stosowania rachunkowości zabezpieczeń. Autorzy stwierdzili, iż włączenie międzynaro-dowych standardów przy równoległej zmianie mechanizmów ładu korporacyjnego w za-kresie obowiązków informacyjnych pozytywnie wpłynęło na poziom ujawnień i jakość sprawozdań finansowych malezyjskich spółek [Adznan, Nelson 2014, ss. 62–67].
Autorka ma świadomość, iż przedstawione badania są jedynie wycinkiem ogółu ba-dań realizowanych na świecie, a związanych z tą tematyką, jednak nawet taka ograniczo-na ich prezentacja wskazuje ograniczo-na duże zainteresowanie ograniczo-naukowców kwestią ujawniania informacji na temat instrumentów finansowych w sprawozdaniach finansowych.
Krajowe badania w zakresie rachunkowości instrumentów
finansowych
W Polsce rachunkowość instrumentów finansowych nie jest częstym i popularnym przed-miotem badań empirycznych. Wśród prac naukowo-badawczych z omawianego zakresu należy wymienić rozprawę doktorską W. Więcława z 1999 r., a więc sprzed wprowadzenia regulacji rachunkowości instrumentów finansowych [Więcław 1999]. Celem pracy było
122
Agnieszka Judkowiak
ustalenie, czy stosowane w Polsce rozwiązania dotyczące ujęcia w rachunkowości papierów wartościowych dostarczają użytkownikom zewnętrznym użytecznej informacji. Wyniki ba-dań wskazują, że wartość godziwa jest w wielu przypadkach znacznie lepszym atrybutem wyceny papierów wartościowych niż cena nabycia lub inna wartość [Więcław 1999].
Innym przykładem są badania z 2005 r. przeprowadzone przez A. Rybę na potrze-by rozprawy doktorskiej zatytułowanej Instrumenty pochodne w prawie bilansowym i podatkowym, w której autor poddał ocenie rozwiązania polskiego prawa bilansowego w zakresie instrumentów pochodnych [Ryba 2005]. Wskazał, iż obowiązujące krajowe i międzynarodowe rozwiązania bilansowe dotyczące ujmowania i klasyfikowania instru-mentów pochodnych uniemożliwiają prezentację derywatów w sprawozdaniu finanso-wym zgodnie z ich wykorzystaniem. Autor zaproponował w pracy definicję bilansową instrumentów pochodnych, włączając do niej towarowe instrumenty pochodne oraz zaproponował ujmowanie skutków wyceny w kapitale własnym [Ryba 2005].
D. Garstecki, natomiast, na podstawie badań normatywnych przedstawił sposób prezentacji instrumentów finansowych zapewniający, w opinii autora, ochronę interesu publicznego, a w ramach dalszych prac zapowiedział rozszerzenie obszaru i przedmiotu badań o badania empiryczne [Garstecki 2014, ss. 43–60].
Autorka niniejszego artykułu również realizowała badania z zakresu rachunkowości instrumentów finansowych, których wyniki przedstawiła w rozprawie doktorskiej zaty-tułowanej Kierunki doskonalenia rachunkowości instrumentów finansowych w spółkach giełdowych [Judkowiak 2016]. Przeprowadzone badania wykazały liczne rozbieżności w sprawozdaniach finansowych spółek giełdowych – począwszy od stosowanych re-gulacji, poprzez zasady uznawania składników bilansowych za instrumenty finansowe oraz niespójności w klasyfikowaniu, a na odmiennym sposobie prezentacji i stopniu jej szczegółowości kończąc. Badania dały jasny obraz sytuacji, a ich wyniki wskazały jed-nocześnie na konieczność przeprowadzenia zmian w celu poprawienia jakości informa-cji, zmniejszenia asymetrii informacyjnej oraz zapewnienia czytelnikowi sprawozdania finansowego możliwie najpełniejszej informacji o instrumentach finansowych.
