Bogdanowska Monika: Komentarz i komentowanie. Zagadnienia konstrukcji tekstu. Katowice 2003.
Bolgar Robert Ralph: The Classical Heritage and its Beneficiaries. Cambridge 1958.
Brożek Mieczysław: Wstęp. W: Źródła do średniowiecznej teorii wykładu literatury. Wstęp, wybór, przekład i komentarze M. Brożek. Warszawa 1989.
Domański Juliusz: Erazmiańska republika literacka. W: Idem: Erasmiana minora. Studia i szkice o pisarstwie filozoficznym i religijnym Erazma z Rotterdamu. Warszawa 2017.
Domański Juliusz: Recepcja – imitacja – emulacja. Kilka uwag o twórczości łacińskiej humani-stów jako wyrazie postawy użytkowniczej wobec dziedzictwa antycznego. W: Idem: Philolo-gica, litteraria, humaniora. Studia i szkice z dziejów recepcji dziedzictwa antycznego. War-szawa 2009.
Domański Juliusz: Scholastyka. W: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok. Red. T. Michałowska, przy udziale E. Sarnowskiej-Temeriusz, B. Otwinowskiej.
Wyd. 2 poprawione i uzupełnione. Wrocław 1998.
Gacka Dorota: Lektury Jana z Dąbrówki w świetle „Komentarza” do „Kroniki polskiej” mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem. W: Komentarz Jana z Dąbrówki do „Kroniki” biskupa Wincentego. Red. A. Dąbrówka i M. Olszewski. Warszawa 2015.
Gensler Marek: Średniowieczne komentarze do Arystotelesa: przykry obowiązek czy znako-mity pretekst? W: Średniowieczna wizja świata. Jedność czy różnorodność? Idee i teksty.
III Kongres Mediewistów Polskich. Łódź, 22–24 września 2008 roku. Red. T. Wolińska i M.J. Leszka. Łódź 2009.
Gruchała Janusz S.: Iucunda familia librorum. Humaniści renesansowi w świecie książki. Kra-ków 2002.
Highet Gilbert: The Classical Tradition. Greek and Roman Influences on Western Literature.
Oxford 1959.
Korolko Mirosław: Andrzej Frycz Modrzewski. Humanista, pisarz. Warszawa 1978.
Kowalczykowa Alina: Romantyzm. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Red. J. Ba-chórz i A. Kowalczykowa. Wrocław 1995.
Leńczuk Mariusz: Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna.
Warszawa 2013.
Linde Samuel Bogumił: Słownik języka polskiego. T. 1–6. Wyd. 2 poprawne i pomnożone.
Lwów: Staraniem i nakładem Zakładu im. Ossolińskich. Drukarnia Zakładu Osso-lińskich, 1854–1860.
Masłej Dorota: Modlitwa Pańska w polskim średniowieczu. Znad staropolskich rękopisów. Po-znań 2016.
Masłej Dorota: O wyjątkowym średniowiecznym komentarzu do tłumaczenia modlitw. „Ling- Varia” 2015, nr 2 (20).
Mejor Mieczysław: Prolegomena „Komentarza” Jana z Dąbrówki do „Kroniki” Wincentego Kadłubka. W: Komentarz Jana z Dąbrówki do „Kroniki” biskupa Wincentego. Red. A. Dą-brówka i M. Olszewski. Warszawa 2015.
Michałowska Teresa: Commentarii. Komentarze. W: Eadem: Literatura polskiego średniowie-cza. Leksykon. Warszawa 2011.
Michałowska Teresa: Integumentum. W: Studia Neolatina. Rozprawy i szkice dedykowane Profesor Marii Cytowskiej. Red. M. Mejor i B. Milewska-Waźbińska. Warszawa 2003.
Michałowska Teresa: Średniowieczna teoria literatury w Polsce. Rekonesans. [Wyd. 2]. Toruń 2016.
Plezia Marian: Starożytne wstępy do lektury klasyków. W: Idem: Od Arystotelesa do „Złotej legendy”. Warszawa 1958.
