Niniejsze rozważania stanowią próbę odpowiedzi na pytanie dotyczące roli nagradzania i karania młodzieży przebywającej w ośrodkach wycho-wawczych. Warto chyba po raz kolejny omówić tę kwestię, gdyż metoda nagradzania i karania stanowi integralną część całego procesu wychowaw-czego. Nie tylko rodzina, ale również wychowawcy są odpowiedzialni za wprowadzenie młodego człowieka w świat wartości i norm życia społeczne-go.
W kontekście dokonujących się obecnie przeobrażeń cywilizacyjno-kulturowych, zagadnienia związane z wychowaniem i resocjalizacją mło-dzieży zagrożonej niedostosowanej społecznie są niezmiernie istotne i aktu-alne. Coraz większa liczba młodych ludzi zmaga się z różnorodnymi pro-blemami takimi, jak: różnego rodzaju dysfunkcje, agresja, zachowanie od-biegające od norm społecznych, braki edukacyjne i wychowawcze czy brak aktywności społecznej, pojawiającymi się nie tylko w środowisku szkolnym, ale również rodzinnym.
Nie zawsze mogą oni liczyć na pomoc i wsparcie ze strony rodziców, pedagogów szkolnych czy wychowawców, a co za tym idzie, naruszają nor-my i zasady obowiązujące w społeczeństwie, uciekają z zajęć lekcyjnych, wagarują, co wiąże się później z nie otrzymaniem promocji do następnej klasy, licznymi niepowodzeniami oraz popadają w konflikty z prawem. Sy-tuacje te powodują, że część młodzieży kierowana jest do ośrodków wycho-wawczych, które w swej wieloletniej działalności wypracowały sprawdzający się w dzisiejszych, tak diametralnie zmieniających się warunkach, system pomocy wsparcia.
Wobec tego jednym z fundamentalnych celów ośrodków wychowaw-czych jest organizowanie i realizowanie takich działań wychowawwychowaw-czych, edukacyjnych i resocjalizacyjnych mających na celu ponowne włączenie
młodych ludzi do systemu edukacji połączonej z pracą zawodową oraz do poprawnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Dlatego słusznie podkreślają pedagodzy, że adekwatne metody wania mają znaczące miejsce w resocjalizacji całokształtu procesu wycho-wawczego. Na realizację procesu składa się określony sposób działania, powodujący oczekiwane zmiany zgodnie z uprzednimi założenia. Nie spro-wadza się on jedynie do schematu wywołania danej reakcji odpowiednim bodźcem, ponieważ wychowanie stanowi proces wznowiony1. Metody wy-chowania definiują, jako świadome i konsekwentnie stosowane sposoby oddziaływania pedagogicznego na jednostkę, grupę lub zbiorowość, aby osiągnąć zamierzony cel wychowawczy.
W literaturze przedmiotu można spotkać następujący podział metod wychowania resocjalizacyjnego: pierwsza odwołuje się do stymulowania aktywności wychowanka tzw. uczenie się reedukacyjne, druga zaś ma na celu wzmacnianie doświadczeń życiowych, będących efektem uczenia się, czyli nabywania nowych kompetencji społecznych w rozmaitych sytuacjach wychowawczych2. Do pierwszego rodzaju zalicza on nadawanie komunika-tów, przekazów stresujących, kontrolowanie, sugerowanie, ocenianie, przedstawianie wzorów, doradzanie oraz przekonywanie. Do drugiego – or-ganizowanie doświadczeń wychowanków, oddziaływanie dyscyplinujące, wykorzystanie wpływu osobistego3. Metoda wychowania jest, zatem okre-ślonym sposobem działania, która może być w razie potrzeby powtórzona a jednocześnie musi być ona zastosowana świadomie i skutecznie4.
