przytulnie, miło. I wybraliśmy to miasto do życia dla naszych dzieci i dla siebie. W Polsce mieszkam już pięć lat.
A.K. - Czy w tej chwili dużo Białorusinów przyjeżdża na Podlasie? Jakie to są liczby, jeżeli możemy mówić o konkretach?
M.L. – Nie znam oficjalnych statystyk. Ale z tego, co obserwuję, na przykład w Interne-cie, widzę, że na Facebooku są takie grupy Białorusinów po 3000 - 4000 osób. I nie wszyscy na Facebooku się gromadzą, więc można szacować, że w Białymstoku i okolicy może miesz-kać nawet 5000 przyjezdnych Białorusinów.
A.K. – Rozumiem, że ma Pani kontakt z tymi osobami, które się zgłaszają po akcjach facebookowych. Kiedy zaczęto Panią kojarzyć z akcją pomocową i akcjami solidarnościo-wymi, na pewno do Pani wiele osób się zgłasza. Skąd przyjeżdżają?
M.L. – Bardzo wiele osób przyjeżdża z Grodna i z różnych miasteczek obok Grodna:
Wołkowysk, Lida, Szczuczyn i tak dalej, z Brześcia też notujemy dużo osób. Zwracają się nie tylko do mnie, ale też do naszych wolontariuszy, bo stworzyliśmy taki system pomocy. Zbie-ramy informacje z różnych źródeł i z Internetu i ludzie dzwonią do nas bezpośrednio. Część już tu przebywa, a część chce wyjechać i pytają o takie podstawowe rzeczy: Ile ze sobą wziąć pieniędzy, żeby wystarczyło na miesiąc, na dwa? Jak zatrudnić się? Jak oddać dzieci do szkoły? Jak znaleźć mieszkanie?
A.K. – Czyli pojawiają się już konkretne pytania i Pani wokół siebie zaczyna budować takie centrum pomocy i takie centrum dowodzenia. Myśli Pani o założeniu fundacji z my-ślą o rodakach przyjeżdżających tutaj do Białegostoku. Ma się nazywać Fundacja Białoruś 2020. Czy Pani jest inicjatorem, czy wokół Pani utworzyła się grupa takich osób zaintere-sowanych i to jest Wasze wspólne dzieło?
M.L. - Obok mnie jest bardzo dużo osób, bardzo dużo aktywistów, wolontariuszy.
Ludzi, którym nie jest wszystko jedno, którzy przychodzili na nasze inne akcje protestacyj-ne. Zrobiliśmy chyba z 50 akcji protestacyjnych i pikiet obok Konsulatu. Było tam i 200, i 150 osób, bardzo różnie. Dzięki tym spotkaniom poznaliśmy się, zaczęliśmy bardziej się przyjaźnić. To tak naturalnie wyszło, że potrzebna jest taka organizacja.
A.K. – Czyli tego typu organizacja jest absolutnie potrzebna. Czym się będziecie zaj-mować?
M.L. – Chcemy po pierwsze pomóc tym ludziom, którzy znaleźli się teraz w ciężkiej sytuacji, którzy teraz potrzebują pomocy takiej bardzo podstawowej. Znaleźć pracę, miesz-kanie, oddać dzieci do szkoły. Trzeba im powiedzieć, jak funkcjonuje tutaj ten system, jak pracują urzędy i tak dalej. Oczywiście chcemy też integrować tych ludzi, tych, którzy chcą tu zostać, nie mają możliwości wyjazdu i będą tu na pewno jeszcze jakiś czas. Chcemy pomóc im zintegrować się z polskim społeczeństwem. Pokazać, jakie tu są możliwości, żeby nie czuli się samotni i zrozumieli, że białoruska diaspora istnieje, i że możemy pomóc, a razem będzie łatwiej.
A.K. – Współpracujcie z mieszkającymi i zakorzenionymi tutaj Białorusinami na Pod-lasiu. I zdecydowanie jest lżej?
