Pod koniec wieku stałam się emerytką. Byłam z tego zadowolona, bo ośrodek w którym pracowałam był o krok od likwidacji, chociaż zaj-mował się ważną i tak potrzebną dziedziną jak ochrona środowiska.
Ale z drugiej strony było mi smętnie, bo zdawałam sobie sprawę że życie mijało i odchodził w przeszłość dawny śląski świat. Mój świat.
Przypominałam sobie liczne prognozy, jakie opracowywaliśmy w la-tach siedemdziesiątych, a potem w lala-tach osiemdziesiątych, które doty-czyły końca XX wieku. Zakładaliśmy w nich mniej lub bardziej optymi-styczną przyszłość, dalszy wzrost produkcji, rozwój, poprawę warunków życia. Wtedy nikt nawet w myślach nie przewidywał końca śląskiego przemysłu, upadku miast, bezrobocia. A tak się stało.
Z końcem XX wieku powietrze na Śląsku stało się czystsze, mniej było bru-du i smrobru-du. Ale zarazem stawał się coraz bardziej zaniedbany, zaśmie-cony, opuszczony. Ginął – jak śpiewał Józef Skrzek. Po zlikwidowanych zakładach pozostawały niszczejące dawne hale, urządzenia, które teraz były żelastwem, chętnie rozkradanym i sprzedawanym na złom. Zosta-wały zaniedbane miasta, ich dzielnice, a w nich familoki, zakładowe domy, w których zostali najczęściej ci, którzy nie mieli gdzie uciec, eme-ryci i renciści z kopalń, hut i innych zakładów. Domy te czasem sprzeda-wano razem z lokatorami, jak to stało się w Zabrzu. A wtedy dochodziło do prawdziwych tragedii, bo nowy właściciel od razu kilkakrotnie podno-sił czynsze. Stare dzielnice miast stawały się też coraz bardziej niebezpiecz-ne, bo wiadomo że jak nie ma roboty to jest bieda i ludzie zaczynają kraść i chacharzyć.
I widać było coraz bardziej jak Śląsk biedniał. Według oceny socjologa Marka S. Szczepańskiego - na przełomie XX i XXI wieku 200 tysięcy ludzi żyło na Śląsku w skrajnym ubóstwie, a 1,5 miliona na poziomie minimum socjalnego174.
Odchodził nie tylko dawny Śląsk, ale i bliscy mi ludzie. Nie było już starzyków urodzonych pod koniec XIX wieku. I tych co urodzili się na początku XX wieku: taty, cioci Marysi i cioci Heli, najbardziej rodzinnej z ciotek, z której śmiercią skończyły się dobre kołocze i najlepsze na świe-cie torty. I rodzinne spotkania na odpuśświe-cie w Hajdukach każdego roku 15 sierpnia. Nawet w hajduckim kościele ludzie nie śpiewali już tak ład-nie jak kiedyś. A na odpustowej sumie spotykałam coraz mład-niej znajo-mych. Zmarło też wielu bliskich ludzi w Żędowicach: ciocia Kunda, Anna z Sidlonga, ujki Józek i Roman, urodzeni podczas I wojny światowej.
Pod koniec roku 1999 zmarła po długiej chorobie mama.
174 Szczepański M.,S., Dzieci Midasa i Łazarza, Górny Śląsk na przełomie wieków, Katowice- Piekary 2002
Po śmierci mamy wybrałam się do Huty Batory po pieniądze z kasy po-śmiertnej, zwanej szterbką, którą tata i inni pracownicy całe życie opłacali. Kasa znajdowała się w gmachu tzw. nowej dyrekcji i tam zaskoczyła mnie cisza oraz pustka na korytarzach. Ludzie przychodzili i odchodzili, wiele biur było zamkniętych. Andrzej miał rację – pomyślałam. Huta naprawdę się kończy.
Brat nadal mieszkał w Warszawie. Skończył tam studia podyplomo-we z zakresu organizacji i doradztwa finansopodyplomo-wego. Został doradcą ministrów w kolejnych rządach, był udziałowcem i dyrektorem w jednej ze spółek polsko – niemieckich, a potem prezesem jednego z powstałych Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Napisał książkę o biznesie i marzył o napisaniu książki bele-trystycznej. Wiele mu się w stolicy udało i w roku 1995 zaliczono go do osób mających widoczne sukcesy w gospodarce. Ale mówił, że nigdy nie będzie Warszawiakiem. I miał rację, bo potem często przegrywał z różnymi cwa-niakami, nie tylko warszawskimi, którzy chcieli zbyt szybko dojść do wielkich pieniędzy. A brat chciał wszystko robić uczciwie, po śląsku. No cóż, był przecież z Chorzowa, z Hajduk.
