in External Reporting, <https://www.ifac.org/user/login?destina tion=goto%3Furl%3Dhttps%253A%252F%252Fwww.ifac.org%252Fsystem%252Ffiles%252Fpu blications%252Ffiles%252FIAASB-Integrated-Reporting-Working-Group-Publication_0.pdf>
[dostęp: 20.07.2015]; aktywne w tej mierze są również spółki audytorskie, tj. KPMG, Ernst &
Young, Deloitte, BDO, PwC.
208 The International <IR> Framework, Integrated Reporting (<IR>), IIRC, <http://www.thei irc.org/wp-content/uploads/2013/12/13-12-08-THE-INTERNATIONAL-IR-FRAMEWORK-2-1.pdf> [dostęp: 23.09. 2014].
209 Ibidem, s. 2.
210 Ibidem, s. 5.
6.1. Istota sprawozdania zintegrowanego 137 Natomiast częściami sprawozdania powinny być:
– omówienie struktury organizacyjnej i uwarunkowań zewnętrznych (w szczególności należy opisać, czym zajmuje się jednostka i okoliczności, w których prowadzi działalność);
– opis ładu korporacyjnego (w tym metod zarządzania, które wspierają zdolność do tworzenia wartości);
– przedstawienie modelu biznesowego;
– ukazanie ryzyka i szans (konkretne zagrożenia i możliwości, które wpływają na zdolność organizacji do tworzenia wartości w krótkim, śred-nim i długim okresie);
– przedstawienie strategii i alokacji zasobów (w kontekście kierunku, w jakim organizacja chce podążać i ścieżki dojścia do celu);
– ujawnienia wyników (w tym stopnia realizacji przyjętych celów stra-tegicznych i wpływu osiągniętych wyników kapitały);
– przedstawienie prognoz (na tle wyzwań, przed jakimi stoi organizacja oraz problemów, jakie mogą się pojawić w trakcie realizacji jej strategii, któ-re niosą ze sobą potencjalne implikacje dla modelu biznesowego i przy-szłych wyników);
– omówienie podstaw sporządzenia i prezentacji sprawozdania211. Zwolennicy raportowania zintegrowanego podkreślają, że w ten sposób może ulec poprawie jakość informacji sprawozdawczych ujawnianych przez przedsiębiorstwo. W raporcie tym bowiem:
– wyraźnie ukazany jest związek pomiędzy czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi decydującymi o pomyślności firmy oraz jej wpływ na inne podmioty w łańcuchu dostaw;
– lepiej ukazane są szanse i zagrożenia;
– w sposób pogłębiony wskazane są długoterminowe skutki decyzji podjętych przez podmiot sprawozdawczy;
– dostarczane są informacje, rzeczywiście wykorzystywane w zarządza-niu podmiotem;
– prezentowanych jest wiele czynników decydujących o sukcesie orga-nizacji212.
Zakłada się przy tym, że w końcowym efekcie potrzeby informacyjne inwestorów będą lepiej zaspokajane (ze względu na prezentacje informacji pozwalających lepiej ocenić zdolność do generowania przyszłych przepły-wów pieniężnych), poziom zaufania kluczowych interesariuszy będzie wyż-szy (jako skutek większej przejrzystości, a także większego ich
zaangażowa-________________________
211 Ibidem, s. 5.
212 Por. R.G. Eccles, K. Armbrester, Integrated Reporting on the Cloud, IESE Business School, Issue 8, First Quarter 2011, s. 15.
6.2. Koncepcje standaryzacji sprawozdań zintegrowanych
nia w proces raportowania), podejmowanie decyzji dotyczących alokacji zasobów będzie ułatwione, alokacja kapitału będzie bardziej efektywna, a dostęp do kapitału będzie łatwiejszy i obniży się jego koszt.