M.L. – Tak. Ja, też czuję się tu taka zaadoptowana. Przeszłam wszystkie etapy adapta-cji i socjalizaadapta-cji. Różne były okresy. Był czas, że było bardzo ciężko. Chodziłam na terapię i potrzebowałam wsparcia psychologicznego, bo tęskniłam za swoimi znajomymi, za mia-stem, za Mińskiem, za Białorusią. Ale teraz czuję się bardzo dobrze, zaadaptowałam się.
Obok mnie są ludzie, którzy czują w sobie tę siłę i tę wiedzę, którą możemy przekazać in-nym.
A.K. – To jest niesamowite, bo Pani rzeczywiście przeszła tę samą ścieżkę i teraz swo-im doświadczeniem może się podzielić. A przede wszystkswo-im wie Pani, co oni wszyscy prze-chodzą, bo to nie jest łatwe zdecydować w tak krótkim czasie, żeby zmienić wszystko i przeprowadzić się do innego kraju. Z rozmów, które przeprowadza Pani z tymi potrzebują-cymi, wyłania się na pewno pewien zakres potrzeb. Czego najczęściej potrzebują ci, którzy przyjeżdżają do Polski?
M.L. – Jeżeli mówimy o czasach teraźniejszych, to potrzebna jest nawet taka pomoc, żeby oni się gdzieś zakwaterowali, zatrzymali. Mam znajomą, która miesiąc szukała mieszka-nia i nie mogła z rodziną go znaleźć. Niektórzy nie chcą wpuszczać Białorusinów, nie chcą dawać umowy najmu, boją się, że ludzie nie dadzą rady opłacić czynszu, a jeżeli mają dzieci, to ciężko ich będzie wyprowadzić z tego lokalu. Oczywiście bardzo jest im potrzebna pomoc w zatrudnieniu. Białorusini to tacy ludzie, którzy pracują i chcą pracować, i nie chcą siedzieć
„na garnuszku” państwa. Są gotowi od pierwszego dnia iść do pracy. Trzeba im pomóc w tym. Są osoby, które uciekają w tym, w czym stoją, można powiedzieć „w samej koszuli”.
Oni potrzebują pomocy humanitarnej. Podstawowych rzeczy: odzieży, środków czystości, jedzenia.
A.K. – Czyli absolutnie wszystkiego. Takie podstawy egzystencjalne. Dodatkowo jeszcze utrudnia wszystkim sytuację COVID-19 i epidemia, z którą w każdym mieście w Polsce się zmagamy. I tutaj mamy kwarantannę i obostrzenia, i to też chyba utrudnia poszukiwanie pracy i w ogóle poruszanie się po miejscowościach.
M.L. – Nawet pracodawcy chorują teraz. Niestety, niektórzy z moich znajomych byli umówieni na rozmowy kwalifikacyjne i rozmowy są przenoszone o tydzień czy dwa. I muszą siedzieć bezczynnie, jest dodatkowo kwaran-tanna. Ja już jestem do tego przyzwyczajona, COVID to już część rzeczywistości, już się z tym zgadzam.
A.K. – Tak, ale cały czas nas zaskakuje. Jakie-go potrzebujecie wsparcia jako nowo powsta-jąca fundacja?
M.L. – Najbardziej potrzebny jest nam lokal, o który się staramy. Rozmawialiśmy z Urzędem Miasta, z Zarządem Mienia Komunalnego.
Czekamy na odpowiedź. Potrzebny jest lokal, w którym moglibyśmy stworzyć taki fizyczny punkt pomocy, taki Białoruski Dom w Białym-stoku, gdzie ludzie będą mogli przyjść, gdzie już na granicy będą mieli taką informację, że mogą przyjść i uzyskać pomoc. I z polskim języ-kiem, i z papierami, urzędami i wieloma, wielo-ma innymi sprawami.