Jego córka Hania czuła się już Warszawianką, czemu trudno się dziwić, bo przyjechała do Warszawy mając 5 lat. Odziedziczyła rodzinne zainte-resowania, a po dziadku Alojzie dociekliwość, pracowitość i konsekwen-cję. Interesowała się literaturą, filozofią, pisała opowiadania, uczyła się języków obcych i tłumaczyła wiersze z angielskiego. Po zdaniu matury chciała studiować. Myślała o filozofii, filologii klasycznej. Uczyła się an-gielskiego i chciała podróżować, jeździć po świecie, poznawać inne kraje, kultury, ludzi. Ale nie mówiła już po „naszymu” i jeździła na Śląsk, a nie do dom. Jednak zna wiele śląskich słów, bo podobno rozwiązała kiedyś jakiś test i wyszło z niego, że jest prawdziwym hanysem…
W roku 1997 liceum na Farnej obchodziło 50-lecie i z tej okazji odbył się zjazd absolwentów. Z naszych obu klas przyszło tylko 8 osób z 45 tych, którzy 39 lat temu zdali tutaj maturę. Cieszyliśmy się spotkaniem po latach, patrząc na nasze siwe włosy, zmarszczki i większe niż kiedyś gabaryty. Byli też nasi dawni belfrzy, polonista Kazimierz Wygaś zwany Świnką i chemik Rudolf Kieszkowski, póżniejszy dyrektor liceum im. Sło-wackiego w Chorzowie. Nazywaliśmy go tytkorz, bo mówił, że możemy pisać zadania choćby na tytkach, papierowych torbach po cukrze, czy mące, byle dobrze. Wspominaliśmy dawne, dobre czasy i zastanawiali-śmy się gdzie jest reszta naszych koleżanek i kolegów? Czy żyją i gdzie?
Czy w świecie, gdzie zawlókł ich los nie wiedzą o spotkaniu po latach?
Albo - czy zwyczajnie nie mieli na nie czasu i ochoty?
Pod koniec XX wieku nie powstał Euroregion Śląski jak chciał kiedyś wojewoda Czech. W roku 1999 przeprowadzano w kraju reformę admini-stracyjną i powstała szansa zintegrowania Górnego Śląska poprzez połączenie województw katowickiego i opolskiego w jeden region górnośląski. To się nie
udało, bo mieszkańcy województwa opolskiego z determinacją bronili swojej samodzielności. Nie chcieli, jak mówili – iść do Katowic ! W telewizji pokazywa-no jak protestowali trzymając się za ręce w łańcuchu solidarpokazywa-ności, a wspie-rali ich ważni i znani ludzie, w tym profesor Dorota Simonides rodem z ka-towickiego Nikiszowca, a mieszkająca w Opolu. Byłam zła na mieszkańców Opolszczyzny, w tym szczególnie na rodowitych Ślązaków, o czym mówiłam głośno w Żędowicach. Bo uważałam, że razem moglibyśmy być jako Ślązacy silniejsi, nasz głos byłby wtedy głośniejszy i bardziej w kraju słyszany.
Ale Żędowianom było „wszystko jedno”, albo tłumaczyli mi, że po co im na-leżeć do Katowic, skoro nie mogą nawet oglądać katowickiej telewizji na 3 pro-gramie, a tak wtedy faktycznie było. A wiadomości z Wrocławia oglądać mogli. Poza tym dla nich ważne było co innego. Chcieli wyjeżdżać do pracy do Niemiec i Holandii, a to ułatwiała przynależność do mniejszości niemieckiej.
Ludzie zwalniani z hut w Zawadzkiem i Ozimku zaczęli jeździć tam do pracy, inni także, i praktycznie nie było w Żędowicach domu w którego by ktoś nie wyjechał. Niektórzy zostawiali własne gospodarstwa, bo pra-ca na nich przestała się opłapra-cać.
Zarobione w Niemczech i w Holandii pieniądze inwestowano, stąd w przeciwieństwie do naszych miast Żędowice piękniały. Zniknęły stare cha-łupy zwane dworem, gdzie urodził się starzyk Roman, a na ich miejscu wstały nowe, piękne domy. Remontowano też stare domy i trudno było po-znać dom Kubillasów, z którego pochodziła babcia Wiktoria z Bandurskiego.
Na żędowickich placach było coraz mniej gowiedzi, kur, gęsi, o krowach nie wspominając, a coraz więcej wielkich zachodnich aut, i anten satelitarnych na domach. Zresztą podobnie było na innych opolskich wsiach i widać było coraz wyraźniej kaj mieszkali tutejsi, a gdzie hadziaje…
Tak kończył się XX wiek i zbliżał się rok 2000, a wraz z nim, jak wielu sądziło rozpocznie się Nowy XXI Wiek. Faktycznie Nowy XXI Wiek zaczy-nał się 1 stycznia 2001. Ale rok 2000 był Rokiem Świętym, obchodzonym w Rzymie co 25 lat. Dałam się więc namówić Marysi na wyjazd do Rzymu w grudniu 1999, aby tam w stolicy chrześcijaństwa powitać Rok Święty, a zarazem być tam na przełomie wieku XX i XXI.
W grudniu 1999 Wieczne Miasto było rozkopane, pełne pielgrzymów i turystów. Po nabożeństwie dziękczynnym w bazylice św. Piotra weszliśmy w ścisku i typowym włoskim bałaganie z tłumem na plac. W ciepły sylwestrowy wieczór AD 1999 Włosi grali i śpiewali. My też próbowaliśmy, a co chwilę ktoś podchodził z życzeniami, oraz z butelką i kieliszkiem, aby wypić za Stary i Nowy Rok . A zarazem za Stary i Nowy Wiek. Było radośnie i beztrosko.
- Popatrz, w tym Nowym XXI Wieku wszyscy tu obecni umrą - powie-działa nieoczekiwanie Marysia. Przez moment zrobiło się cicho, bo każ-dy z nas uświadomił sobie że faktycznie. I że On też umrze. O północy w oknie pojawił się Jan Paweł II. Zaczęła się wspólna modlitwa.