Konwencja Stambulska z dnia 06.04.2011 r

 zapewnienie dzieciom – świadkom przemocy, ochrony i wsparcia, nie tylko w schroniskach dla kobiet, lecz także poza tego typu instytucjami,

 szkolenie policji i nauczycieli z zakresu postępowania z dziećmi będącymi świadkami przemocy domowej,

 uwzględnienie dobra dziecka będącego świadkiem przemocy przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej i jego kontaktach ze sprawcą przemocy domowej331

.

1.6. Konwencja Stambulska z dnia 06.04.2011 r.

Konwencja Stambulska jest dokumentem, który spełnia międzynarodowe standardy wypracowane m.in. przez Organizację Państw Amerykańskich, czy Unię Afrykańską. W maju 2005 r. w czasie Szczytu Rady Europy w Warszawie narodziła się idea powstania Konwencji, która zwalczałaby i zapobiegała przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej. W latach 2009 – 2010 wypracowano wstępny projekt³³². W dniu 6 kwietnia 2011 r. przedstawiono Konwencję w ostatecznej wersji, która została zaakceptowana przez Komitet Ministrów Rady Europy. Następnie Konwencja została otwarta do podpisu w Stambule w

330 W Polsce obowiązują odrębne procedury dotyczące przesłuchań małoletnich. Zob. Standardy dotyczące

przesłuchiwania małoletnich świadków w trybie art. 185 a i 185 b k.p.k. [dostęp w Internecie:

http://wymiarsprawiedliwosci.fdn.pl/standardy-przesluchiwania] 10.09.2015 r.

331

P. J. Jaros, Prawa Dziecka…, s. 954.

332 Zob. C. Mik, Opinia w sprawie oceny merytorycznej Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu

przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja nr 210) podpisanej w Stambule, 11 maja 2011 r., oceny jej zgodności z Konstytucją RP oraz o niektórych konsekwencjach jej ratyfikacji dla Polski, s. 9 [dostęp w

96

dniu 11 maja 2011 r.³³³. W grudniu 2012 r. Polska przystąpiła do Konwencji. W dniu 14 marca 2015 r. Prezydent RP podpisał ustawę334

, a od 27 kwietnia 2015 r., kiedy złożone zostały dokumenty ratyfikacyjne335

– Polska stała się osiemnastym państwem, które ratyfikowało Konwencję336

. Dyskusje na jej temat skupione były przede wszystkim wokół problemu zgodności z Konstytucją RP³³⁷, a także wybiórczych haseł zawartych w dokumencie. Zastanawiano się m.in. w jaki sposób należy interpretować pojęcie „płeć

333

Uzasadnienie do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu

przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule w dniu 11 maja 2011 r., s. 1 – 2. (druk nr

2515) [dostęp w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/E651513809A6D5D8C1257D010031FCD9/ %24File/2515.pdf] 03.09.2015 r.

334 [dostęp w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=2515] 05.09.2015 r.

335 Zob. J. Łacny, Opinia prawna na temat projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu

i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (druk nr 2515) [dostęp w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=2515] 05.09.2015 r.

336 [dostęp w Internecie: http://feminoteka.pl/nareszcie-polska-formalnie-ratyfikowala-konwencje-antyprzemocowa/] 05.09.2015 r.

337 Zob. M. Jabłoński, Opinia na temat zgodności z Konstytucją RP Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i

zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (druk 2515) [dostęp w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/IEKSBAS.nsf/0/C1257B16005D9D9FC1257DCB0049

C775/$file/i2533-14A.pdf] 05.09.2015 r.; Zob. M. Chmaj, Opinia prawna w przedmiocie zgodności z

konstytucją Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (druk nr 2515) [dostęp w Internecie:

http://orka.sejm.gov.pl/IEKSBAS.nsf/0/C1257B16005D9D9FC1257DCB0049C763/$file/i2533-14_.pdf] 06.09.2015 r.; Zob. R. Wieruszewski, K. Sękowska – Kozłowska, Opinia w sprawie zgodności przepisów

Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z Konstytucją RP, w szczególności z art. 18, art. 33, art. 47, art. 48 oraz art. 53 [dostęp w Internecie:

http://www.spoleczenstwoobywatelskie.gov.pl/sites/default/files/opinia_2.pdf] 06.09.2015 r.; Zob. B. Grabowska – Moroz, A. Śledzińska – Simon, Opinia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie projektu

ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011r. (druk sejmowy nr 2515)[dostęp w Internecie:

http://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2014/12/HFPC_opinia_08122014.pdf] 06.09.2015 r.; Zob. P. Czarny,

Opinia prawna w sprawie zgodności z Konstytucją RP Konwencji Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej [dostęp w Internecie: http://rownetraktowanie.gov.pl/sites/default/files/opinia_4.pdf] 05.09.2015; Zob. C. Mik, Opinia w sprawie

97

społeczno – kulturowa” i czy nie stanowi ono zagrożenia dla polskiej tradycji i obyczajów338 . Inne wątpliwości wzbudzało zwalczanie stereotypów związanych z płcią oraz edukacyjne przemiany w tym zakresie³³⁹. W końcu podnoszono też obawy o samą rodzinę i czy, aby Konwencja nie zmierza do promowania związków partnerskich bądź legalizacji związków homoseksualnych. Podstawowe bariery dotyczące interpretacji postanowień Konwencji wywołane były problemami interpretacyjnymi jej postanowień. Oryginalny tekst Konwencji powstał w dwóch językach: angielskim i francuskim340

.

W preambule Konwencji wskazano, że należy dążyć do stworzenia Europy wolnej od przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Zwrócono uwagę na to, że przemoc domowa jest przykładem drastycznej formy przemocy i dotyka kobiety w nieproporcjonalnie większym stopniu niż mężczyzn. Jednakże Konwencja nie pozostaje obojętna na sytuację ofiar przemocy domowej płci męskiej, której również chce pomagać poprzez zapobieganie i zwalczanie przemocy domowej. W komentarzu do postanowień Konwencji podkreślono, że dane dotyczące przemocy domowej wobec mężczyzn oraz znęcania się nad osobami starszymi są niewystarczające341

. Poza tym w preambule wskazano, że ofiarami przemocy domowej są także dzieci, również te które były świadkami przemocy. Powyższe twierdzenia stoją w sprzeczności i jednocześnie nie zgadzają się z tezą VIII wygłoszoną w Raporcie

338 Zob. E. Zielińska, Opinia dotycząca zakresu zobowiązań nałożonych na państwa strony przez Konwencję

Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej [dostęp w Internecie:

http://rownetraktowanie.gov.pl/sites/default/files/opinia_3.pdf] 03.09.2015 r.

339 Zob. A. Śledzińska – Simon, Eliminacja stereotypów płci w kontekście przemocy uwarunkowanej płcią w

wielopoziomowym systemie ochrony praw człowieka [dostęp w Internecie:

http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/59074/15_Anna_Sledzinska_Simon.pdf] 06.09.2015 r.

340 Jedno z podstawowych trudności związanych z tłumaczeniem postanowień Konwencji dotyczy angielskich i francuskich terminów „sex” oraz „gender”, które w języku polskim nie są rozróżniane i mają tylko jedno tłumaczenie- płeć. Jednakże owo tłumaczenie nie oddaje istoty znaczenia tych dwóch terminów i dlatego posłużono się wyjaśnieniem opisowym. Wobec pierwszego terminu („sex”) określono, że mowa jest o płci biologicznej, natomiast w drugim przypadku („gender”)- płci społeczno- kulturowej. Zob. B. Grabowska – Moroz, A. Śledzińska – Simon, Opinia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie projektu ustawy o

ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu…, s. 9 – 10; Zob. E. Zielińska, Opinia dotycząca zakresu zobowiązań nałożonych na państwa strony przez Konwencję Rady Europy o zapobieganiu…, s. 3 – 5; Zob. Uzasadnienie do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu…, s. 6 – 7., Zob. C. Mik, Opinia w sprawie oceny merytorycznej Konwencji Rady Europy o zapobieganiu…, s. 24 – 28, 47 – 48.

341 Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Projekt uzasadnienia [w:] L. Mazowiecka (red. nauk.), Jak skutecznie chronić ofiary przemocy w rodzinie, Wolters Kluwer business, Warszawa 2013, s. 304.

