Historia czasopism dla dzieci pocho
dzących z terenu Brna jest bardzo bogata, zarówno pod względem ich liczebności, ja k i ogromnego wpływu na kształtowanie świa
topoglądu dzieci oraz metod przedstawia
nia rzeczywistości. Już w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej do ulubionych czasopism dziecięcych należały dwa tytu
ły - „VLASTOVICKA” oraz „BROUCEK”.
„Ladeni” jest czasopismem, które pod
jęło się próby kontynuowania chlubnych tra
dycji czasopism zajmujących się tem atyką dziecięcą i które przyjęło rolę organu pro
pagującego literaturę dla dzieci. Jego ce
lem nadrzędnym jest bowiem inicjowanie, stymulowanie oraz optymalizowanie proce
sów czytania wśród dzieci.
Jego redaktorzy biorą udział w targach książki, konferencjach, p rom ują książkę dziecięcą także poprzez udział w spotka
niach z czytelnikam i, które odbyw ają się w bibliotekach.
Wiemy jak ważną rolę spełniają rodzice w procesie inicjacji czytania u dzieci. Zapozna
jąc się z „Ladeni” będą oni mogli zapewnić wartościową literaturę dla swych „pociech”.
„Ladeni” je st czasopism em ukazują
cym się na czeskim rynku od 1996 roku.
W cześniej (od roku 1991) występowało jako
„Zpravodaj ULM” (Inform ator Instytutu Li
teratury dla Młodzieży).
Po tym, ja k w 1997 roku przestało się ukazywać czasopismo „Zlaty Maj”, „Ladeni”
stało się jedynym wydawnictwem o tym cha
rakterze w Czechach. Swoją nazwę wzięło od tomiku wierszy Frantiska Halasa (1901
1949) o tym tytule. W ydany w 1942 r. zbiór zawierał wiersze dla dzieci (w pierwszej czę
ści tego tomiku zawarte są wiersze napisa
ne dla jego synka; druga część to wiersze, w których autor powraca do okresu swoje
go dzieciństwa), charakteryzujące się pro
stotą a zarazem pięknem językowym.
Redaktorzy s ą spadkobiercami i kon
tynuatoram i działalności grupy krytyków z B rna z F ra n tiske m T en clke m (1 9 1 2
-87
1974) na czele. Obecnie za redakcję pisma są odpowiedzialni Martin Reissner oraz Jirt Polacek i Jitka Zttkova.
„Ladent” jest typowym przykładem cza
sopisma uniwersyteckiego, które finanso
wane je st z kasy Uniwersytetu Masaryka oraz po części z dotacji czeskiego Minister
stwa Kultury. W ydawane co kwartał, przez In s ty tu t L ite ra tu ry dla M łodzieży, który wchodzi w skład Katedry Literatury Cze
skiej Uniwersytetu Masaryka.
Publikuje w każdym numerze dwa do trzech esejów (Stati), poświęconych teorii literatury dla dzieci i młodzieży, np. „Myślent o um eleckonaucne literature”1 (M yślenie 0 literaturze artystyczno-naukowej), a tak
że jej historii, np. „Polska literatura pro deti do roku 194S”2 (Polska literatura dla dzieci do roku 1945), czy czasom bardziej współ
czesnym, np. „Nemecka literatura pro deti a mladez” (Niemiecka literatura dla dzieci 1 m łodzieży)3.
Zaw ie ra rów nież blok z recenzjam i i glosami (Recenze a glosy), w których to om aw iana je s t poezja i proza dziecięca oraz oceniane są obecne zjawiska zw ią
zane z literaturą dla najmłodszych. Znaj
dziemy tu również materiały z konferencji poświęconych problematyce i książce dzie
cięcej np. „Innovace v myślent o detske li
terature”4 (Innowacja w postrzeganiu litera
tury dziecięcej). Przedstawiane są tu tak
że artykuły poruszające kwestie wychowa
nia czy nauczania poprzez literaturę, np.
sposoby nauczania różnych przedmiotów:
ekologii, wiedzy o społeczeństwie czy hi
storii poprzez gatunek literacki, jakim jest dramat, np. „Dramaticka vychova ve śkole”5 (Wychowywanie w szkole poprzez dramat).
W omawianej części prezentowane są rów nież w ydania służące jako m ateriały pomocnicze czy przewodniki po dziele lite
rackim, np. „P ruvodce literarntm dtlem ”6 (Przewodnik po dziele literackim) oraz słow
niki czy leksykony terminologii literackiej, np. „Lexikon literarntch pojmu”7 (Leksykon pojęć literackich).
Znajdziemy tu także ukazujące się na rynku m o n o g rafie pisarzy, ilustratorów , dziennikarzy (związanych z książką dzie
cięcą), np. „Monografie o Ondreji Sekoro- vi”V (Monografia o Ondreju Sekorovie) oraz artykuły przedstawiające specyficzne for
my w ydawnicze, ja k np. komiks „Jaky je cesky komiks”9 (Jaki je st czeski komiks).
Dalsze rubryki w ypełniają wiadomości (Zpravy) ze świata literatury dziecięcej: in
fo rm a cje o konkursach, nagrodach, np.
„Ocenene knihy pro deti a mladez”10 (Na
grodzone książki dla dzieci i młodzieży), s p ra w o zd a n ia z ko n fe re n cji naukow ych oraz seminariów poświęconych zagadnie
niu literatury dla dzieci oraz informacje o tar
gach książki, np. „Bolonsky veletrh detske
literatury 1997”11 (Bolońskie targi literatury dziecięcej 1997) itd.