Standardy raportowania danych niefinansowych wypracowane przez Global Reporting Initiative dotyczą głównie zagadnień zrównoważonego rozwoju. Organizacja ta wypracowała zasady i wskaźniki, które przedsię-biorstwa mogą wykorzystać do mierzenia i ujawniania uzyskanych przez siebie wyników o charakterze ekonomicznym, środowiskowym oraz spo-łecznym. Wytyczne GRI o symbolu G4 opublikowane w 2013 r. są podzielo-ne na dwie części: pierwszą Zasady Raportowania oraz Standardowe Informa-cje213, w której omówione są zasady prawidłowego przygotowania raportu zrównoważonego rozwoju, oraz drugą Instrukcja Implementacji214, formułują-cą wytyczne i interpretacje, które trzeba wziąć pod uwagę podczas przy- gotowywania raportu. Wytyczne GRI uwzględniają inne międzynarodowe standardy raportowania opublikowane m.in. przez UN Global Compact, OECD czy też United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP)215.
Przyjęto, że w sprawozdaniu według GRI powinny być przedstawione:
– wizja i strategia organizacji składającej sprawozdanie na temat zrów-noważonego rozwoju;
– przegląd struktury i działań organizacji oraz zakres raportu;
– system zarządzania, w tym opis struktury organizacyjnej, programów działania i współpracy z interesariuszami;
– wskaźniki wyników pozwalających na ocenę oddziaływania organiza-cji składającej sprawozdanie w obszarach: ekonomicznym, środowiskowym i społecznym;
– zagadnienia etyki i spójności (ukazujące wartości, które przyświecają organizacji oraz zasady, standardy i normy zachowania, takie jak: kodeksy postępowania i etyki);
– spis zawartości sprawozdania wskazujący, gdzie w raporcie znajdują się poszczególne informacje.
________________________
213 Por. G4 Sustainability Reporting Guidelines, Reporting Principles and Standard Disclosures, Global Reporting Initiative, <https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/GRIG4-Part1 -Reporting-Principles-and-Standard-Disclosures.pdf> [dostęp: 2.03.2015].
214 Por. G4 Sustainability Reporting Guidelines, Implementation Manual, Global Reporting Initiative, <https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/GRIG4-Part2-Implementation-Manual.pdf> [dostęp: 2.03.2015].
215 Standardy te przyjęte w 2011 r. przez Radę Praw Człowieka ONZ dotyczą zapobiega-nia zjawisku naruszazapobiega-nia praw człowieka w związku z działalnością gospodarczą i rozwiązy-wania problemów z tym związanych. (Por. Guiding Principles on Business and Human Rights:
Implementing the United Nations „Protect, Respect and Remedy” Framework, Report of the Special Representative of the Secretary-General on the issue of human rights and transnational corpo-rations and other business enterprises, John Ruggie, A/HRC/17/31, 2011).
6.1. Istota sprawozdania zintegrowanego 139 Zaproponowane przez GRI wskaźniki zostały ujęte w ramach kategorii i subkategorii, wśród których wyróżniono:
– kategorię ekonomiczną (która uwzględnia trzy aspekty, tj.: wyniki ekonomiczne; obecność na rynku oraz pośrednie wpływy ekonomiczne);
– kategorię środowiskową (dotyczącą materiałów, energii, wody, bio-różnorodności, emisji spalin, ścieków i odpadów; produktów i usług, trans-portu; wydatków i inwestycji na ochronę środowiska);
– podkategorię praktyki pracy i godnych warunków pracy (w której wyróżniono takie aspekty, jak: zatrudnienie, stosunki między pracownika-mi, higienę pracy, szkolenia i edukację, różnorodność i równość szans);
– podkategorię praw człowieka (w której wyróżniono takie zagadnienia, jak: dyskryminacja, wolność stowarzyszeń i negocjacji w sprawie zbioro-wych układów pracy, pracę dzieci, przymus pracy, bezpieczeństwo, prawa rdzennych mieszkańców);
– podkategorię odpowiedzialności wobec społeczeństwa (w zakresie której ujmuje się m.in. problemy społeczności lokalnych, działania antyko-rupcyjne, politykę publiczną, zachowania szkodzące konkurencji, wpływ organizacji na społeczeństwo);
– podkategorię odpowiedzialności za produkt i usługę (w której podej-muje się aspekty związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem konsumentów, znakowaniem produktów i usług, komunikacją marketingową, prywatno-ścią konsumentów)216.