98

Instytutu Ordo Iuris, mówiącą o tym, że: „Konwencja jest aktem prawnym, którego beneficjentami mają być w rzeczywistości wyłącznie kobiety (…)”342

, oraz twierdzeniem o „dostrzeganiu jedynie w kobietach ofiar przemocy domowej, a pomijanie innych zagrożonych grup, przede wszystkim dzieci oraz osób starszych bez względu na ich płeć”³⁴³. Należy w tym momencie zauważyć, że uprzywilejowanie określonej (jednorodnej) grupy podmiotów, w tym przypadku kobiet, określane jest jako dyskryminacja pozytywna344

bądź uprzywilejowanie wyrównawcze345

. Jego celem jest doprowadzenie do faktycznej równości, w tym przypadku pomiędzy kobietami i mężczyznami. Jednakże jak podkreślają R. Wieruszewski i K. Sękowska – Kozłowska „sam fakt przystąpienia Polski do Konwencji nie oznacza automatycznie wprowadzenia do polskiego systemu prawa uprzywilejowań wyrównawczych, których adresatami są kobiety. Wprowadzenie tego typu środków może nastąpić dopiero w drodze uchwalenia odpowiednich regulacji prawa krajowego”346

. Natomiast w opinii M. Chmaj „zawarte w Konwencji zobowiązanie do otoczenia dodatkową atencją ochrony kobiet przed przemocą, w tym przemocą domową (…) uzasadnia w sposób wystarczający konieczność zastosowania odstępstw od zasady równości pomiędzy kobietami, a mężczyznami”347

.

Struktura Konwencji została oparta na koncepcji 4 P (prevention, protection, prosecution and integrated policies), co odpowiednio oznacza ochronę, ściganie, zapobieganie oraz zintegrowane polityki³⁴⁸.

W art. 1 ust. 1 pkt a i b Konwencji wyznaczono ogólne cele, jakie powinien spełniać ten akt prawny, tj. chronić przed przemocą, wspierać równość kobiet i mężczyzn, zapobiegać

342

J. Banasiuk (red.), Czy Polska powinna ratyfikować Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i

przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej?, Wydawca Fundacja Instytutu na rzecz Kultury

Prawnej Ordo Iuris, Warszawa 2014, s. 7 [dostęp w Internecie: http://www.ordoiuris.pl/public/pliki/dokumenty/ Raport_przemoc_OI.pdf] 05.09.2015.

343 Ibidem, s. 28.

344 Zob. M. Jabłoński, Opinia na temat zgodności z Konstytucją RP Konwencji Rady Europy…, s. 12.

345 Zob. B. Grabowska – Moroz, A. Śledzińska – Simon, Opinia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w

sprawie projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu…, s. 21.

346 R. Wieruszewski, K. Sękowska – Kozłowska, Opinia w sprawie zgodności przepisów Konwencji Rady

Europy o zapobieganiu…, s. 13.

347 M. Chmaj, Opinia prawna w przedmiocie zgodności z konstytucją Konwencji Rady Europy…, s. 15.

348 E. Kowalewska – Borys, E. Truskolaska, Podstawowe założenia oraz pojęcia Konwencji Stambulskiej, [w:] E. Kowalewska – Borys (red. nauk.), Przemoc w rodzinie w aspekcie Konwencji Rady Europy w sprawie

99

i ścigać akty przemocy, a także eliminować zarówno przemoc jak i wszelkie formy dyskryminacji. W kolejnych punktach ustępu 1 (c, d, e) określono cele szczegółowe polegające na stworzeniu polityki i działań na rzecz ochrony i wsparcia ofiar przemocy domowej, zacieśnienie współpracy międzynarodowej oraz zapewnienie wsparcia dla organizacji i organów ścigania działających w obszarze przemocy domowej.

W art. 2 Konwencji wskazano na jej zakres, którym objęto wszystkie formy przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej. W artykule tym podkreślono, że kobiety w nieproporcjonalnie większym stopniu stają się ofiarami przemocy. Strony Konwencji zachęca się do stosowania jej postanowień w odniesieniu do wszystkich ofiar przemocy domowej (nie tylko względem kobiet).

W art. 3 Konwencji zamieszczono definicje legalne sześciu pojęć tj.: „przemoc wobec kobiet”, „przemoc domowa”, „płeć społeczno – kulturowa”, „przemoc wobec kobiet ze względu na płeć”, „ofiara” i „kobiety”. Na potrzeby niniejszej rozprawy zwrócono szczególną uwagę na pojęcia „przemocy domowej” i „ofiary”.