Jedne z ostatnich badań nad rachunkowością instrumentów finansowych zrealizo-wał J.Pawłowski, a opublikozrealizo-wał je w pracy doktorskiej zatytułowanej Rachunkowość instrumentów finansowych wobec potrzeb informacyjnych inwestorów [https://www. econ.umk.pl/panel/wp-content/uploads/Doktorat-Pawłowski-Streszczenie.pdf, dostęp: 10.06.2018]. Autor dokonał trójkierunkowej analizy potrzeb informacyjnych odbiorców informacji sprawozdawczych: inwestorów indywidualnych, inwestorów instytucjonal-nych oraz analityków giełdowych zatrudnioinstytucjonal-nych w instytucjach finansowych w Polsce. Przeprowadzone badania pozwoliły mu ustalić, iż sprawozdawczość finansowa w za-kresie instrumentów finansowych jest podstawowym źródłem informacji dla każdego
123
Rachunkowość instrumentów finansowych w międzynarodowych i krajowych badaniach empirycznych
rodzaju respondentów poddanych badaniu. Wykazał też, że inwestorzy indywidualni przede wszystkim korzystają z bilansu oraz rachunku zysku i strat, inwestorzy instytu-cjonalni zaś, a także analitycy giełdowi, oprócz tego wykorzystują informację dodatko-wą. J. Pawłowski wskazał na liczne zastrzeżenia zgłaszane przez respondentów, którzy oczekują przeprowadzenia szeregu zmian w obszarze rachunkowości instrumentów fi-nansowych, dotyczących takich kwestii, jak m.in.: prezentacja informacji na temat zaan-gażowania w instrumenty pochodne, ujawnianie ekspozycji na ryzyko związane z instru-mentami finansowymi czy wycena instrumentów pochodnych [https://www.econ.umk. pl/panel/wp-content/uploads/Doktorat-Pawłowski-Streszczenie.pdf, dostęp: 10.06.2018].
Zakończenie
W niniejszym artykule autorka zaprezentowała wybrane badania z zakresu rachunko-wości instrumentów finansowych. Największym zainteresowaniem wśród naukowców cieszy się aspekt ujawnień dotyczących instrumentów finansowych w sprawozdaniach finansowych w kontekście wypełniania wymagań informacyjnych płynących z regulacji czy wytycznych bilansowych oraz problem jakości ujawnianych w nich informacji.
Na zakończenie rozważań, konieczne jest podkreślenie, iż w kręgu zainteresowań na-ukowców zarówno polskich, jak i zagranicznych, pojawiają się zagadnienia związane z in-nymi aspektami rachunkowości instrumentów finansowych, jak np. wycena czy rachunko-wość zabezpieczeń, co znajduje odbicie w przeprowadzanych przez nich badaniach.
Badania z zakresu wyceny instrumentów finansowych zrealizował P. Bielawski, wska-zując rozwiązania głównych problemów dotyczących modeli wyceny instrumentów finansowych opartych na wartości godziwej i koszcie historycznym w świetle ogólnej teorii rachunkowości [Bielawski 2010].Innym przykładem tego rodzaju badań są prace W. Więcława – weryfikujące sposób wyceny oraz ujawnianie informacji o wartości godzi-wej instrumentów finansowych [Więcław 2010, ss. 294–303].
Badania nad rachunkowością zabezpieczeń prowadziła m.in. A. Żebruń [Żebruń 2010]. Jako przykład prac badawczych łączących zagadnienia wyceny i rachunkowości zabezpie-czeń można podać badania dokonane przez M. Rówińską [Rówińska 2011]. Na świecie zaś badaniem rachunkowości zabezpieczeń zajmowali się: G. Allayannis i J.P. Weston; S.M. Bar-tram, G.W. Brown i F.R. Fehle; A. Panaretou, M.B. Shackleton i P.A. Taylor [Allayannis, Weston 2001, Bartram, Brown, Fehle 2009, Panaretou, Shackleton, Taylor 2013].
124
Agnieszka Judkowiak
Bibliografia
Adznan S., Nelson S.P. (2014), Financial Instruments Disclosure Practices: Evidence from Malay-sian Listed Firms, „Procedia – Social and Behavioral Sciences”, vol. 164.
Ahmed A.S., Kilic E., Lobo G.J. (2006), Does Recognition versus Disclosure Matter? Evidence from Value-Relevance of Banks’ Recognized and Disclosed Derivative Financial Instruments, „Accounting
Review”, vol. 81, issue 3.
Allayannis G., Weston J.P. (2001), The Use of Foreign Currency Derivatives and Firm Market Value,
„The Review of Financial Studies”, vol. 14, issue 1.
Bartram S.M., Brown G.W., Fehle F.R. (2009), International Evidence on Financial Derivatives Usage, „Financial Management”, vol. 38, issue 1.
Bielawski P. (2010), Modele wyceny bilansowej instrumentów finansowych w świetle ogólnej teorii rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Blank S., Dorf B. (2013), Podręcznik startupu. Budowa wielkiej firmy krok po kroku, Helion, Gliwice. Chalmers K. (2001), The Progression from Voluntary to Mandatory Derivative Instrument Disclosu-res – Look Who’s Talking, „Australian Accounting Review”, vol. 11, no. 1.
Chalmers K., Godfrey J. (2000), Practice versus Prescription in the Disclosure and Recognition of Derivatives, „Australian Accounting Review”, vol. 11, no. 2.
Crawford G., Sen B. (2002), Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finanso-wych, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa.
Drewiński M. (2007), Podstawy inwestowania na giełdach towarowych, Wydawnictwo
Uniwersy-tetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Edwards Jr. G.A., Eller G.E. (1996), Derivatives Disclosures by Major U.S. Banks, 1995, „Federal
Re-serve Bulletin”, vol. 82, no. 9.
