KOSZTY TRANSAKCYJNE W TURYSTYCE

Najistotniejszym zaáoĪeniem twierdzenia Coase’a jest brak kosztów trans-akcyjnych, to jest kosztów osiągniĊcia przez zainteresowane strony porozu-mienia. W omawianym przykáadzie bĊdą one rosáy wraz ze wzrostem liczby przedsiĊbiorstw turystycznych w danym regionie. W przypadku centrum konfe-rencyjnego, z którego korzysta jedynie segment grupowej turystyki biznesowej, liczba przedsiĊbiorstw turystycznych – benefi cjentów inwestycji, bĊdzie

ograni-38 Adam Pawlicz

czona do duĪych i Ğrednich hoteli, co zdecydowanie obniĪy koszty transakcyjne.

Omawiane koszty bĊdą znacznie wyĪsze w przypadku inwestycji dotyczących wiĊkszej grupy turystów, na przykáad budowy lotniska pasaĪerskiego, renowa-cji zabytków. Im wyĪsze koszty transakcyjne, tym mniejsze jest prawdopodo-bieĔstwo osiągniĊcia porozumienia bez udziaáu podmiotów publicznych. Z tego powodu na przykáad promocja turystyczna miejscowoĞci, która skierowana jest do ogóáu turystów, jest w znacznie wiĊkszej czĊĞci fi nansowana przez podmioty publiczne, w porównaniu do dziaáaĔ promocyjnych skierowanych jedynie do turystów biznesowych¹⁴.

Wydaje siĊ, Īe istnienie organizacji branĪowych moĪe zmniejszyü koszty transakcyjne, zwáaszcza jeĪeli decyzje podejmowane byü muszą wielokrotnie oraz szybko. Z twierdzenia Coase’a wynika bardzo waĪny postulat dąĪenia prawa do minimalizacji kosztów transakcyjnych. W opisywanym w artykule przypadku moĪliwoĞü zakáadania stowarzyszeĔ branĪowych moĪe spowodowaü obniĪenie tych kosztów. Dyskusyjną kwestią jest przymusowy charakter tych organizacji.

W przypadku, gdyby czáonkostwo byáo przymusowe, pozwoliáoby to na ogra-niczenie tak zwanego efektu gapowicza, endemicznego w turystyce, oraz byü moĪe pozwoliáoby na przyĞpieszenie procesu decyzyjnego. JednoczeĞnie obliga-toryjne czáonkowstwo ogranicza wolnoĞü gospodarczą, kreuje dodatkowe koszty związane z egzekucją opáat, zmniejsza identyfi kacjĊ przedsiĊbiorstw turystycz-nych z organizacją oraz powoduje koniecznoĞü arbitralnego ustalania skáadek czáonkowskich przez podmioty publiczne. Ze wzglĊdu na fakt, iĪ w praktyce gospodarczej czáonkostwo w tych organizacjach nie jest obligatoryjne, trudno jest jednoznacznie oceniü, które z wymienionych rozwiązaĔ obniĪyáoby bardziej koszty transakcyjne związane z negocjacjami z potencjalnymi sprawcami efek-tów zewnĊtrznych. Wydaje siĊ jednak, iĪ decyzje i negocjacje podejmowane bez udziaáu organizacji branĪowych byáyby znacznie kosztowniejsze, ze wzglĊdu na koniecznoĞü kaĪdorazowego okreĞlania zainteresowanych podmiotów oraz prze-konywania do fi nansowania okreĞlonego projektu.

JeĪeli koszty transakcyjne są nieuniknione, to naleĪy siĊ zastanowiü nad zaleĪnoĞcią pomiĊdzy nimi a przyporządkowaniem praw do efektu zewnĊtrz-nego. OdpowiedĨ na pytanie, czy w sytuacji, kiedy powstaje roszczenie

inwe-14 Por. A. Pawlicz, Destination Promotion as an Example of Cooperation Between Private and Public Sector. Medium Baltic Cities Case, „Scientifi c Journal Service Management”, Szczecin 2007, vol. 1, s. 257–266; A. Pawlicz, Convention Bureau jako forma wspóápracy publiczno-prywat-nej w zakresie promocji turystyki biznesowej w wybranych miastach nadbaátyckich, w: Gospodarka turystyczna w regionie. Wybrane zagadnienia jej funkcjonowania, Jelenia Góra 2007, s. 281–288.