Wymieniona w art. 3 pkt b „przemoc domowa” oznacza, wszelkie akty przemocy fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej zdarzające się w rodzinie lub gospodarstwie domowym, lub między byłymi małżonkami, lub obecnymi małżonkami, lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy nie. Powyższa konstrukcja definicji przemocy domowej opiera się na wskazaniu jej form, w postaci przemocy fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej. Takie rozwiązanie różni się od definicji przemocy w rodzinie zawartej w u.p.p.r., która polega na jednorazowym albo powtarzającym się działaniu lub zaniechaniu naruszającym prawa lub dobra osobiste członka rodziny, co w konsekwencji może wywołać szkody w zdrowiu psychicznym lub fizycznym bądź cierpienia moralne. Definicja przemocy domowej przyjęta w Konwencji ma szerszy zakres, gdyż zwraca jedynie uwagę na występowanie aktów przemocy, a nie na konsekwencje jakie te akty wywołują. Poza tym w Konwencji przy definicji przemocy domowej zwrócono uwagę na formę przemocy ekonomicznej, która nie została wymieniona wprost przez polskiego ustawodawcę349. Użycie znamienia czasownikowego „zdarzające się” w definicji przemocy domowej (art. 3 pkt b Konwencji)

349

Uzasadnienie do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu…, s. 4 – 5; E. Wojnarska – Krajewska, Opinia prawna dotycząca wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa wymagań

prawnych określonych w Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, s. 3 [dostęp w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=

100

wskazuje, że jest to zachowanie które powinno wystąpić kilkukrotnie. Natomiast w u.p.p.r. określono, że przemoc w rodzinie to nawet jednorazowe działanie sprawcy. W Konwencji określono, że do przemocy domowej może dochodzić w rodzinie lub gospodarstwie domowym, czyli zarówno pomiędzy osobami, które łączą więzy pokrewieństwa, jak i osobami, gdzie takie powiązania nie występują. Przemoc domowa nie jest zależna od statusu związku dwóch osób. Konwencja stanowi, że przemoc domowa może wystąpić zarówno pomiędzy byłymi, lub obecnymi małżonkami, lub partnerami. Znaczenia nie ma również miejsce zamieszkania sprawcy i ofiary, gdyż mogą oni wspólnie zamieszkiwać, lub też nie³⁵⁰.

W art. 3 pkt e Konwencji określono definicję legalną pojęcia „ofiara”, która oznacza każdą osobę fizyczną, której dotyczą zachowania opisane zarówno przy „przemocy wobec kobiet” (art. 3 pkt a Konwencji) jak i „przemocy domowej” (art. 3 pkt b Konwencji). Z definicji tej wynikają dwie zasadnicze kwestie. Po pierwsze ofiarą na gruncie Konwencji może być wyłącznie człowiek. Wyłączono tym samym spod zakresu podmiotowego wszelkie twory prawne. Po drugie ofiarami mogą być wszyscy ludzie bez względu na płeć przy przemocy domowej oraz kobiety (w tym także dziewczynki) przy przemocy wobec kobiet.

Rozdział II Konwencji zatytułowany – „Zintegrowana polityka i gromadzenie danych” reguluje w obszarze przemocy domowej kwestie międzynarodowej współpracy. W art. 7 nałożono na Strony obowiązek przyjęcia regulacji prawnych i innych rozwiązań niezbędnych do ustanowienia i wdrożenia ogólnokrajowej polityki mającej na celu zapobieganie i zwalczanie wszystkich form przemocy. Na pierwszym miejscu postawiono prawa ofiary, a także zapewniono całościowe podejście do przemocy wobec kobiet, przejawiające się m.in. we współpracy różnych podmiotów rządowych i samorządowych, a także organizacji. Kolejny obowiązek wobec Stron Konwencji określono w art. 8 dotyczącym przeznaczenia odpowiednich środków finansowych i zasobów ludzkich do wdrażania polityki opisanej w poprzednim artykule. Poza tym Strony powinny wyznaczyć lub ustanowić jedną lub więcej instytucję odpowiedzialną za koordynację, wdrażanie, monitorowanie oraz ocenę polityki i działań mających na celu zapobieganie i zwalczanie wszystkich form przemocy objętej zakresem niniejszej Konwencji (art. 10). Strony Konwencji zobowiązują się do gromadzenia danych statystycznych oraz wspierania badań w obszarze wszystkich form przemocy (art. 11).

Rozdział III Konwencji poświęcony profilaktyce rozpoczyna art. 12, w którym zawarto ogólne zobowiązania. Na początku wskazano, iż strony podejmą działania niezbędne by promować zmianę społecznych i kulturowych wzorców zachowań kobiet i mężczyzn w

101

celu wykorzenienia uprzedzeń, zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk opartych na idei niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn (ust. 1).

