Term in „ekstremizm” wywodzi się z języka łacińskiego (extremus = krańcowy) i oznacza hołdow anie skrajnym poglądom oraz stosowanie radykalnych i ostatecznych środków (przem ocy, terroru) dla osiągnięcia wyznaczonych celów. Natom iast określenie „ekstrem izm polityczny” odnosi się zwykle do idei, koncepcji, poglądów, żądań i postula tów oraz zw iązanych z nim i działań i zachowań, które cechują się skrajnością i radykaliz m em w stosunku do istniejącego układu sił politycznych.
Ekstrem izm polityczny jest więc w yrazem negatywnego stosunku i dezaprobaty wobec funkcjonującego porządku społecznego, politycznego, ekonomicznego oraz dominu jącego system u wartości. W yrasta z poczucia niepewności i zagrożenia jednostek, grup
społecznych i narodów, jest przejawem frustracji społecznej i niepokoju o własną przyszłość. Ideologie i doktryny ekstrem izm u politycznego odwołując się do tradycji, religii, kul tury, koncepcji politycznych różnych grup społecznych i narodów, zm ierzają do realizacji odm iennych, często utopijnych celów. To sprawia, że są one bardzo zróżnicowane i trudne do klasyfikacji.
W literaturze przedm iotu doktryny i ruchy ekstrem istyczne dzieli się zwykle na: - lew icow e (anarchizm , trockizm, maoizm, Nowa Lewica),
- praw icow e (faszyzm, rasizm , nacjonalizm).
O sobną kategorię stanowi ekstrem izm religijny, rozwijany na gruncie islamu.
A narchizm
Anarchizm je st doktryną społeczno-polityczną, która zrodziła się w X IX w. jako jeden z ideow ych nurtów ruchu robotniczego. Jej nazwa pochodzi od słowa „anarchia”, które w yw odzi się z języka greckiego (an i arche) i oznacza dosłownie brak rządu lub rządzą cych. We współczesnej m yśli politycznej term in „anarchizm ” wyraża przede wszystkim postulat zniesienia państw a i zastąpienia go społeczeństwem bezpaństwowym.
Ideologia anarchizm u była reakcją n a niezadowolenie i rozczarowanie, jakie przyniósł m asom robotniczym rozwój kapitalizm u, i próbą znalezienia lepszego, sprawiedliwszego porządku społecznego. Przyjęto założenie, że głównym źródłem ucisku i nierówności społecznych jest istnienie państwa, które stanowi narzędzie w rękach ludzi o władczych
aspiracjach, służące um acnianiu i utrw alaniu ich panowania. W łaściwą drogą do zniesienia państwa, a także wszelkich innych przejawów władzy, jest żywiołowa rewolucja, posłu gująca się, jeśli to konieczne, przem ocą i terrorem. Nowe, bezpaństwowe i wolne od przy musu społeczeństwo m iało być form ą kooperacji dobrowolnych zrzeszeń producentów i konsumentów, opartą na zasadach moralnych (a nie prawnych), rozum ie, wolnych sto sunkach m iędzyludzkich pozbaw ionych wyzysku i komercji. System praw a i odgórnej, zewnętrznej kontroli miał być zastąpiony sam okontrolą jednostki, przy założeniu, że będą to jednostki o głębokich walorach moralnych. Ustanowienie społeczeństwa anarchistycz nego miało też być w arunkiem realizacji pełnej wolności jednostki, tzn. w yzw olenia jej spod przym usu fizycznego i w szelkich innych ograniczeń. Idea wolności, totalnej i abso lutnej, jest ideą przew odnią anarchizmu, otoczoną niem al kultem, jest celem nadrzędnym, któremu podporządkowane są inne działania.
Anarchizm jako form a ruchu politycznego rozwinął się najbardziej w II połowie XIX w., uzyskując największe wpływy we Francji, W łoszech, H iszpanii i Rosji. W 1881 r. na londyńskim kongresie organizacji anarchistycznych przyjęto form ę propagandy „za po mocą śm ierci”, co doprowadziło do serii zamachów, których ofiaram i stali się m.in. cesarz pruski Wilhelm I, prezydent Francji Carnot, król włoski Humbert II, prezydent USA McKinley.
Doktryna anarchizm u jest wewnętrznie zróżnicowana i niejednorodna. Rozw ijała się w czterech głównych nurtach:
1) indywidualistycznym, 2) kolektywistycznym, 3) komunistycznym,
4) syndykalistycznym (anarchosyndykalizm).