W ażną część stanowią również artyku
ły upamiętniające pisarzy zajmujących się twórczością dla dzieci (Jubilea a ohlednuti).
Przypominane s ą tutaj sylwetki i twór
czość zarówno współczesnych, ja k i nieży
jących autorów.
W rubryce „Predstavujeme nakladatel- stvi” (Przedstawiamy wydawnictwo) znaj
dziemy profile wydawców książki dziecięcej.
W ywiady ze znanymi twórcami, mala
rzami, grafikami, projektantami teatralnymi znajdziemy natomiast w rubryce pod tytu
łem „Na cem prave pracuji” (Nad czym wła
śnie pracuję).
Wszystkie części, które dopełnia jesz
cze oferta publikacji (Nase nabidka) możli
wych do nabycia na stoisku Wydziału Pe
d a g o g ic z n e g o U n iw e rs y te tu M a sa ryka w Brnie, s ą ilustrowane. Element ten moż
na traktow ać jako podtrzym anie tradycji związanej z bogatym i i w yszukanym i ilu
stracjami, zamieszczanymi na łamach pism dziecięcych, z jakich słynęły brneńskie cza
sopisma.
Czasopismo wydawane jest w forma
cie BS, w szacie czarno-białej, a jego śred
nia objętość to około 47 stron.
Koncepcja tego czasopisma jest prze
myślana, jeżeli chodzi o aspekt pedago
g ic z n y o ra z in s tru k c y jn o -m e to d y c z n y . W przeważającej większości za pojawiają
ce się w nim artykuły, glosy, recenzje, jak również całą redakcję pisma, odpowiedzial
ni s ą pedagodzy oraz literaturo- i kulturo- znawcy.
Grupę redaktorów publikujących w „La- deni” tworzą nie tylko pracownicy z Wydziału Pedagogiki Uniwersytetu Masaryka, ale tak
że naukowcy z innych uniwersytetów, w tym i ze Słowacji (systematyczna uwaga poświę
cana słowackiej literaturze dziecięcej jest
jedną z bardziej specyficznych rubryk w tym czasopiśmie). W czasopiśmie tym możemy znaleźć również informacje na temat innych literatur: niemieckiej, amerykańskiej, polskiej itd. Na tym przykładzie widać, że „Ladeni”
nie ograniczyło się tylko do własnego „po
dwórka”, ale stara się przybliżyć czytelniko
wi historię i współczesność innych literatur dziecięcych.
Jeżeli brać pod uwagę kryterium adre
sata, to typologia tego czasopisma przema
w iałaby za uznaniem go za czasopism o przeznaczone dla naukowców i badaczy.
Świadczą o tym wyniki prac naukowych „Ce- sty v ceske literature”12 (Drogi w literaturze czeskiej), które s ą tutaj publikowane oraz teoretycznoliteracki charakter ich treści. Wie
my jednak, że jest ono bardzo popularne w kręgach nauczycieli oraz bibliotekarzy.
Instytucje, do których trafia „Ladeni”, to przede w szystkim w ła śn ie biblioteki, szkoły, ośrodki naukowe (badacze i
na-89
ukowcy), osoba prywatna może je otrzymać (poprzez subskrypcję), nie je s t bow iem dostępne w wolnej sprzedaży. Grono osób i instytucji, do których dociera „Ladent”, się
ga poza granice Republiki Czeskiej. Jest ono wysyłane do takich krajów jak: Austria, Chorwacja, Francja, Niemcy, Polska, Ro
sja czy Szwecja.
Opierając się na klasyfikacji funkcyjno- ści czasopism dziecięcych opracow anej przez Michała Zająca w książce Promocja k s ią ż k i d z ie c ię c e j (W y d a w n ic tw o SBP, W arszawa 2000) możemy powiedzieć, że łączy ono funkcje informacyjne, promocyj
ne, koordynujące i naukowe.
Czasopismo „Ladent” pełni w Czechach podobną rolę ja k w Polsce „Guliwer”. Inte
gruje ono ludzi i środowiska skupione wokół literatury dziecięcej. Jest pewnego rodzaju forum, na którym przedstawiane są sprawy związane z literaturą dla dzieci oraz gdzie poruszane są problemy książki dziecięcej.
1 Toman J.: „Ladeni”, 2003 nr 3, s. 2-8.
2 Toman J.: „Ladeni”, 2002 nr 3, s. 2-8.
3 Puschova D.: „Ladeni”, 2003 nr 3, s. 9-11.
4 Smahelova H: „Ladeni”, 2003 nr 4, s. 31-33.
5 Pavlovska M.: „Ladeni”, 1996 nr 4, s. 26-27.
T Sieglova N.: „Ladeni”, 2003 nr 2, s. 29.
7 Toman J.: „Ladeni”, 2003 nr 2, s. 27-28.
8 Polacek J.: „Ladeni”, 2004 nr 1, s. 29-31.
W Janda L.: „Ladeni”, 2003 nr 1, s. 33-34.
10 (Lap): „Ladeni”, 2003 nr 2, s. 37.
11 Reissner M.: „Ladeni”, 1997 nr 2, s. 19.
12 Lap: „Ladeni”, 2003 nr 2, s. 32.
Ewa Gajcy