A.K. – A ludzie? Mówimy o takiej wieloaspek-towej pomocy, pomijając względy humanitar-ne, pomocy finansowej, pomocy w załatwia-niu formalności. Czy macie wystarczającą liczbę wolontariuszy, czy potrzebujecie jeszcze specjalistów, którzy mogliby was wesprzeć?
M.L. – Powiem szczerze, że stworzyliśmy taką fajną bazę aktywistów i wolontariuszy.
Mamy chyba ponad 30 aktywnych wolontariuszy, którzy mogą pomóc w tym lub innym temacie. Ktoś może pomóc finansowo, ktoś może zawieźć, mamy nawet psychiatrę, który może pomóc, mamy lekarzy gotowych do pomocy. Oprócz tych wolontariuszy mamy akty-wistów, z którymi chcemy prowadzić to Centrum. Mamy nauczycielkę języka polskiego, mamy osoby bardzo doświadczone w biznesie, które mogą nam pomóc stworzyć strukturę, na zasadzie takiego coachingu, żeby łatwiej nam było tym wszystkim kierować. Takich ak-tywnych osób jest ok. 10-12.
A.K. – To rzeczywiście macie taką grupę, na którą można liczyć.
M.L. – Oczywiście, samej byłoby bardzo ciężko i chyba nawet nie pociągnęłabym tego.
A dzięki tym ludziom, którzy nas wspierają, z którymi codziennie się spotykamy i omawiamy tematy, teraz na ZOOM-ie, czuję się pewnie i mam nadzieję, że wszystko się uda.
A.K. – A gdyby ktoś chciał do was dołączyć, to w jaki sposób może was znaleźć?
M.L. – Można znaleźć naszą ankietę. Mamy dużą grupę na Facebooku, ponad 2000 osób. Nazywa się Białystok - w trzech językach: polskim, rosyjskim i białoruskim. Tam jest ogłoszenie i dwie ankiety. Jedna dla tych, którzy chcą pomagać, a druga dla tych, komu potrzebna jest pomoc. Istnieje też taka ankieta w polskim języku. Zawsze można też do mnie napisać na Facebooku. Mamy stronę fundacji. Bardzo łatwo można nas znaleźć. Za-praszam chętnych do przyłączenia się, potrzebujemy i ludzi, i pomocy, pomysłów i wspar-cia.
A.K. – Chciałabym, żebyśmy jeszcze się zastanowiły nad takim fenomenem kobie-cym. Gdy obserwujemy działania w Mińsku, ale również w mniejszych miastach, to
moż-na powiedzieć, że twarzą Rewolucji Godności moż-na Białorusi są kobiety. Bardzo dużo kobiet pojawia się wśród protestujących: i starszych, i młodszych. To niesamowite zjawisko.
Tutaj, jak obserwuję Pani działalność i osób z Panią związanych, to też raczej dominują kobiety. Czy może Pani wytłumaczyć ten fenomen? Dlaczego tak bardzo kobiety na Biało-rusi się zaangażowały? I skąd ten ogromny hart ducha, którym promieniejecie?
M.L. – Jeżeli chodzi o Białoruś, to myślę, że mężczyźni byli bardzo prześladowani w ostatnich latach. Bardzo dużo aktywnych ludzi represjonowano w taki lub inny sposób.
Część z nich wyjechała, część siedzi w więzieniu, a część nie ma chęci, bo tyle razy próbowa-li i zawsze dostawapróbowa-li po głowie. Do tego dochodzi trudna sytuacja ekonomiczna – mężczyźni muszą zarabiać na chleb i nie podnosić głowy. A kobiety były trochę mniej pod obserwacją władzy białoruskiej. Tego nie zrozumiał prezydent Białorusi, przegapił ten moment i dopu-ścił Swietłanę Cichanouską. To pokazało, że kobiety mają chęć i mają siłę, i więcej możliwo-ści niż mężczyźni.
A.K. – I potrafią się zorganizować. Rzeczywiście te formy solidarności i formy prote-stów przybierały różną formułę. To nie jest klasyczna rewolucja, ale cały ruch społeczny.