A n a r c h iz m in d y w id u a listy c z n y
Główne idee anarchizm u indywidualistycznego to: skrajny indyw idualizm oparty na wolności absolutnej jednostki, sprzeciw wobec wszelkich przejawów władzy państwowej, aprobata dla drobnej własności prywatnej, reorganizacja społeczeństwa poprzez moralne i obyczajowe odrodzenie jednostki, a tym samym odrzucenie rewolucji.
Za głównego twórcę anarchizm u indywidualistycznego uznaw any jest Pierre Joseph Prudhon (1809-1865). Jako jeden z pierwszych poddał analizie kapitalistyczny system własności i uznał, że nie da się on pogodzić z zasadam i sprawiedliwości i wolności. Własność kapitalistyczną nazywał wręcz kradzieżą i uważał ją za źródło wszelkiego wyzysku, ubóstwa i nierówności. Proponował przekształcenie kapitalizm u w system mu- tualistyczny, oparty na wzajemnej pomocy, w ram ach którego prawo zastąpione byłoby dobrowolnymi um owam i wolnych jednostek, świadczących sobie w zajem nie usługi. Zdecydowanie odrzucał pieniądz jako umożliwiający uzyskiw anie dochodu bez pracy. W zamian postulował stworzenie banków wymiany, które przyjm owałyby wszystkie towary, określały ich wartość, następnie wydawały bony, które um ożliwiałyby nabywanie
w szelkich niezbędnych dóbr. Banki te m iały także udzielać pracownik im bezprocentowych kredytów w tow arach i środkach produkcji. Prudhon opowiadał się za pokojową drogą tw orzenia społeczeństwa anarchistycznego.
A n a r c h iz m k o le k ty w isty c z n y
Był próbą pogodzenia postulatu absolutnej wolności jednostki z zasadami kolekty wistycznego społeczeństw a anarchistycznego. Tw órcą tego nurtu anarchizmu był Rosjanin M ichał B akunin (1814-1876). Punktem wyjścia jego poglądów była krytyka państwa. U znał je za tw ór sztuczny, sprzeczny z naturą człowieka i największego wroga wolności. Każde państwo, bez w zględu n a formę ustroju, jest narzędziem ucisku i wyzysku ludu przez uprzyw ilejow aną mniejszość. Dom agał się natychmiastowego zniesienia państwa, na drodze żywiołowej, posługującej się terrorem rewolucji robotniczo-chłopskiej, wywołanej przez tajn ą organizację spiskową. Przyszłe społeczeństwo anarchistyczne miało być luźnym zw iązkiem produkcyjno-konsum pcyjnych kolektywów łączących się dobrowolnie w gminy i okręgi (w płaszczyźnie poziomej) oraz federacje, także m iędzynarodowe (w płaszczyźnie pionowej). B akunin odrzucił pryw atną własność środków produkcji oraz dziedziczenie własności, proponując w zam ian zasadę równości ekonomicznej, a co za tym idzie - uspołecznienie środków produkcji. Ta nowa form a stosunków międzyludzkich, oparta na rów ności i solidarności, m iała um ożliwiać pełne korzystanie ze wszystkich dóbr, w tym także z tego najcenniejszego - wolności.
A n a r c h iz m k o m u n isty c z n y
Anarchizm kom unistyczny łączył postulat absolutnej wolności jednostki z zasadą kom unizm u ekonomicznego. Za najwybitniejszego przedstaw iciela tego nurtu anarchizmu uznaje się Rosjanina Piotra K ropotkina (1842-1921). Człowiek, według Kropotkina, jest z natury dobry, skłonny do pom ocy wzajem nej, solidaryzmu w działaniu. Te pozytywne, naturalne cechy jednostki są deformowane przez kapitalizm. Stąd też potrzeba szybkiej i radykalnej zmiany, jeżeli to konieczne, to naw et w form ie krwawej rewolucji, która doprow adziłaby do przebudow y stosunków społecznych, a przede wszystkim do obalenia państwa. W odróżnieniu od Bakunina uważał, że rewolucja musi być poprzedzona „propagandą czynu” prow adzoną przez rewolucjonistów oraz przygotowaniem militarnym. Głównym celem rew olucji jest zniesienie państwa i budowa kom unistycznego społe czeństw a anarchistycznego rozumianego jako związek dobrowolnych, samorzutnie zrodzo nych stow arzyszeń społecznych i produkcyjnych, opartych na wspólnocie środków produkcji i środków konsum pcji. Zasadą naczelną m iał być podział „każdemu wedłut? jego potrzeb” . W takim społeczeństwie jednostka odzyska pełnię wolności, możliwość nieskrę powanej inicjatyw y oraz swobodę tw orzenia spontanicznych więzi z innymi ludźmi. Praca fizyczna, łączona z umysłową, będzie przebiegać na w zór twórczości artystycznej. Społe czeństwo anarchistyczne będzie żyło w dobrobycie, a każdy człowiek uzyska właściwe w arunki dla sam orealizacji.