W opinii P. Czarnego mogą wystąpić pewne wątpliwości natury konstytucyjnej związane z nakazem promowania zmiany społecznych i kulturowych wzorców zachowań. Jednakże Autor podkreśla, że artykuł 12 znajduje się w rozdziale poświęconym zapobieganiu stosowania przemocy i ma zwalczać wszelkie przesłanki ułatwiające (usprawiedliwiające) lub umożliwiające stosowanie przemocy, nawet jeśli byłoby to połączone z koniecznością odejścia od niektórych tradycyjnych lub zwyczajowych wzorców zachowań351. Przechodząc do szczegółowej analizy powyższego przepisu prawnego należy zauważyć, iż wzorce zachowania oznaczają społecznie akceptowane i pożądane pełnienie ról społecznych, które prowadzą do osiągnięcia ładu i harmonii w społeczeństwie. Natomiast w art. 12 ust. 1 wyrażono potrzebę zmiany społecznych i kulturowych wzorców zachowań kobiet i mężczyzn. Oznacza to, że wyjściowe założenie jest takie, że istniejące wzorce zachowań kobiet i mężczyzn są nieprawidłowe. Przyczyną tego, co wynika z dalszej części ustępu 1, jest występowanie uprzedzeń, zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk opartych na idei niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn. Zmiana wzorców zachowań kobiet i mężczyzn ma na celu eliminację powyższych uprzedzeń, zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk.

Należy zwrócić uwagę, iż określenia takie jak: zwyczaj, tradycja i praktyka są nacechowane pozytywnie, gdyż nawiązują do najwyżej ocenianych i społecznie akceptowanych wartości społecznych, a ich usunięcie mogłoby wywołać sprzeciw osób o poglądach konserwatywnych. Zwyczaje to reguły o charakterze konwencjonalnym, spontanicznie wytwarzające się w zbiorowości i dotyczące codziennego przebiegu życia społecznego352. Tradycja to zbiór obyczajów charakterystycznych dla danej zbiorowości społecznej, które przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Natomiast praktyki to obserwowalne i powtarzalne działania jednostek. Autorzy Konwencji podejmują walkę ze zwyczajami, tradycją i innymi praktykami, jeżeli opierają się one na niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn, jednocześnie nie wskazując metod służących do osiągnięcia tego celu. W ten sposób dochodzi do podważenia omawianych określeń sugerując, że mogą się one opierać na złej idei – godzącej w kobiety lub na złych

351 P. Czarny, Opinia prawna w sprawie zgodności z Konstytucją RP Konwencji Rady Europy w sprawie

zapobiegania…, s. 3.

102

stereotypach. Samo słowo stereotyp jest uproszczonym obrazem występującym w rzeczywistości społecznej, który niejednokrotnie ułatwia jednostkom funkcjonowanie. Nie można jednoznacznie stwierdzić, że stereotypy są czymś złym, a tym bardziej „stereotypowe role kobiet i mężczyzn”, które zostały stworzone oddolnie przez społeczeństwo w celu ułatwienia funkcjonowania jednostkom.

Pogląd wyrażony w Raporcie Instytutu Ordo Iuris, iż: „Konwencja zobowiązuje państwa do zwalczania funkcjonujących w społeczeństwie pozaprawnych systemów normatywnych (tradycji i zwyczajów), paradoksalnie i całkowicie arbitralnie uznając je za przyczyny przemocy, które należy wykorzeniać (…) musi prowadzić nie do ograniczania, ale do eskalacji zjawiska przemocy domowej”353

wydaje się zbytnio uproszczony. Zdaniem E. Zielińskiej przyczyną zastrzeżeń wobec Konwencji może być nieporozumienie o charakterze pojęciowym wynikającym z pomieszania pojęć „tradycji” i „stereotypu”354

. Autorka podkreśla, że należy eliminować tylko te „tradycje”, które opierają się na pojęciu niższości kobiet i (innych) stereotypach³⁵⁵. W art. 12 ust. 1 jedyne określenie o negatywnym charakterze, któremu należy się przeciwstawiać to uprzedzenia, czyli nieuzasadniony, negatywny stosunek do kogoś lub czegoś, które zostały oparte na idei niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn.

