Pojęcie „audyt wewnętrzny” wprowadzono do polskiego porządku prawnego po raz pierw-szy w 1998 r. Od tego czasu definicja audytu uległa istotnej zmianie, a sposób rozumienia tego terminu zbliżył się do tego wypracowanego przez międzynarodowe organizacje au-dytu, w tym przez Instytut Audytorów Wewnętrznych (IIA) [Chojna-Duch 2012, s. 337].
Zgodnie z ustawą o finansach publicznych audyt wewnętrzny jest działalnością nie-zależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kie-rownika jednostki w realizacji celów i zadań za pomocą systematycznej oceny kontroli zarządczej oraz czynności doradczych. Ocena kontroli zarządczej (zarządzania) dotyczy zwłaszcza jej adekwatności, skuteczności i efektywności w dziale administracji rządowej lub jednostce [Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, art. 272 ust. 1–2, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240].
W polskiej praktyce audytorskiej stosowane są standardy audytu wewnętrznego dla jednostek sektora finansów publicznych, które zakładają zmienne uwarunkowania prawne i kulturowe oraz cele, złożoność oraz strukturę organizacyjną jednostek. Celem standardów jest:
1. Dostarczenie wskazówek, co do tego, jak przestrzegać obowiązkowych elemen-tów międzynarodowych ramowych zasad praktyki zawodowej.
2. Wyznaczenie ramowych zasad wykonywania i upowszechniania usług audytu wewnętrznego (w szerokim zakresie) przysparzających organizacji wartości dodanej. 3. Stworzenie podstaw oceny działalności audytu wewnętrznego.
4. Przyczynianie się do usprawniania procesów i działalności operacyjnej organiza-cji [Komunikat Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 12 grudnia 2016 r. w sprawie stan-dardów audytu wewnętrznego dla jednostek sektora finansów publicznych, Dz. Urz. Min. Roz. i Fin. z dnia 12 grudnia 2016 r., poz. 28].
Audyt wewnętrzny może być prowadzony (zlecony) w zakładach lecznictwa uzdro-wiskowego lub gminie uzdrowiskowej, a dokładniej – w jej urzędzie. Niezależne od for-my współpracy i zakresu bieżących działań operacyjnych jednostki, audyt powinien być zorientowany przede wszystkim na wspieranie kierownictwa w realizacji celów i zadań, które warunkują utrzymanie lub otrzymanie statusu uzdrowiska. Zgodnie z ustawową definicją uzdrowisko to obszar, na którym prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na nim naturalnych su-rowców leczniczych i któremu został nadany status uzdrowiska [Ustawa z dnia 28 lip-ca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach, obszarach ochrony uzdrowisko-wej oraz gminach uzdrowiskowych, art. 2, art. 34, Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1399]. Status ten może być nadany tylko obszarowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
143
Specyfika audytu wewnętrznego w działalności uzdrowiskowej
a) posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwoś-ciach leczniczych na zasadach określonych w ustawie;
b) posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określo-nych w ustawie;
c) na jego obszarze znajdują się zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia lecz-nictwa uzdrowiskowego, przygotowane do prowadzenia leczlecz-nictwa uzdrowiskowego; d) spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska;
e) posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energe-tycznej i transportu zbiorowego, a także prowadzi gospodarkę odpadami.
Gmina, która występuje o nadanie obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu ob-szaru ochrony uzdrowiskowej, jest obowiązana do uzyskania potwierdzenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu w for-mie świadectwa [Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowi-skach, obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych, art. 2, art. 34, Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1399].
Mając na uwadze prowadzenie działalności uzdrowiskowej przez jednostki sektora finansów publicznych (gminy) oraz funkcjonujące na ich obszarze zakłady lecznictwa uzdrowiskowego, należy zaznaczyć, że audyt wewnętrzny nie musi być prowadzony w każdej jednostce. W zakładach lecznictwa uzdrowiskowego występuje obowiązkowo w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzo-ne przez jednostki samorządu terytorialutworzo-nego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł. Audyt wewnętrzny pro-wadzi się również w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale bu-dżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwo-ta wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł. Dodatkowo, kierownik sanatorium uzdrowiskowego lub szpitala uzdrowiskowego może podjąć decyzję o pro-wadzeniu audytu wewnętrznego w jednostce doraźnie lub na czas nieokreślony [Usta-wa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, art. 274 ust. 2–3, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240].