Anarchizm syndykalistyczny (syndykat, czyli związek, gr. syndikos = razem w ystępu jący) rozw ijał się na przełom ie X IX i X X wieku głównie we Francji, W łoszech i Hiszpanii. Był rezultatem przeniesienia idei anarchizm u na grunt związków zawodowych. Najbardziej znanym przedstawicielem tego nurtu anarchizm u jest Francuz Georges Sorel (1847-1922). Anarchosyndykaliści byli przekonani, że w kapitalizm ie toczy się nieustanna walka klasowa m iędzy robotnikam i a burżuazją. Krytykowali demokrację burżuazyjną między innymi za to, że poprzez reform y społeczno-ekonom iczne opóźnia rozwój procesu społecznego oraz łagodzi ostrze konfliktów klasowych. Uznali, że podstaw ow ą form ą orga nizacji klasy robotniczej są związki zawodowe, a nie partia robotniczą która straciła swój rewolucyjny charakter wrastając w struktury kapitalizm u, rezygnując stopniowo z pro wadzenia walki klasowej. Związki zawodowe dają m ożliwość aktywności bezpośredniej, przynoszącej nie tylko wym ierne korzyści m aterialne, ale i szansę na zm ianę stosunków społecznych. Najważniejsze form y walki związków zawodowych to: strajk, bojkot, sabotaż i strajk generalny utożsam iany z rewolucją. M it strajku generalnego, pow szechnego miał sprzyjać przeobrażeniom m oralnym i psychicznym robotników, kształtować w nim etos walki, heroizm, być czymś w rodzaju rewolucji moralnej. Przeprowadzenie strajku gene ralnego miało spowodować paraliż burżuazyjnego państw a i podważyć pozycję burżuazji przez zniesienie organizacji państwowej. W nowym społeczeństwie anarchistycznym własność środków produkcji oraz kontrola nad podziałem dóbr m iała zostać przekazana związkom zawodowym. K ażda gałąź przem ysłu byłaby kontrolow ana przez zatrudnionych w niej robotników zorganizowanych w syndykaty. Na czele syndykatów m iały stać rady, reprezentujące stanowiska robotników poszczególnych branż, które m iały koordynować działalność i regulować wzajem ne relacje m iędzy syndykatami.
Anarchosyndykalizm odrzucał pojęcie patriotyzm u i zastępow ał go solidaryzm em klasowym - klasę robotniczą łączyła przede w szystkim więź ekonom iczna, a dopiero w dalszej kolejność narodowa. W ojnę i arm ię uznano za elementy państw a kapitalistycz nego i dlatego obce ideom anarchosyndykalistycznym.
N e o a n a r c h iz m
N eoanarchizm to współczesna wersja XIX-wiecznej doktryny anarchizm u, dla której nadrzędną ideą pozostaje wolność jednostki, nie skrępowana w ładzą państw a czy jak im kolwiek innym przymusem. Neoanarchiści poddają ostrej krytyce zarówno państw a kapita listyczne, ja k i socjalistyczne, ideologię liberalną i komunistyczną, uznając je za represyw- ne wobec człowieka. W olność (podstawa liberalizm u) i równość (podstawa kom unizm u) to dla nich wartości komplementarne, m ożliwe do urzeczyw istnienia w społeczeństwie bez państwowym, opartym na kolektywach i samorządach. W łaściw ą drogą przejścia do społe czeństwa nowego typu jest rewolucja społeczna, kierow ana przez dobrze zorganizowaną grupę rewolucjonistów. Dopuszczają stosowanie przemocy i terroru jako środka osiągania anarchistycznych celów i wartości, z zastrzeżeniem , że takie akcje m uszą być poprzedzone głębokim namysłem. Niektórzy w spółcześni neoanarchiści naw iązując do syndykalizmu,
przew idują, że w dobie rew olucji naukowo-technicznej, kryzysów gospodarczych, jakie przeżyw a tradycyjne państwo, i przy wzroście aktywności klasy robotniczej jedyną orga nizacją zdolną do pokierow ania złożonym życiem społecznym będą związki zawodowe.