Stąd tak ważnym aspektem w pracy z osobami antyspołecznymi jest więź między wychowawcą a wychowankiem, ponieważ ma to istotny wpływ na przebieg procesu resocjalizacji. Wychowawcy, zwłaszcza ci zorientowani humanistycznie, uważają, że ciepła i życzliwa atmosfera w relacji wycho-wawca – wychowanek zapewnia takie warunki, aby podopieczni czerpali korzyści ze współpracy. Dlatego istotnym elementem etyki pedagoga reso-cjalizacyjnego jest indywidualne i podmiotowe podejście do wychowanka.
Podmiotowość to fakt bycia sobą i prawo do bycia traktowanym, jak osoba.
Podmiotem zaś jest ten, kto inicjuje kontakt interpersonalny i podejmuje określony rodzaj aktywności5. Z podmiotowością silnie łączy się godność i szacunek nie tylko dla siebie samego, ale również do innych ludzi. Pod-miotowość pozwala aktywnie i świadomie uczestniczyć w rzeczywistości.
Jednostka czuje, że jest indywidualnością6.
Należy jednakże wyraźnie podkreślić, iż zbyt swobodny styl budowania relacji z nieletnimi niedostosowanymi społecznie prowadzi niestety do pseudodemokracji i chaosu. Albowiem siła relacji między wychowankiem a wychowawcą zależy od takich aspektów, jak: stopień zgodności
1 T. Dąbrowska, Między praktyką a teorią wychowania, Warszawa 1995, s. 73.
2 W. Szczęsny, Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej, Warszawa 2003, s. 46.
3 Tamże, s. 47.
4 T. Dąbrowska, Między …, dz. cyt., s. 75.
5 J. Górniewicz, Kategorie pedagogiczne, Olsztyn 2001, s. 24-25.
6 K. Zajdel, Zmiany społeczne i ich konteksty interpretacyjne, [w:] Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki. Wymiar teoretyczny i praktyczny, pod red. R. Włodarczyka i W. Żłobickiego, Kraków 2011, s. 217.
ROLA KAR I NAGRÓD W PROCESIE WYCHOWANIA W OPINII WYCHOWANKÓW
MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO 65
wawcy i podopiecznego, co do wyznaczonych celów resocjalizacyjnych, spo-strzegania danych zadań, jako pomocnych w osiąganiu tych celów oraz do-świadczania przez wychowanków więzi emocjonalnej7. Wobec tego, jeśli wychowawca tworzy dobrą relację z wychowankiem, może pełnić rolę do-radcy, terapeuty, eksperta, przewodnika, mentora wówczas podopieczny chętniej współpracuje w procesie resocjalizacji. Aby nawiązać prawidłową relację wychowawczą, pozwalająca pedagogowi na: wzmocnienie motywacji do zmiany, zminimalizowanie oporu podopiecznego i zintensyfikowanie współpracy, zaakceptowanie przez podopiecznego stosowanych metod, zale-ceń i obowiązków oraz wpływanie na przekonania i zachowania ważne w procesie resocjalizacji8.
Powyższe aspekty mocno korelują z dwiema metodami oddziaływań in-dywidualnych, a mianowicie metodą modelowania zwaną również metodą autorytetu. Czynnikiem budującym czyjś autorytet powinno być poczucie misji, czyli absolutna jasność, do czego się dąży i po co. Jeśli nauczyciel – konstatuje S. Mika – pojmuje, że jego powołanie nie polega wyłącznie na teoretycznym przekazywaniu wiedzy, ale przede wszystkim na przygotowa-niu młodych ludzi do dalszego życia i to akceptuje, wówczas zrobi wszystko, żeby ją wypełnić. Tzn. będzie się dokształcał, poszukiwał nowych form przekazywania wiedzy, szanował swoich wychowanków, wskazywał sposoby rozwiązania problemów. I wówczas stanie się autorytetem nie tylko wśród uczniów, ale także ich rodziców9. Autorytet wychowawcy w dużej mierze zależy od niego samego, czyli jego osobowości, postaw, ideałów, wartości.
Od tego, kim jest i do czego dąży10. Oraz metoda kary i nagrody, odnosząca się do specjalnych zabiegów świadomie stosowanych przez wychowawców, a mających na celu wywołanie określonych, trwałych skutków w psychice wychowanka.