W art. 12 ust. 4 zachęca się społeczeństwo, a zwłaszcza mężczyzn i chłopców, do aktywnego udziału w zapobieganiu wszystkim formom przemocy objętym zakresem niniejszej Konwencji. Powyższy przepis prawny pozostaje w sprzeczności ze sformułowaniem użytym w art. 12 ustęp 1 – stereotypowe role kobiet i mężczyzn, gdyż nawiązuje do innego stereotypu – silnego mężczyzny (chłopca), który jest głównym sprawcą przemocy. Nie można zwalczać jednych stereotypów i jednocześnie promować innych. Z komentarza do art. 12 ustęp 1 dowiadujemy się, że intencją Autorów Konwencji było podkreślenie, że większość chłopców i mężczyzn nie jest jednak sprawcami aktów przemocy i dlatego zwrócono uwagę, że mogą oni zwalczać przemoc w różny sposób, np. będąc sprzymierzeńcami równości kobiet i mężczyzn lub piętnując przemoc356

. Jednakże Autorzy Konwencji dążąc do eliminacji stereotypowych ról kobiet i mężczyzn nie powinni wzmacniać

353 J. Banasiuk (red.), Czy Polska powinna ratyfikować Konwencję Rady Europy o zapobieganiu..., s. 31.

354

E. Zielińska, Opinia dotycząca zakresu zobowiązań nałożonych na państwa strony przez Konwencję Rady

Europy o zapobieganiu…, s. 17.

355 Ibidem, s. 6.

356 Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Projekt

103

innego stereotypu i pozostawić samo określenie, mówiące o tym – iż zachęca się całe społeczeństwo do aktywnego udziału w zapobieganiu wszystkim formom przemocy objętym zakresem niniejszej Konwencji.

W art. 12 ust. 5 wskazano, aby oprócz wymienionych już wcześniej zwyczajów i tradycji, także kultura, religia lub tzw. „honor” nie były uznawane za usprawiedliwiające akty przemocy objęte zakresem niniejszej Konwencji. Podobnie jak w art. 12 ustęp 1 nawiązano do terminów, z którymi wiąże się przywiązanie do wartości najwyżej cenionych w społeczeństwie. Jedynie słowo honor zostało zapisane z użyciem cudzysłowu. Artykuł 12 ust. 5 powiązany jest z art. 42 ust 1 i 2 Konwencji w którym ustanowiono zakaz uzasadniania popełnienia aktów przemocy w związku z kulturą, zwyczajem, religią, tradycją lub „honorem”. Zdaniem K. Sękowskiej – Kozłowskiej art. 42 ust. 1 Konwencji ma zapobiegać sytuacjom, w których przepisy prawa krajowego prowadzą do uniewinnienia sprawców tzw. zbrodni honoru, polegających na tym, że ofiara dopuszcza się zachowania niezgodnego z normami panującym w danej społeczności, przez co przynosi hańbę rodzinie i za to musi ponieść karę wymierzaną przez pozostałych członków rodziny. Nierzadko wymierzenie kary powierza się najmłodszym członkom rodziny, zazwyczaj nieponoszącym odpowiedzialności karnej (np. braciom, kuzynom) i dlatego w art. 42 ust. 2 Konwencji ustanowiono zakaz pomniejszania odpowiedzialności karnej osób zachęcających do popełnienia aktów przemocy³⁵⁷.

W kolejnych artykułach rozdziału III Konwencji wskazano na konieczność: podnoszenia świadomości społecznej (art. 13), edukacji (art. 14) szkolenia specjalistów (art. 15) oraz udziału sektora prywatnego i mediów ( art. 17) – w zakresie wszystkich form przemocy (nie tylko przemocy domowej). W art. 16 ust. 1 nałożono na Strony obowiązek przyjęcia niezbędnych regulacji prawnych i innych środków ustanawiających lub wspierających programy mające na celu nauczenie sprawców przemocy domowej przyjmowania zachowań zakładających niestosowanie przemocy w relacjach międzyludzkich, tak by zapobiegać kolejnym aktom przemocy oraz zaniechać uciekania się do agresywnych wzorców zachowań. Podejmując powyższe działania Strony w pierwszej kolejności uwzględnią interesy ofiar tj. ich bezpieczeństwo, wsparcie i poszanowanie praw człowieka. W miarę swoich możliwości Strony ustanowią i wdrożą programy w ścisłej współpracy z

W dokumencie Przestępstwo znęcania się w kontekście przemocy w rodzinie (Stron 95-111)