Kiedy widzimy działania na podwórkach, gdzie prawie całe dzielnice się angażują, mają swój własny styl, to też chyba sprawia, że akcje protestacyjne jeszcze trwają, bo ludzie walczą o najważniejsze dla siebie kwestie, o przetrwanie i godność. Nie bez przyczyny posługujemy się terminem „Białoruska Rewolucja Godności”.
Jak Polacy sprawdzają się w takiej pomocowej sytuacji? Czy może Pani na nich liczyć tutaj w Białymstoku, w Polsce?
M.L. – Nie spotkałam się jeszcze z sytuacją, żebym miała jakieś utrudnienia. Kiedy organizowałam te akcje, zawsze wszystko szło łatwo i szybko, spotykałam się ze zrozumie-niem, mili byli nawet policjanci, nie stawiali nam żadnych barier i dla nas na początku to było bardzo dziwne.
A.K. – Kiedy spo-dziewa się Pani, że Fun-dacja Białoruś 2020 za-cznie oficjalnie działać?
Kiedy dostaniecie papiery rejestracyjne?
M.L. – Mieliśmy trochę problemów z pa-pierami, chyba dlatego, że nie jestem doświadczona w zarządzaniu takimi sprawami, ale szybko się uczę. Mam nadzieję, że w ciągu miesiąca zaczniemy działać na 100%.
Anna Kietlińska – Dzisiaj rozmawiamy o tym, jak to jest być Polakiem na Białorusi?
Jesteś prezesem Związku Polaków na Białorusi, masz wokół siebie zespół ludzi, którym bliska jest kultura polska i język polski. Zacznijmy od tego, czym zajmuje się Związek Pola-ków na Białorusi, kiedy został powołany i przez kogo?
Andżelika Borys – Jeżeli sięgnąć do historii, to w 1987 roku zostało założone Stowa-rzyszenie im. Adama Mickiewicza, które później w roku 1991 przekształciło się w Związek Polaków na Białorusi. Historia działalności Związku jest więc dosyć długa, ma ponad 30 lat.
Organizacja została powołana głównie po to, żeby zajmować się nauczaniem języka polskie-go, miejscami pamięci, kulturą, dbaniem o historię, spuściznę narodową. I tym się organiza-cja przez ponad 30 lat zajmuje. Od 2005 roku, kiedy to władze Białorusi nie uznały wybo-rów i zjazdu, była mocna ingerencja w sprawy wewnętrzne, presja na działaczy Związku, areszty, zabrano nam Domy Polskie z użyciem siły funkcjonariuszy OMON-u, Milicji, to od 2005 roku Związek Polaków działa w formacie nieuznawania przez władze Białorusi. To nieuznawanie bardzo utrudnia działalność, ponieważ za każdym razem przy różnych przed-sięwzięciach, przede wszystkim kulturalno-oświatowych, działaczy napotykają nieprzyjem-ne restrykcje. Często sądy, kary grzywny, a nawet areszty za organizację imprez kulturalno-oświatowych, obchody świąt narodowych, za dbanie o miejsca pamięci, za polskie flagi, które towarzyszą organizacji od samego początku. Nie zważając na to wszystko, Związek Polaków ma dzisiaj ponad 110 struktur na terenie całego kraju, ponad 12 tys. członków organizacji deklarujących swoją przynależność do Związku Polaków, chociaż sympatyków jest znacznie więcej, nawet do 20 tysięcy.
Oczywiście, zazwyczaj uderzenie idzie na czołówkę organizacji: prezesów oddziałów, na członków Rady Naczelnej, na liderów organizacji w poszczególnych miejscowościach.
Jeżeli taka osoba wytrzyma to uderzenie, to możemy mówić, że ten oddział przetrwa. To pokazuje, że Związek Polaków na co dzień musi udowadniać swój byt istnienia, prowadząc działalność i przeciwstawiając się tym różnym przeciwnościom ze strony władz. Władze próbują na różny sposób zwalczyć organizację, propagandowo, groźbami, blokując