Nagrody i kary mogą mieć charakter pierwotny, kiedy ich postawę sta-nowią bodźce zaspokajające podstawowe potrzeby oraz wtórny, gdy wynika-ją z potrzeb społecznych, wyuczonych przez daną osobę. Według pedago-gów, znaczenie nagród można ujmować w sensie psychologicznym, gdzie
„każdy czynnik, który jest odbierany przez jednostkę, jako przyjemny, może odgrywać rolę pozytywnego wzmocnienia, zwiększającego prawdopodobień-stwo ponownego wystąpienia danej reakcji w innych, zbliżonych okoliczno-ściach” oraz pedagogicznym, gdzie „zabieg wychowawczy zmierzający do zachęcenia jednostki do podejmowania zachowań podobnych do tych, za które została nagrodzona”11.
Nagradzanie jest, więc metodą wychowawczą polegającą na tworzeniu atrakcyjnych następstw w celu wzmożenia tendencji do reagowania okre-śloną czynnością na daną sytuację. Nagroda powinna być zastosowana bez
7 R. Opora, Resocjalizacja: wychowanie i psychokorekcja nieletnich niedostosowanych społecz-nie, Kraków 2013, s. 22.
8 Tamże, s. 26.
9 S. Mika, Mądrość, a nie strach buduje autorytet, [w:] „Psychologia w szkole”, pod red. P. Żak, 2006, nr 9, s. 59-64.
10 M. Bednarska (red.), O autorytecie w wychowaniu i nauczaniu, pod red. M. Bednarskiej, Toruń 2009, s. 95.
11 Cz. Kupisiewicz, M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009, s. 109.
opóźnień, czyli natychmiast po wykonaniu czynności12. Polega ono na za-spokojeniu określonych motywów wychowanka, a w następstwie przejawia-nia przez niego pożądanych form zachowaprzejawia-nia. Wychowanek, który jest czę-sto nagradzany zaczyna czuć się bezpieczniej, nabiera wiary we własne siły, staje się bardziej zmotywowany do zmiany swojego postępowania oraz wzrasta u niego chęć do dalszych konstruktywnych działań. Jednakże nale-ży mieć na uwadze, że zbyt częste nagradzanie może przyczynić się do stopniowej demobilizacji poprzez brak chęci do działania. Nagradzanie wy-chowawcze musi być, zatem zindywidualizowane, gdyż dla jednych wycho-wanków ma ono wartość dodatnią a dla innych ujemną.
Nagroda określana jest również, jako sytuacja pozytywna, poszukiwana przez organizm, ponieważ towarzyszy jej przyjemny stan emocjonalny13. Natomiast w procesie wychowawczym polega ona na zaspokojeniu określo-nych motywacji wychowanka w następstwie przejawiania przez niego pożą-danych wychowawczo i konstruktywnych zachowań. W ten sposób nakła-niany jest on do powracania, do pewnych aktywności, a też może zostać zachęcony do działań dotąd nieprzejawianych14. Nagroda, więc przynosi osobie nagrodzonej, zadowolenie, satysfakcję, wzrasta poziom samooceny oraz mobilizuje ją do powtarzania tego zachowania, przez co utrwala ocze-kiwane przez środowisko wzorce postępowania15.
Z kolei J. Reykowski podkreśla, iż już sama zapowiedź nagrody może kształtować nadzieję sprzyjającą budowaniu pozytywnego stosunku jed-nostki do działania, do świata, do ludzi. Może ona też stanowić ochronę przed pewnym niekorzystnym stanem rzeczy np.. przykrością. W tym mo-mencie możliwość uniknięcia przykrości staje się nagrodą16.
Słusznie zauważają pedagodzy, że nagroda, jako metoda wychowawcza polega na tworzeniu dla jednostki atrakcyjnych zdarzeń w następstwie jej określonych czynności. Jest rekompensatą, pozytywną oceną czynów i po-stępów dziecka, czyli bodźcem wzmacniającym pozytywne cechy dziecka, skłaniającym do ustalenia właściwego zachowania oraz co bardzo ważne jest środkiem wychowawczym stosowanym w pracy wychowawczej w celu wywołania pożądanych zmian w zachowaniu młodego człowieka17.