O środki anarchistyczne działają dzisiaj w ponad trzydziestu krajach. Trudno ustalić dokładną ich liczbę, poniew aż często są one nielegalne, zm ieniają swoje nazwy i formy działania. N iektóre z nich za najbardziej skuteczną formę rewolucji uznały „propagandę poprzez czyn” , co doprowadziło do serii zamachów terrorystycznych n a polityków, prze mysłowców, bankierów. Dotyczy to między innymi: niemieckiej Frakcji Armii Czerwonej
(Rote Arm ee Fraction, RAF), znanej też jako grupa B aader-M einhof - od nazwisk założy
cieli organizacji (w 1970 roku), A ndreasa B aadera i Ulrike M einhof, włoskich Czerwonych Brygad założonych przez Renato Curcio w 1969 roku, francuskiej Akcji Bezpośredniej utworzonej w 1979 roku, odwołującej się do nurtu anarchosyndykalistycznego i hasła akcji, działania bezpośredniego (action directe)
D użą rolę w popularyzacji doktryny po II wojnie światowej odgrywają periodyki anar chistyczne: szwajcarski „Le revue anarchistę”, francuski „La liberation”, włoski „Volonte”. A narchiści, chociaż są niechętni strukturom organizacyjnym, powołali do życia dwa mię dzynarodowe stowarzyszenia: Federację Anarchistów i Międzynarodówkę Sytuacjonistów.
Trockizm
Trockizm - to polityka i poglądy Rosjanina Lwa Dawidowicza Trockiego (1879-1940, w łaściw e nazwisko Lejb Bronstein) oraz jego zwolenników działających od 1938 r. w IV M iędzynarodów ce, zwanej „M iędzynarodówką Trockistowską” . Trocki należał do grona przyw ódców rew olucji 1905 i 1917 roku. Był organizatorem Armii Czerwonej, członkiem najw yższych w ładz partyjnych i państwowych ZSRR i bliskim współpracownikiem Lenina. M ówi się o nim, że był jednym z najzdolniejszych ludzi w grupie komunistów sowieckich, także w prow adzeniu zakulisowych w alk i intryg. Po śm ierci Lenina Trocki popadł w konflikt ze Stalinem (przegrał z nim walkę o władzę) i od 1929 r. przebywał na emigracji w Turcji, Francji, N orw egii i Meksyku, gdzie został zamordowany w 1940 r. przez agenta radzieckiego wywiadu Ram ona M ercadera del Rio.
Trocki, jako członek rządu radzieckiego, sprzeciwiał się zawarciu pokoju z Niemcami w B rześciu (zajął stanowisko, które m ożna najprościej określić: „ani wojny, ani pokoju”), obaw iając się, że opóźni to dojrzewanie i wybuch rewolucji w Europie. Domagał się upaństw ow ienia związków zawodowych, które m iały stać się organami kierującymi pro dukcją przem ysłową. Dążył do przedłużenia czasu trw ania systemu kom unizm u wojennego (opierał się m.in. na m ilitaryzacji niektórych gałęzi przemysłu, przym usie pracy za kartki żywnościowe, obowiązkowych dostaw ach w rolnictwie). Opowiadał się za militaryzacją państw a i społeczeństw a i stosowaniem przym usu państwowego. M ilitaryzacja była nie zbędna dla ochrony i przetrw ania ZSRR, jedynego państw a budującego socjalizm, do czasu zw ycięstw a światowej rew olucji socjalistycznej.
Fundam ent doktryny trockistowskiej stanowiła idea perm anentnej rewolucji, która obejmuje: form y przejścia od rewolucji burżuazyjno-dem okratycznej do rewolucji socja listycznej, właściwy charakter rewolucji socjalistycznej, zasięg rew olucji międzynarodowej - najpierw ogólnoeuropejskiej, potem ogólnoświatowej. Trocki wierzył, że rewolucja burżuazyjno-dem okratyczna stanowi początek rewolucji socjalistycznej, a tym samym realizuje cele socjalistyczne. Nie pow inien więc istnieć m iędzy nim i przedział czasowy. Rewolucja socjalistyczna zburzy stary porządek i stworzy nowe struktury społeczne i po lityczne, które podlegać będą nieustającym zmianom. Zatem zwycięstwo rewolucji socjalistycznej nie oznacza automatycznego osiągnięcia stanu społecznej rów now agi i sta bilizacji. Jej permanentny charakter przejawiać się będzie w przeobrażeniach i przew rotach w ekonomice, nauce, technice, rodzinie, stylach życia, zwyczajach i wartościach, a także w w ojnach zewnętrznych, konfliktach wewnętrznych, wreszcie w pokojow ych reformach. Rewolucja socjalistyczna, według Trockiego, będzie m iała robotniczy charakter, sojusz z chłopstwem uważał za zbędny.