Fierla A. (1997), Giełdowy rynek opcji na akcje. Możliwości rozwoju w Polsce, Oficyna Wydawnicza
125
Rachunkowość instrumentów finansowych w międzynarodowych i krajowych badaniach empirycznych
Garstecki D. (2014), Koncepcja Sprawozdania z instrumentów finansowych (SFI) jako narzędzia ochrony interesu publicznego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki
Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 71.
Gostomski E. (2014), Finansyzacja w gospodarce światowej, „International Business and Global
Economy”, no. 33.
Forbes LLC, Groz M.M. (2009), Forbes Guide to the Markets: Becoming a Savvy Investor, 2nd ed.,
John Wiley & Sons, New Jersey.
Hunt P., Kennedy J. (2014), Financial Derivatives in Theory and Practice, rev. ed., John Wiley &
Sons, Hoboken (USA).
Judkowiak A. (2016) Kierunki doskonalenia rachunkowości instrumentów finansowych w spół-kach giełdowych, rozprawa doktorska. Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk Ekonomicznych
i Zarządzania.
Kawamura Y. (1995), FASB Derivatives Disclosure Survey: How Complete Are Annual Reports?,
„Jou-rnal of Corporate Accounting & Finance”, vol. 7, issue 4.
Kolb R.W., Overdahl J.A. (2007), Futures, Options, Swaps, 5th ed., Wiley-Blackwell, Malden (USA).
Mahoney J., Kawamura Y. (1995), Review of 1994 Disclosures about Derivative Financial Instru-ments and Fair Value of Financial InstruInstru-ments, Financial Accounting Standards Board of the
Finan-cial Accounting Foundation, Norwalk, Connecticut (USA).
Markham W. (2002), A Financial History of The United States, Vol. 1, From Christopher Columbus to the Robber Barons (1492–1900), Armonk NY and London: M.E. Sharpe, New York.
Międzynarodowy Standard Rachunkowości 32. Instrumenty finansowe (prezentacja) (2016) [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej – IFRS, Stowarzyszenie Księgowych
w Polsce, Warszawa.
Nieborak T. (2004), Pochodne instrumenty finansowe. Aspekty prawno-podatkowe, Difin, Warszawa. Lopes P.T., Rodrigues L.L. (2007), Accounting for Financial Instruments: A Comparison of Europe-an CompEurope-anies’ Practices with IAS 32 Europe-and IAS 39, „FEP Working Papers”, no. 239.
126
Agnieszka Judkowiak
Lyall I. (2001), The Street-Smart Trader: An Insider’s Guide to the City, Harriman House, Great Britain. Panaretou A., Shackleton M.B., Taylor P.A. (2013), Corporate Risk Management and Hedge Accounting, „Contemporary Accounting Research”, vol. 30, issue 1.
Papa V.T., Peters S.J. (2013), User Perspective on Financial Instruments Risk Disclosures under In-ternational Financial Reporting Standards, vol. 2, Derivatives and Hedging Activities Disclosures, UK:
CFA Institute, London.
Pawłowski J. Rachunkowość instrumentów finansowych wobec potrzeb informacyjnych inwesto-rów, rozprawa doktorska, [online]
https://www.econ.umk.pl/panel/wp-content/uploads/Dokto-rat-Pawłowski-Streszczenie.pdf, dostęp: 10.06.2018.
Ratajczak M. (2012), Finansyzacja gospodarki, „Ekonomista”, nr 3.
Roth P. (2000), Rynki walutowe i pieniężne. Instrumenty finansowe i ich zastosowanie, Dom
Wy-dawniczy ABC, Warszawa.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finanso-wych (Dz. U. z 2001 r. Nr 149, poz. 1674, tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r. poz., 277).
Roulstone D.T. (1999), Effect of SEC Financial Reporting Release No. 48 on Derivative and Market Risk Disclosures. „Accounting Horizons”, vol. 13, no. 4.
Ryba A. (2005), Instrumenty pochodne w prawie bilansowym i podatkowym, rozprawa doktorska
[online], http://nauka-polska.pl/#/profile/scientist?id=130470&_k=xyirgg, dostęp: 11.06.2018.
Strouhal J. (2006), No Czech Listed Companies Satisfied the Requirements on Reporting under IFRS/IAS: Application on Financial Instruments, „Journal of International Trade Law and Policy”, vol. 5, issue 2. Somanathan T.V. (2008), Derivatives, Tata McGraw – Hill, New Delhi.
Swan E.J. (1999), Building the Global Market. A 4000 Year History of Derivatives, Kluwer Law
Inter-national, London.
127
Rachunkowość instrumentów finansowych w międzynarodowych i krajowych badaniach empirycznych
Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591 z późn. zm., tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 395).