W procesie wychowawczym nagroda pełni dwie podstawowe funkcje:
w wyniku jej stosowania wychowankowie dowiadują się o zgodnym z oczekiwaniami dorosłych wykonywaniu określonych poleceń,
udzielane pochwały i nagrody stają się czynnikiem motywującym do zachowań społecznie i moralnie pożądanych18.
12 K. Konarzewski, Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Warszawa 1982, s. 60.
13 S. Skorny, Nagrody i kary, [w:] „Nowa Szkoła”, nr 1/1968, s. 5.
14 H. Muszyński, Zarys teorii wychowania, Warszawa 1981, s. 323.
15 W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992, s. 131.
16 J. Reykowski, Nagroda i kara, [w:] „Nowa Szkoła”, nr 12/1969, s. 10.
17 L. Adamowicz, Nagroda, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wiek, tom II, Warszawa 2003, s. 534.
18 M. Łobocki, Teoria zachowania w zarysie, Kraków 2003, s. 209.
ROLA KAR I NAGRÓD W PROCESIE WYCHOWANIA W OPINII WYCHOWANKÓW
MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO 67
Istotnym elementem w procesie nagradzania jest też umiejętność sto-sowania nagród. Polega ona na różnicowaniu nagród oraz okoliczności ich udzielania. Wyróżnia się m.in. takie formy nagradzania, jak: oficjalne wyra-żanie aprobaty, przyznanie dodatkowych przywilejów, wręczanie prezentów, wyróżnień symbolicznych, wręczanie dyplomów, przyznanie wychowankowi określonej funkcji lub roli. Najważniejsze jednak w działaniach nagradzają-cych jest to, aby następowały one bezpośrednio po konstruktywnym za-chowaniu się jednostki oraz zostały powiązane z wyjaśnieniem, co w danym zachowaniu wzbudziło uznanie wychowawcy. Funkcja nagrody w wycho-waniu zatem jest bardzo znacząca. Wpływa pozytywnie na kształtowanie aktywnej postawy dziecka, jego stosunku do wykonywanych obowiązków i stawianych mu wymagań, przyczynia się do nabywania właściwych po-staw do nauki i życia społecznego, pogłębia wiarę we własne siły, dowarto-ściowuje, utwierdza pożądane i akceptowane zachowania przez społeczeń-stwo, pobudza do pracy nad sobą, uczy życzliwości, przyjaźni, altruizmu, wzmacnia poczucie afiliacji i bezpieczeństwa, zaspokaja potrzebę uznania i sukcesu19.
Metoda nagradzania wychowawczego stricte wiąże się z umiejętnością przestrzegania i stosowania określonych zasad m.in. nagradzaniem powin-ny być objęte wszystkie nowe zachowania, do których chcemy wdrożyć dzieci, nagrody należy stopniować w zależności od rodzaju zachowania i wysiłku włożonego w pracę, powinna być dostoswana do indywidualnych potrzeb dziecka, nagradzać w sposób atrakcyjny, nagroda powinna być po-łączona z komentarzem wskazującym, za co nagradzamy dziecko, nagra-dzając należy mieć na uwadze, aby nie rozwijać motywacji ukierunkowanej na otrzymywanie, nagroda ma być środkiem wzmacniającym zaangażowa-nie dziecka w działaniu20.
Brak nagród może być jednak również niebezpieczny, jak ich nadmiar.
Trzeba wziąć pod uwagę, że całkowity brak uznania może wywołać stany depresyjne. „Deprywacja potrzeby sukcesu wywołuje negatywne skutki:
utratę wiary we własne siły i ludzką sprawiedliwość, niechęć do pracy, roz-goryczenie lub agresję i chęć odwetu, czynienie na złość tym, którzy nie uznają jego wartości21. Słusznie zauważa Z. Frączek, iż nieumiejętne stoso-wanie nagród w procesie wychowania zaburza rozwój jednostki, ponieważ:
wzmaga zachowania egoistyczne, rozbudza niezdrową rywalizację i nad-mierne ambicje, sprawia przykrość, gdy nie odpowiadają one potrzebom i zainteresowaniom dziecka, kształtuje przywiązane do wartości material-nych22.