Sarnowska-Temeriusz Elżbieta: Zarys dziejów poetyki. (Od starożytności do końca XVII w.).
Warszawa 1985.
Słownik rodzajów i gatunków literackich. Red. G. Gazda i S. Tynecka-Makowska. Kraków 2006.
Starnawski Jerzy: Z badań nad komentarzem Adama Naruszewicza do Tacyta „Dzieł wszyst-kich” (1772–1783). W: Idem: Pisarze jezuiccy w Polsce (wiek XVI–XIX). Studia i materiały.
Kraków 2007.
Wichowa Maria: Przekład, imitacja, mistyfikacja i kompilacja jako formy kultywowania dzie-dzictwa kultury antycznej w „Nowych Atenach” ks. Benedykta Chmielowskiego. W: Inwen-cja i inspiraInwen-cja w kulturze wczesnonowożytnej. Red. B. Niebelska-Rajca, M. Pieczyński.
Lublin 2018.
Wójcik Rafał: Władysława z Gielniowa komentarz do „Pieśni nad pieśniami”. W: „Cantando cum citharista”. W pięćsetlecie śmierci Władysława z Gielniowa. Red. R. Mazurkiewicz.
Warszawa 2006.
Zwiercan Marian: Historia badań nad Jana z Dąbrówki „komentarzem” do „Kroniki polskiej”
Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem. W: Komentarz Jana z Dąbrówki do „Kroniki”
biskupa Wincentego. Red. A. Dąbrówka i M. Olszewski. Warszawa 2015.
Zwiercan Marian: Wstęp. W: Jan z Dąbrówki: Komentarz do „Kroniki polskiej” Mistrza Win-centego zwanego Kadłubkiem. Wyd., wstępem i przypisami opatrzył M. Zwiercan, przy współpracy A.Z. Kozłowskiej i M. Rzepieli. Kraków 2008.
33
Różnicowanie się komentarza jako wypowiedzi naukowej…
Maria Wichowa
The Diversifying Commentary
as an Academic Statement in European Literature and the Polish Writings of Past Centuries
Summary
The subject of this article is commentary as a fixed component of an active reading of a literary work during past centuries, inextricably coexisting with the text. It has been discussed in many aspects: 1) there exists a great diversification of form of commentaries in the writings of past centuries; 2) its basic function remains unchanged – a reading guide, an efficient tool of consultation of the learned author with a reader; 3) its aim is to explain the content of the work in order to enable students to interpret it in many aspects; 4) commentary in the form of a lecture contained various explanatory notes;
5) some of the above mentioned forms of expression provided a foundation for the con-tent commentary.
Throughout centuries, commentary was undergoing extensive changes, from a lec-ture offering multifaceted interpretation of a literary work, an independent text similar to the contemporary monographic statement, to a brief, „typical” commentary from an editor.
Maria Wichowa
Le processus de développement du commentaire
en tant qu’expression scientifique dans la littérature européenne et dans les ouvrages polonais des siècles anciens
Résumé
L’article traite le commentaire comme un élément stable d’une lecture active des ou-vrages littéraires dans les siècles anciens, inséparablement coexistant avec le texte auquel il se réfère. On l’a analysé sous plusieurs aspects : 1) il existe une grande diversification formelle des commentaires dans les ouvrages des siècles anciens ; 2) la fonction fonda-mentale n’a pas changé ‒ c’est un guide de lecture, un outil efficace de consultation entre l’auteur savant et le récepteur ; 3) l’objectif de préparer de tel discours consiste à rendre aux apprenants le contenu de l’ouvrage plus accessible et à en permettre une interpréta-tion ayant de multiples aspects ; 4) le commentaire sous forme d’une exposiinterpréta-tion contenait différentes explications ; 5) une partie de ces formes de discours constituait la base sur laquelle s’est formé le commentaire pertinent dont on dotait les éditions des textes.
Au cours des siècles, le commentaire subissait des modifications considérables, dès l’exposition interprétant sous plusieurs aspects l’ouvrage auquel elle était consacrée, en passant par le texte indépendant se rapprochant du discours monographique contempo-rain, jusqu’au commentaire éditorial « typique » réduit.