Trocki, odmiennie niż Stalin, był przekonany, że niemożliwe je st zwycięstwo rew o lucji socjalistycznej i budowanie socjalizm u tylko w jednym kraju. W zywał więc kom u nistów radzieckich do podjęcia wysiłków w celu rozprzestrzenienia rewolucji na obszar całego świata. Środkiem do tego m iało być udzielanie pomocy finansowej i militarnej krajom, w których dojrzewa sytuacja rewolucyjna, ale także „ e k sp o rt rew olucji” i prow a dzenie zaczepnej wojny rewolucyjnej. Związek Radziecki, by podołać tym wyzwaniom, powinien, zdaniem Trockiego, realizować proces intensywnej industrializacji połączonej z m ilitaryzacją życia społecznego.
Organizacyjnym zapleczem Trockiego, po opuszczeniu ZSRR, była IV M iędzynaro dówka, która m iała integrować ruch robotniczy wokół jego idei. W jej dokum encie progra mowym stwierdzono, że we w szystkich rozwiniętych krajach kapitalistycznych dojrzała sytuacja do przeprowadzenia rewolucji socjalistycznej, a czynnikiem, który ją opóźnia, jest oportunizm przywódców robotniczych. W ybuch II wojny światowej wzbudził wśród trockistów nadzieję, że stanie się ona „matką rewolucji socjalistycznej” o zasięgu między narodowym.
Nowy etap rozwoju organizacyjnego, a także ideologicznego, trockizm u (tzw. neo- trockizm) przypadł na lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte. Doszło wówczas do rozbicia IV Międzynarodówki i powstania czterech niezależnych ośrodków kierowniczych: Zjednoczo nego Sekretariatu IV Międzynarodówki, Międzynarodowego Komitetu IV Międzynarodówki, Tendencji Marksistowsko-Rewolucyjnej IV Międzynarodówki i Latynoamerykańskiego K om i tetu IV Międzynarodówki. R ozłam spowodowany był przede wszystkim kryzysem ideolo gicznym. Część działaczy IV M iędzynarodówki uznała, że klasa robotnicza w krajach Europy Zachodniej straciła swój rewolucyjny charakter i nie jest zdolna do obalenia kapita lizmu. Nową siłę rewolucyjną dostrzegli w ruchach narodowowyzwoleńczych i masach chłopskich. Kolejna nowa idea, która pojawiła się pod koniec lat 50., to przekonanie o nieuchronności trzeciej wojny światowej, i to wojny nuklearnej, wywołanej przez kraje kapitalistyczne. Jedynym środkiem przeciwdziałania katastrofie m iała być tzw. wojna pre
wencyjna prow adzona przez kraje socjalistyczne, a skierowana przeciwko imperializmowi. M iała ona, według neotrockistów, szansę przeobrażenia się w rewolucję ogólnoświatową.
K olejna zm iana założeń doktrynalnych neotrockizm u nastąpiła w latach 60. Dokony w ała się głównie pod wpływem ideologii i ruchów Nowej Lewicy, ale równocześnie była reakcją na niepow odzenia dotychczasowych koncepcji. N ie spełniły się nadzieje na prze kształcenie rewolucji narodowowyzwoleńczych w krajach postkolonialnych w ogólno św iatow ą rewolucję socjalistyczną, zwątpiono także w siłę rewolucyjną chłopstwa. Po w ybuchu rewolty studenckiej końca lat sześćdziesiątych niektórzy neotrockiści w niej w łaśnie skłonni byli dostrzegać zalążki rewolucji światowej.
Kiedy kontestacja zaczęła stopniowo wygasać, działacze Zjednoczonego Sekretariatu IV M iędzynarodówki, na kongresie w 1969 r., zdecydowali o przyjęciu nowej strategii działania. Cel neotrockistów pozostał nie zmieniony, nadal jest nim rewolucja światowa, ale etapowa, realizow ana przez cząstkowe, zwycięskie rewolucje w poszczególnych kra jach. G łów ną siłą tak pojętej rewolucji będzie „odrodzona” klasa robotniczą zintegrowana wokół rew olucyjnych partu robotniczych (operatywne grupy inicjujące bunty i rewolty), zorganizowane przez neotrockistow. Pod wpływem idei trockistowskich znalazło się wiele partii i ruchów politycznych, jak np.: Socjalistyczna Liga Pracy (Anglia), Liga Komunis tyczna (Francja), połączona później z organizacją pod nazw ą W alka Robotnicza, Socjalis tyczna Partia Robotnicza (USA), Ruch W yzwolenia Narodowego Tupamaros (Urugwaj).