Więcław W. (1999), Ujęcie i prezentacja papierów wartościowych w rachunkowości, a zakres i ja-kość informacji uzyskiwanych przez użytkowników zewnętrznych [online], http://nauka-polska.
pl/#/profile/research?id=10561&_k=zwxevm, dostęp: 22.06.2018.
Więcław W. (2010), Ujawnianie informacji o wartości godziwej instrumentów finansowych przez spółki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF w warunkach kryzysu [w:] I.
Sobań-ska, P. Kabalski (red.), System rachunkowości w okresie kryzysu gospodarczego, Wydawnictwo Uni-wersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zacharzewski K. (2010), Prawo giełdowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Żebruń A. (2010), Instrumenty pochodne zabezpieczające w rachunkowości, Difin, Warszawa.
Strony WWW
http://www.akademiadaytradingu.pl/index.php/zasoby/110-historia-new-york-stock-exchange?showall=&start=1, dostęp: 10.06.2018.
Małgorzata Kmak |
mk.kmak@gmail.comUniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Wydział Politologii
Zarządzanie przestrzenią miasta – wybrane aspekty
Urban Space Management – Selected Aspects
Abstract: The factors of functioning and the instruments for managing the urban
spa-ce have been the object of interest of researchers in various areas: management, spatial economy, urban planning, environmental protection, sociology, political studies etc. In spite of the current scientific discourse, there is a justified need for ongoing knowledge updates on account of dynamic and constant changes occurring in the structure of ur-ban space. The aim of the article is to determine the specific problems and issues rela-ted to the management of urban space and realisation that uncontrolled urbanisation processes pose grave social, economic and ecological threats. The author’s intention is to draw attention to the specific nature of organisation of space in metropolises and in small towns, showing the potential, but also the threats to the representatives of local governments and users of urban space. The triangulation method was applied, which guarantees the highest quality of study, limits errors and enables references to several specific methods of classic studies (comparative studies, analysis of content and obser-vation). The analysis of selected planning and design documents, combined with their comparison and confrontation with a potential source base and scientific requirements will allow for formulation of conclusions about the efficiency of activities initiated in the urban space. The impact of studies of this type on opinion-forming milieus in specific local communities is also important. The constructed city development models and stra-tegies are not sufficiently effective to cope with the problems of cities in the 21st century, whereas modern city exploitation instruments are inefficient with respect to the servicing of cities inhabited by millions of people.
Key words: city space, urban space, management, innovation, urbanisation, process, efficiency PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ZARZĄDZANIE 2018
Wydawnictwo SAN | ISSN 2543-8190 Tom XIX | Zeszyt 4 | Część II | ss. 129–140
130
Małgorzata Kmak
Wprowadzenie
Rozwój miast to proces konieczny zarówno dla krajów rozwiniętych, jak i rozwijających się i w obu przypadkach jest bodźcem do ich przeobrażeń. Według klasycznego podejścia rozwój przestrzeni miejskiej jest przedmiotem badań w aspekcie zarówno społecznym, jak i ekonomicznym, przestrzennym oraz środowiskowym. Analiza aparatu pojęciowego, jak również praktyka społeczno-gospodarcza są tematem interesującej i obszernej lite-ratury przedmiotu. Wymiar publiczny aktywności związanych z zarządzaniem rozwojem przestrzeni miejskiej ulega ciągłej ewolucji, stanowiąc zarazem niewyczerpane źródło naukowych dociekań i inspiracji. Celem artykułu jest wskazanie wybranych problemów i zagadnień z zakresu zarządzania, implikujących wniosek, iż niekontrolowane procesy urbanizacyjne deformują nawet najlepiej zaplanowane założenia strategicznego rozwo-ju. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu koncepcje (miasta zwartego, ekonomii miast, zrównoważonego rozwoju) oraz zasygnalizowanie zjawiska rozlewania się miast, znaczenia sieci komunikacyjnej i procesów metropolizacji z pewnością nie wyczerpują podjętego tematu. Założeniem autora jest wskazanie specyficznych czynników wpływa-jących na przestrzeń miast, a także zwrócenie uwagi, nie tylko władz samorządowych, ale i mieszkańców, na korzyści i wady wynikające z rozwoju i wykorzystania przestrzeni miast. Analizę badawczą oparto na metodzie triangulacji, wykorzystując przy tym meto-dy klasycznych badań (komparatystyka, analiza treści, obserwacja). Podjęte badania po-legały na analizie dokumentów planistycznych oraz projektowych wybranych jednostek terytorialnych Polski lokalnej i regionalnej. Porównanie analizowanych dokumentów, a także kontekst międzynarodowych dobrych praktyk w zakresie zarządzania przestrze-nią miast, dowodzą, iż konstruowane w Polsce strategie i modele rozwoju nie są narzę-dziami skutecznej koordynacji pomysłów i działań.