Autorzy kontynuują rozważania nad rozwojem szkolnictwa polskiej Marynarki Wojennej w okresie od odzyskania niepodległości do czasów współczesnych (pierwsza część roz-ważań została przedstawiona w numerze 1/2016 kwartalnika). Niniejsza część dotyczy okresu po II wojnie światowej.
W całym opracowaniu autorzy omawiają powstanie, organizację oraz funkcjono-wanie Akademii Marynarki Wojennej, kontynuatorki Oficerskiej Szkoły Marynarki Wo-jennej i Szkoły Podchorążych Marynarki WoWo-jennej z siedzibą w Toruniu. Opierają się na materiałach źródłowych uzyskanych w Muzeum Marynarki Wojennej i Akademii Marynarki Wojennej, a także na opracowaniach przyczynkarskich – artykułach publi-kowanych na łamach „Przeglądu Morskiego”. Cenne uzupełnienie stanowią relacje byłych podchorążych toruńskiej Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej.
P
o zakończeniu działań wojennych przystąpiono do organizowa-nia Marynarki Wojennej. Polska potrzebowała specjalistycznych kadr morskich, koniecznością więc stało się stworzenie od pod-staw systemu kształcenia oficerów morskich, których można by było kierować na stanowiska w nowej flocie wojennej.Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej rozpoczęła działalność w lutym 1946 roku. Początkowo siedziba szkoły mieściła się przy ulicy Grudzińskiego w budynku dzisiejszej przychodni Marynarki Wojennej, później w kosza-rach floty na Oksywiu zbudowanych w okresie międzywojennym. Szkoła miała kształcić kandydatów na oficerów oraz specjalistów morskich na potrzeby organizowanej Marynarki Wojennej i jej floty. Edukacja i wy-chowanie młodych oficerów były oparte na wzorach przedwojennych.
W 1947 roku na Wydziale Morskim, wówczas jedynym wydziale szkoły, wprowadzono czteroletni cykl kształcenia. Ponieważ po zakończeniu woj-dr hab.
IWONA PIETKIEWICZ
kadm. w st.
spocz.
prof. dr hab.
ANTONI F.
KOMOROWSKI
kmdr ppor. dr KRZYSZTOF NOWAKOWSKI
historia wychowania, kształcenie, nauczanie, marynarka wojenna, uczelnie wojskowe
SŁOWA KLUCZOWE
Cz. II
ny brakowało wykształconych oficerów, w pierwszym roku nauki uzupełniano wykształcenie ogólne z zakresu szkoły średniej, a w następnych trzech latach skupiono się na edukacji spe-cjalistycznej1. W roku szkolnym młodzi marynarze przechodzili ośmiomiesięczny kurs nauki teoretycznej oraz trzymiesięczne praktyki na okrętach Marynarki Wojennej.
W 1949 roku struktura szkoły została rozszerzona, utworzono bowiem drugi wydział – Techniczny. Od początku szkoła borykała się z problemem braków kadrowych, które były spowodowane czystkami kadrowymi – zwalnianiem z szeregów wojska i marynarki ofice-rów wyszkolonych w okresie międzywojennym2. Pierwsza powojenna promocja 28 absol-wentów OSMW odbyła się 25 września 1949 roku.
W 1955 roku Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej zaczęto przekształcać w uczelnię aka-demicką. W drugiej połowie tego roku przeorganizowano ją w Wyższą Szkołę Marynarki Wojennej. Początkowo podchorążowie słuchacze zdobywali wiedzę na czteroletnich jedno-litych studiach zawodowych na czterech wydziałach: Zaocznym, Nawigacji i Łączności, Broni Morskiej oraz Technicznym, ale już w grudniu 1955 roku na Wydziale Technicznym zapoczątkowano czteroipółletnie jednolite studia magisterskie. W 1957 roku w wyniku ko-lejnej reorganizacji uczelni utworzono dwa wydziały akademickie – Pokładowy i Techniczny.
Oprócz kształcenia podchorążych prowadzono także dwuletnie stacjonarne i zaoczne kursy oficerskie, w czasie których oficerowie marynarki uzupełniali wykształcenie na poziomie szkoły średniej. Po ich ukończeniu otrzymywali dyplom technika morskiego, co pozwalało im na odbycie studiów wyższych w WSMW w trybie zaocznym3.
W latach 1960–1967 w WSMW przeprowadzono zmiany organizacyjne mające na celu dostosowanie uczelni do wymogów ustawowych szkolnictwa wyższego w Polsce. Dało to możliwość podnoszenia kwalifikacji kadrze uczelni i podchorążym. Ci ostatni po ukończe-niu studiów (na Wydziale Dowódczym trwały cztery lata i dwa miesiące, a na Wydziale Technicznym – cztery lata i osiem miesięcy) uzyskiwali tytuł zawodowy inżyniera.
W latach 1974–1975 uczelnia uzyskała uprawnienia do prowadzenia czteroipółletnich jed-nolitych studiów wyższych drugiego stopnia na dwóch wydziałach – Dowódczym i Mechanicznym. Ich absolwenci uzyskiwali tytuł magistra inżyniera określonej specjalno-ści. Ponadto na Wydziale Dowódczym uruchomiono studia drugiego stopnia o profilu poli-tycznym, w ramach których kształcono oficerów politycznych na potrzeby jednostek pływa-jących. W 1983 roku na podstawie decyzji Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego czas trwania studiów dla oficerów politycznych skrócono do czterech lat, co spowodowało, że ich absolwenci nie otrzymywali tytułu magistra4. W 1980 roku studia z zakresu nauk po-litycznych przeniesiono na Wydział Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego, a ostatni absolwen-ci ukończyli tę specjalność w 1991 roku.