Z kolei karanie to metoda wychowawcza, polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w związku z jego cza-sowym zachowaniem. Karanie może być ukierunkowane na osiągnięcie
19 Z. Frączek, Nagrody i kary w wychowaniu rodzinnym, [w:] „Pedagogika rodziny”, nr 4/2014, s. 47.
20 Z. Frączek, Nagrody i kary w wychowaniu rodzinnym, [w:] „Pedagogika rodziny”, nr 4/2014, s. 46.
21 J. Strelau, A. Jurkowski, Podstawy psychologii dla nauczycieli, Warszawa 1977, s. 361.
22 Z. Frączek, Nagrody i kary w wychowaniu rodzinnym, [w:] „Pedagogika rodziny”, nr 4/2014, s. 48.
dwóch rodzajów zmian wychowawczych – eliminowanie pewnych czynności z repertuaru zachowań wychowanka, albo też intensyfikacja niektórych czynności23.
Celem kary jest wytworzenie w świadomości dziecka związku niezado-wolenia z czynami niepożądanymi, eliminacja pewnych czynności oraz zmiana ich intensyfikacji. Warto podkreślić, iż w karaniu powinno zacho-wać się gradację, czyli rozpoczynać od kar łagodnych i w miarę potrzeby przechodzić do bardziej dotkliwych. Należy jednak pamiętać, że sens peda-gogiczny ma tylko ta kara, która prowadzi do poprawy zachowania dziec-ka24.
W literaturze przedmiotu funkcjonuje podstawowy podział kar na dwie grupy:
1/ pedagogiczne, czyli kary naturalne polegające na tłumaczeniu i wy-jaśnianiu niewłaściwego zachowania, wyrażające smutek i zawód, czasowe odebranie przyznanego przywileju lub rzeczy oraz odmawianie dziecku przy-jemności,
2/ niepedagogiczne, czyli kary fizyczne m.in. straszenie, stosowanie upokarzających słów, izolacja, bicie25.
Kara zawsze ma charakter przymusowy. Mają one za zadanie elimino-wać zachowania destruktywne oraz obniżać prawdopodobieństwo występo-wania ich w przyszłości. Pozwalają ustalić wychowankom, jakie wymagania przed nim się stawia oraz określić w ich postępowaniu, co jest dobre, a co złe.
Kara to inaczej napominanie, zwrócenie uwagi, skarcenie. Jest stoso-wana w sposób świadomy wobec dziecka (wychowanka), jako czynnik po-wodujący wystąpienie określonej motywacji i droga do zrealizowania wy-tycznych celów wychowawczych, zasada umożliwiająca regulowanie, kon-trolowanie i modyfikowanie postępowania przyjętego za niezadowalające.
Kara powinna być zindywidualizowana, sprawiedliwa, przemyślana, zasto-sowana wobec konkretnego przewinienia26. Nagradzanie i karanie, podkre-ślają psycholodzy, rozumiane jest, jako zdarzenie zaspokajające bądź uda-remniające potrzeby dziecka, przy czym nagrody działają pobudzająco re-dukując napięcie psychonerwowe. Kary zaś hamująco, gdyż wzmagają owe napięcie27.
Warto w tym miejscu przytoczyć cztery zasadnicze metody wychowania H. Muszyńskiego, w obrębie których wymienia on następujące techniki.
I tak np. metoda wpływu osobistego odwołuje się do następujących technik:
wysuwanie sugestii, perswazji, oddziaływania przykładem osobistym, wyra-żania aprobaty i dezaprobaty. Podkreśla, iż metoda wpływu osobistego opie-ra się na założeniu, że zachowanie się wychowawcy może być nagrodą lub
23 K. Konarzewski, Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Warszawa 1982, s. 60.
24 W. Okoń, Słownik …, dz. cyt.., s. 131.
25 I. Jundziłł, Kary i nagrody w wychowaniu, Warszawa 1986, s. 103-136.
26 P. Kowolik, Wychowawcze znaczenie kar i nagród stosowanych w wychowaniu dzieci przed-szkolnych, [w:] „Nauczyciel i szkoła”, 1/ (49), 2011, s. 98.