M aoizm
M aoizm je st chińską wersją doktryny marksistowsko-leninowskiej (tzw. zsinizowany marksizm ), stworzoną i rozw ijaną przez Mao Tse-tunga (znane są również dwie inne transkrypcje nazwiska: M ao Ce-tung i Mao Zedong) w latach 1940-1976. Począwszy od lat 60. m aoizm uznaw any był za oficjalną państwową doktrynę Chińskiej Republiki Ludowej. Po śm ierci M ao zaczęto stopniowo odchodzić od jego idei, zarówno w polityce wew nętrznej, ja k i międzynarodowej, ale nigdy oficjalnie jej nie odwołano.
Mao Tse-tung (1893-1976) urodził się w zamożnej rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu studiów podjął pracę bibliotekarza na Uniwersytecie Pekińskim, gdzie zetknął się po raz pierw szy z pism am i Marksa. Szybko przekonał się do idei marksizmu, zafascynowany był też osiągnięciam i rewolucji radzieckiej. W 1921 r. był jednym z założycieli Komunistycz nej Partii Chin. Stopniowo osiągał najwyższe stanowiska partyjne i państwowe stając się dyktatorem otoczonym niezwykłym kultem. Od 1949 r., kiedy to proklamowano powstanie Chińskiej Republiki Ludowej, M ao został przewodniczącym Rady Państwowej. Zrezy gnował z tej funkcji w 1959 r., zachowując aż do śmierci stanowisko przewodniczącego partii KPCh.
W ypracow ana przez Mao Tse-tunga doktryna czerpała inspiracje z różnych źródeł: tradycyjnej ideologii chińskiej - konfucjanizmu, z marksizmu i anarchizmu, z nacjonalizmu chińskiego (związanego ze starochińską tradycją Państwa Środka i zasadą izolacji między narodowej stosow aną w polityce zagranicznej do II wojny światowej), doświadczeń chiń
skiej wojny domowej i wyzwoleńczej (1927-1949), sytuacji ekonomicznej kraju i pozycji chłopstwa.
M aoizm odrzucał jed n ą z kluczowych idei m arksizm u twierdząc, że nie istnieją żadne obiektywne czynniki ani prawa rozwoju społecznego. To człowiek, jego w ola i wynikająca z niej aktywność jest siłą i motorem przeobrażeń, tw órcą historii świata. Nie zgadzał się także z fundamentalnym założeniem M arksa, że byt kształtuje świadomość i głosił pogląd, że to właśnie świadomość je st pierwotna i ona nadaje kształt wszystkiemu. Do najważ niejszych idei m aoizm u zalicza się koncepcję sprzeczności, teorię rewolucji i wojny domowej, uznanie przemocy za podstawowe i najbardziej właściwe narzędzie polityki oraz założenie o prymacie polityki nad innymi dziedzinam i życia.
Zgodnie z założeniami m aoizm u naturalnym stanem życia społecznego je st walka, bow iem wszystko rodzi się ze sprzeczności i do sprzeczności prowadzi. Rozwój je st więc nieustannym ścieraniem się sprzeczności, w którym czasem zdarzają się okresy równowagi, ale są one przejściowe, stanowią krótki etap na drodze do kolejnych w alk i nowych sprze czności. Mao dzielił owe sprzeczności na dwie kategorie: sprzeczności między ludem a jego wrogami oraz sprzeczności wewnątrz ludu, i uważał, że te pierwsze należy roz wiązywać przy użyciu siły i przemocy, drugie zaś m ożna eliminować stosując metody demokratyczne - dyskusji, krytyki, socjalizacji, perswazji i przekonywania. Podkreślić należy, że sprzeczności nie znikają wraz z nastaniem komunizmu, będą nadal obecne w życiu społecznym, tak ja k i wojny, które są nieuchronne i - według Mao - odgrywają pozytywną rolę w polityce.
Jedną z głównych tez m aoizm u jest przekonanie, że podstawową form ą aktywności rewolucyjnej i jedyną realną drogą do kom unizm u jest wojna ludowa. Teoria wojny domo