Niezależnie od obligatoryjności prowadzenia audytu, w celu określenia potrzeb do-radczych w danym zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, audytor powinien zidentyfi-kować obszary audytu. Obszarem tym jest każdy zakres działania jednostki, dla którego audytor wyodrębnił obszary ryzyka, a są nimi procesy, zjawiska i działania, których nie-prawidłowy przebieg może zagrażać osiągnięciu przez jednostkę zamierzonych celów. W ramach obszarów ryzyka wyodrębnia się zadania audytowe, czyli elementy bezpo-średnio podlegające badaniu [Kiziukiewicz 2009, s. 20].
144
Dariusz Kotarski
Na etapie planowania obszarów i zadań audytu, zgodnie ze standardem audytu we-wnętrznego nr 2201 (Aspekty planowania), audytorzy wewnętrzni muszą rozważyć:
· strategie i cele badanej działalności i środki, za pomocą których kontroluje się jej wyniki; · istotne ryzyka dotyczące celów, zasobów i operacji badanej działalności, jak również środki, za pomocą których potencjalny wpływ ryzyka jest utrzymywany na akcepto-walnym poziomie;
· adekwatność i skuteczność procesów: ładu organizacyjnego, zarządzania ryzy-kiem i kontroli danej działalności w porównaniu do odpowiednich koncepcji ramo-wych lub modeli;
· możliwości wprowadzenia istotnych usprawnień procesów: ładu organizacyjnego, za-rządzania ryzykiem i kontroli danej działalności [Komunikat Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 12 grudnia 2016 r. w sprawie standardów audytu wewnętrznego dla jednostek sektora finansów publicznych, Dz. Urz. Min. Roz. i Fin. z dnia 12 grudnia 2016 r., poz. 28].
a) W zakładach lecznictwa uzdrowiskowego zadanie audytowe lub czynności do-radcze powinny uwzględniać przede wszystkim ocenę realizacji zadań statutowych, które częściowo określa ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obsza-rach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych [Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach, obszarach ochrony uzdrowisko-wej oraz gminach uzdrowiskowych, art. 2, art. 34, Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1399]. Zadania statutowe sanatorium uzdrowiskowego, których realizacja powinna podle-gać jednocześnie ocenie audytorskiej, dotyczą w szczególności zapewnienia pacjentowi:
a) całodobowych świadczeń opieki zdrowotnej w warunkach stacjonarnych; b) opieki lekarskiej i całodobowej opieki pielęgniarskiej;
c) przewidzianych programem leczenia zabiegów; d) świadczeń profilaktycznych;
e) edukacji zdrowotnej [Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowisko-wym, uzdrowiskach, obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowi-skowych, art. 2, art. 34, Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1399].
Zadania audytowe, dotyczące działalności statutowej zakładu lecznictwa uzdrowi-skowego, powinny być uwzględnione w planie audytu. Zawiera on przede wszystkim:
1. obszary działalności jednostki, w których zostaną przeprowadzone zadania au-dytowe w danym roku;
2. informację na temat budżetu czasu komórki audytu wewnętrznego w danym roku, wyrażonego w osobodniach, w szczególności na temat czasu planowanego na: a) realizację poszczególnych zadań audytowych,
b) realizację czynności doradczych, c) monitorowanie realizacji zaleceń
145
Specyfika audytu wewnętrznego w działalności uzdrowiskowej
d) realizację czynności sprawdzających,
e) kontynuowanie zadań audytowych z roku poprzedniego [Rozporządzenie Mini-stra Finansów z dnia 4 września 2015 r. w sprawie audytu wewnętrznego oraz infor-macji o pracy i wynikach tego audytu, Dz. U. z 2015 r., poz. 1480].
Reasumując, należy zaznaczyć, że prowadzenie audytu wewnętrznego w gminie uzdro-wiskowej dotyczy jej urzędu, który powinien kontrolować na bieżąco spełnianie wymogów stawianych uzdrowiskom. Natomiast w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego zasadni-czym celem audytu wewnętrznego jest dostarczanie kierownikom tych jednostek infor-macji (danych), stanowiących podstawę do wprowadzania rozwiązań systemowych, służą-cych poprawie efektywności i skuteczności działań, zwiększająsłużą-cych prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych celów strategicznych oraz operacyjnych, a także realizacji zadań sta-tutowych, wynikających z ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych [Ćwiklicki 2015, s. 154].