W założeniu wytyczne G4 GRI miały ułatwić raportowanie zrównowa-żone według koncepcji raportu zintegrowanego, opartej na standardach International Integrated Reporting Council. Ze względu jednak na póź- niejsze ukończenie pracy nad standardami sformułowanymi przez IIRC (tj. w grudniu 2013 r.) cel ten został osiągnięty jedynie częściowo. W rozdzia- le 6.1 części pierwszej wytycznych G4 dostrzega się znaczenie raportowania zintegrowanego, traktuje się je jako nowy i rozwijający się trend w sprawo- zdawczości przedsiębiorstw. Podjęto przy tym próbę zdefiniowania raportu zintegrowanego, stwierdzając, że nie powinien on być wyciągiem z trady-cyjnego raportu rocznego ani też kombinacją sprawozdania finansowego i sprawozdania zrównoważonego rozwoju. Powinien być tworzony poprzez połączenie informacji z innych sprawozdań i komunikatów, które ujawniane są osobno.
W wytycznych G4 przedstawiono główne relacje pomiędzy zintegro-wanym raportowaniem a raportowaniem zrównoważonego rozwoju. Zwró-cono uwagę na to, iż raportowanie zrównoważonego rozwoju przedstawia perspektywę, którą organizacja powinna wziąć pod uwagę przy
identyfika-________________________
216 Por. G4 Sustainability Reporting Guidelines, Reporting, op. cit.
6.2. Koncepcje standaryzacji sprawozdań zintegrowanych
cji kluczowych dla siebie kwestii, celów strategicznych oraz przy ocenie swoich zdolności do osiągania tych celów. W związku z tym, że – jak zazna-czono – celem raportu zintegrowanego jednostki jest ujawnianie tego, jak jej strategia, zarządzanie i osiągane wyniki prowadzą do kreowania wartości, stwierdzono, iż raport zintegrowany powinien być budowany na bazie ra-portu zrównoważonego rozwoju.
Po raz pierwszy obowiązek sprawozdawczości zintegrowanej wprowa-dzono w 2010 r. w Republice Południowej Afryki. Uregulowania tej kwestii mają tam charakter tzw. prawa miękkiego, co sprowadza się do zasady „sto-suj lub wyjaśnij”. W praktyce spółka powinna sporządzić sprawozdanie zintegrowane, a gdy tego nie uczyni, powinna wyjaśnić powody takiej decy-zji217. Twórcy regulacji wprowadzonych w RPA uznali raportowanie zinte-growane jako ważny krok w kierunku budowy zrównoważonego rozwoju biznesu przy respektowaniu wymogów społeczności lokalnych i środowi-skowych. Jednocześnie wyrazili nadzieję, że praktyka spółek południowo-afrykańskich będzie się upowszechniać na całym świecie218. Oprócz RPA raportowanie zintegrowane najbardziej rozpowszechnione jest w Brazylii, Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. W tych krajach zaleca się, aby przy sporządzaniu sprawozdań zintegrowanych korzystać z doświadczeń połu-dniowoafrykańskich, co w zamierzeniu ma sprzyjać rozwojowi zrównowa-żonego społeczeństwa globalnego219. W większości krajów raportowanie zintegrowane jest dobrowolne. Najczęściej sporządzane jest przez spółki notowane na giełdach, które w swoich rocznych sprawozdaniach zawierają również informacje niefinansowe. Jednak nie czynią tego w sposób jednolity.
Stosunkowo niewiele spółek prowadzi zaplanowaną, kompleksową politykę zwiększania przejrzystości, wykorzystując możliwość dobrowolnego ujaw-nienia zintegrowanych informacji finansowych i niefinansowych, które nie są jedynie działaniem w ramach public relations.