W celu umożliwienia kadrze rozwoju naukowego stworzono warunki do prowadzenia stu-diów drugiego stopnia oraz umożliwiono oficerom prowadzenie stustu-diów podyplomowych i doktoranckich. Wprowadzono także zmiany w programach kształcenia podchorążych:
1 J. Przybylski, Rozwój polskiego morskiego szkolnictwa wojskowego w latach 1919–1992, „Przegląd Morski” 1992 nr 9, s. 15.
2 A. Komorowski, Akademia Marynarki Wojennej – w przededniu 75-lecia, „Przegląd Morski” 1997 nr 3, s. 4.
3 J. Przybylski, Rozwój polskiego morskiego szkolnictwa wojskowego…, op.cit., s. 17.
4 A. Komorowski, D. Nawrot, J. Przybylski, Absolwenci uczelni Polskiej Marynarki Wojennej 1922–1997, Gdynia 1998, s. 111.
Schemat organizacyjny Akademii Marynarki Wojennej, 2014 rok Źródło: Opracowanie własne autorów.
Prorektor ds. wojskowychKanclerzProrektor ds. maukiDziekan Wydziału Wydział Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego Prorektor ds. kształceniaDziekan Wydziału Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich
Pion doskonalenia zawodowego Centrum Doskonalenia Kursowego Instytut Stosunków Międzynarodowych
Instytut Budowy i Eksploatacji Okrętów
Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej
Instytut Operacji Morskich Centrum Pływania Podwodnego Instytut Pedagogiki
Laboratorium Podstaw Techniki
Katedra Hydroakustyki
Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Zarząd Technologii Prac Podwodnych
Katedra Eksploatacji Jednostki Pływającej
Centrum Analizy i Prognoz Bezpieczeństwa Morskiego Państwa Katedra Marynistyki
Instytut Elektro- techniki i Auto- matyki Okrętowej
Instytut Uzbrojenia Okrętowego i Informatyki
Zakład Zarządzania Kryzysowego Katedra Matematyki i Fizyki
Dziekan Wydziału Wydział Mechaniczno- -Elektryczny Dziekan Wydziału Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Pełnomocnicy
Rektor-komendant Biuro rektora Pion ogólnyPion kanclerzaPion naukowyPion kształcenia
oprócz przedmiotów specjalistycznych i wojskowych wprowadzono więcej godzin przedmio-tów ogólnokształcących i ogólnotechnicznych, tym samym zbliżono programy uczelni woj-skowej do programów cywilnych uczelni morskich i technicznych. Dano więc możliwość podjęcia pracy we flocie cywilnej oraz w morskich instytucjach państwowych tym, którzy opuszczali szeregi Marynarki Wojennej5.
W 1987 roku zmieniono ustawę o wojskowym szkolnictwie wyższym, co spowodowało, że 1 października tegoż roku przekształcono Wyższą Szkołę Marynarki Wojennej w Akademię Marynarki Wojennej (AMW). Skutkowało to w latach 1990–1993 zmianami w programach i systemie kształcenia. Polegały one na ograniczeniu liczby godzin przeznaczonych na przed-mioty humanistyczne i zwiększeniu liczby godzin nauki języka angielskiego. Wiązało się to również ze zmianami ustrojowymi w Polsce i podjęciem współpracy ze Stanami Zjednoczonymi oraz państwami Europy Zachodniej w ramach NATO.
Kolejne zmiany organizacyjne i sposobu nauczania przeprowadzono w AMW w latach dzie-więćdziesiątych ubiegłego wieku. Na początku 1995 roku w strukturze organizacyjnej Akademii znajdowały się dwa wydziały – Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego oraz Mechaniczno-Elektryczny, Instytut Dowódczo-Sztabowy, Szkoła Chorążych, a także Ośrodek Doskonalenia Językowego Marynarki Wojennej. Oprócz kształcenia na cztero- i pięcioletnich studiach wyż-szych oraz studiach doktoranckich i podyplomowych uczelnia edukowała na poziomie śred-nim w Szkole Chorążych, prowadziła kursy doskonalenia oficerów, w tym językowe, a także przeszkolenia specjalistów dla gospodarki morskiej (np. ratowniczy, ARPA, GMDSS)6.
Na początku XXI wieku na uczelni utworzono cztery wydziały: Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego, Mechaniczno-Elektryczny, Dowodzenia i Operacji Morskich oraz Nauk Humanistycznych i Społecznych.
Obecnie AMW kształci i szkoli łącznie ponad 8000 osób rocznie, w tym 205 kandydatów na żołnierzy zawodowych, 4896 studentów cywilnych, 1459 żołnierzy na kursach oraz oko-ło 1500 osób na różnych formach kształcenia związanych z gospodarką morską. Przez 90 lat funkcjonowania uczelni jej mury opuściło około 15 000 absolwentów.
Do dyspozycji studiujących jest 98 sal wykładowych wyposażonych w sprzęt audiowizu-alny, tablice interaktywne, sprzęt komputerowy i Internet. Studenci korzystają z symulato-rów oraz z laboratoriów i pracowni ze stanowiskami badawczymi wyposażonymi w apara-turę naukowo-badawczą w pełni odpowiadającą standardom światowym.
W kampusie akademickim znajduje się nowoczesna biblioteka z salami wykładowymi oraz salą audytoryjną na 450 miejsc. Trwa budowa nowoczesnej hali gimnastycznej z boiskiem lekkoatletycznym.