39 Zastosowanie twierdzenia Coase’a...

stora wobec przedsiĊbiorstw turystycznych w omawianym przykáadzie koszty transakcyjne nie zmienią siĊ, nie jest jednak áatwe. NiezaleĪnie od ustalenia praw wáasnoĞci (to jest, czy powstanie roszczenie inwestora wobec przedsiĊbiorstw turystycznych), zgodnie z twierdzeniem Coase’a, powinno powstaü centrum konferencyjne tej samej wielkoĞci. RóĪnica pomiĊdzy wariantami z roszczeniem i bez sprowadza siĊ zatem do podziaáu bogactwa pomiĊdzy inwestora i przedsiĊ-biorstwa turystyczne. NaleĪy jednak zwróciü uwagĊ, Īe w wariancie bez roszcze-nia, brak centrum lub centrum o zbyt maáej spoáecznie uĪytecznej wielkoĞci dla poszczególnych przedsiĊbiorstw bĊdzie jedynie kosztem utraconych moĪliwoĞci, podczas gdy w wariancie z roszczeniem wybudowanie centrum o zbyt duĪej spo-áecznie uĪytecznej wielkoĞci spowoduje wzrost kosztów ksiĊgowych w przed-siĊbiorstwach turystycznych. Byü moĪe, w celu redukcji kosztów ksiĊgowych, koszty transakcyjne wypracowania wspólnego stanowiska oraz negocjacji bĊdą wyĪsze niĪ w przypadku, gdyby musiaáyby zostaü poniesione na uĞwiadamianie przedsiĊbiorcom utraconych moĪliwoĞci.

DuĪym problemem w przypadku tego rodzaju konfl iktów jest równieĪ asy-metria informacji, która przekáada siĊ na arbitralnoĞü wyceny wielkoĞci ewentu-alnego roszczenia w zaleĪnoĞci od wielkoĞci, lokalizacji itd. ewentuewentu-alnego centrum kongresowego. Przy rozwiązaniu zakáadającym powstanie roszczenia, koszty transakcyjne naleĪaáoby powiĊkszyü o koszty zbierania dodatkowego podatku oraz koszty wyceny ewentualnych pozytywnych efektów zewnĊtrznych.

Podsumowanie

W omawianym przypadku przyjĊto zaáoĪenie, iĪ benefi cjentami efektu zewnĊtrznego są jedynie przedsiĊbiorstwa turystyczne, co w przypadku centrum konferencyjnego moĪe byü zbliĪone do rzeczywistoĞci, niemniej jednak zaáoĪe-nie to w wiĊkszoĞci przypadków jest báĊdne. Ma to związek zaáoĪe-nie tylko z wpáywem turystyki na bilans páatniczy, poziom zatrudnienia oraz promocjĊ miejscowoĞci przekáadającą siĊ równieĪ na promocjĊ miasta jako dogodnego miejsca dla poten-cjalnych inwestycji. CzĊĞü atrakcji turystycznych oraz infrastruktury koniecznej do rozwoju turystyki wykorzystywana jest równieĪ przez mieszkaĔców danego regionu (miejscowoĞci). Z tego teĪ wzglĊdu organizacje branĪowe najczĊĞciej wspomagane są przez podmioty publiczne albo bezpoĞrednio, albo poprzez fi nansowanie okreĞlonych projektów. Twierdzenie Coase’a w przypadku

pozy-40 Adam Pawlicz

tywnych efektów zewnĊtrznych w turystyce bĊdzie miaáo zatem jedynie ograni-czone zastosowanie do projektów i inwestycji, w których liczba benefi cjentów jest ograniczona ze wzglĊdu na jedynie niewielki segment turystów, których dotyczy dana inwestycja. Naturalnym przykáadem takiego segmentu są turyĞci biznesowi, niemniej jednak twierdzenie Coase’a moĪe byü stosowane równieĪ w inwestycjach dotyczących niektórych form turystyki kwalifi kowanej.