27 H. Muszyński, Zarys teorii i wychowania, Warszawa 1980, s. 309.
ROLA KAR I NAGRÓD W PROCESIE WYCHOWANIA W OPINII WYCHOWANKÓW
MŁODZIEŻOWEGO OŚRODKA WYCHOWAWCZEGO 69
karą dla wychowanka. Z kolei metoda wpływu sytuacyjnego posługuje się takimi technikami, jak: nagradzania wychowawczego, karania wychowaw-czego, instruowania, organizowania doświadczeń wychowanka, wywoływa-nia antycypacji następstw zachowań społeczno-moralnych, przydzielawywoływa-nia funkcji i ról społecznych, ćwiczenia28. Nagradzanie więc wychowawczo za-spokaja potrzeby dziecka w wyniku jego właściwego postępowania, karanie natomiast jest udaremnieniem pewnych potrzeb, niespełnieniem oczekiwań dziecka, co nie może prowadzić do trwałej dyskryminacji wychowanka29.
Mówiąc o metodach karania, we współczesnym wychowaniu niedo-puszczalne są kary poniżające dziecko tj. stosowanie kar cielesnych, de-prywujących osobowość i godność człowieka, poniżanie. Kary te prowadzą do chęci zemsty i odwetu, wstydu, żalu czy poniżenia. Dlatego metoda na-gradzania w procesie wychowawczym jest bardziej skuteczna, kary zaś dzia-łają raczej pośrednio, nie eliminują zachowania, ale prowadzą do jego stłu-mienia.
Badania zostały przeprowadzone w Młodzieżowym Ośrodku Wycho-wawczym we Wrocławiu. Do ośrodka kierowana jest młodzież w wieku 13 do 21 lat. Badania zostały przeprowadzone w 2018 r. Objęto nimi 20 wy-chowanków. Ośrodki pełnią istotną rolę w systemie społeczno-wychowaw-czym. Pomagają w wyrównywaniu szans edukacyjnych tym młodym lu-dziom, którzy popadli w konflikt z prawem. Przeciwdziałają one rozszerza-niu się zjawiskom patologicznym, ale też resocjalizują, uczą zawodu, do-kształcają, uczą żyć i poruszać w tym bardzo skomplikowanym społeczeń-stwie, uczą i pomagają szukać pracy oraz zdobyć zatrudnienie.
Celem badań było zbadanie aktualnego stanu wiedzy wychowanków na temat skuteczności nagród i kar stosowanych w placówce. Z wychowanka-mi przeprowadzono wywiady.
Jak wynika z przeprowadzonych rozmów, 20 wychowanków zna pojęcie i rodzaje kar i nagród. Rozumieją je, jako pozytywny i negatywny bodziec do działania np. byłem/am nagradzany za dobre oceny w szkole, za dobre za-chowanie, za promocję do następnej klasy. Karany byłem za nieposłuszeń-stwo, wulgaryzmy, picie alkoholu, ucieczki. Najczęściej stosowano wobec mnie takie kary, jak: zakaz wyjścia na podwórko, zakaz korzystania z kom-putera, wyrzucono mnie z domu czy byłem/am bity przez opiekunów. Mają świadomość, iż system nagród i kar jest potrzebny, ponieważ określony system wprowadza porządek w społeczeństwie. 18 wychowanków stwierdzi-ło, iż nagroda to skutek dobrego wychowania, potwierdzenie mocnych stron, że są potrzebne, wzmacniają ich zachowanie, motywują, tylko 2 wy-chowanków uznało nagrodę za nic znaczącego. Analogicznie 18 wychowan-ków podkreśliło, iż kara ma na celu przeciwdziałać niepożądanym zacho-waniom, takim jak: ucieczki, wulgaryzmy.
Jak podkreślają pedagodzy, proces wychowania nie może funkcjonować bez systemu kar i nagród. Jednakże, aby kara i nagroda była środkiem wy-chowawczym musi odnieść zamierzony skutek. O sposobie ukarania musi decydować stopień przewinienia, okoliczności. Co ważne przed
28 Tamże, s. 318.
29 Tamże, s. 323.
niem kary należy wziąć pod uwagę charakter dziecka, stopień jego wrażli-wości, jak również częstotliwość występowania niewłaściwych zachowań.
Z kolei nagroda w opinii badanych wpływa dodatnio na rozwój osobo-wościowy i wychowania, musi spełniać pewne warunki, a mianowicie gdy osoba nagrodzona faktycznie na wyróżnienie zasłużyła (plusy za dodatkowy wysiłek), gdy nagroda motywuje do dalszego działania. 10 wychowanków nagrodę zdefiniowało jako pochwałę, urlop, opuszczenie placówki, 1 jako wynagrodzenie za pracę, 9 jako wycieczki, rozmowy telefoniczne, list po-chwalny. Musimy jednak pamiętać, że nagroda może być celem samym w sobie, a nie bodźcem do działania. Natomiast według badanych kara wpływa raczej demotywująco i często rodzi wewnętrzny sprzeciw, aczkol-wiek 5 wychowanków podkreśliło, iż sprawiedliwa kara służyć ma zmianie ich zachowań.
Według badanych najbardziej skuteczną nagrodą są przepustki, zgoda na urlop, zgodna na udział w dodatkowych przedsięwzięciach kulturalno – sportowych. Z kolei najbardziej skuteczną karą jest zakaz pozbawienia przywilejów m.in. zakaz wyjazdów na urlopy, możliwość oglądania TV, ko-rzystania z internetu. Sami wychowankowie postrzegają system kar i na-gród w wychowaniu resocjalizacyjnym jednostronnie. W nieznacznym stop-niu przeważały wypowiedzi pozytywne. Podopieczni mają świadomość, że muszą pracować nad sobą. Nie tylko, aby mieć więcej plusów, co wiąże się z przywilejami dla nich, takimi jak: oglądanie telewizji po 22 w weekendy, korzystanie z facebooka, odwiedziny kolegów/koleżanek z innych grup, wy-cieczki, zakupy np. słodycze, przepustki, jeden dzień nagrodowy, wyjście na przerwę rekreacyjną (zapalenie papierosa). Jest to trudne dla wychowan-ków, ponieważ uważają, że dla nich ten system jest niesprawiedliwy, za błahe popełnienie negatywnych czynów np. żucie gumy mogą ponieść kon-sekwencje. Jeżeli zaś są negatywnie oceniani to mają zabrane przywileje.
Wychowankowie przybywając do ośrodka są informowani o systemie kar i nagród, co również ocenili pozytywnie. Twierdzili, że ta informacji po-rządkuje zasady obowiązujące w ośrodku. Daje im to też możliwość zapo-znania się z gradacją nagród i kar. Stwierdzili, że tzw. system „plusów”
i „minusów” jest potrzebny musimy nauczyć się ponosić konsekwencje swo-ich czynów. Jeden już mamy, ponieważ jesteśmy w MOW. Teraz zależy nam na resocjalizacji i oby to się już więcej nie przytrafiło. Za niedługo wycho-dzimy. Mam nadzieję, że będziemy umiały panować nad swoimi czynami i w dalszym ciągu uczyć się, co jest dla nas dobre a co złe i za co możemy
i „minusów” jest potrzebny musimy nauczyć się ponosić konsekwencje swo-ich czynów. Jeden już mamy, ponieważ jesteśmy w MOW. Teraz zależy nam na resocjalizacji i oby to się już więcej nie przytrafiło. Za niedługo wycho-dzimy. Mam nadzieję, że będziemy umiały panować nad swoimi czynami i w dalszym ciągu uczyć się, co jest dla nas dobre a co złe i za co możemy