W okresie zimnej wojny jednostki wojsk specjalnych były przeznaczone do wykonywa-nia różnorodnych zadań. Podstawowe zadanie polegało na prowadzeniu rozpoznawykonywa-nia spe-cjalnego na głębokich tyłach przeciwnika, ale przewidywano również możliwość wyko-nywania zadań dywersyjno-sabotażowych zmierzających do osłabienia jego potencjału politycznego, ekonomicznego i militarnego. Ponadto wojska te mogły prowadzić akcje propagandowo-psychologiczne, a także działania terrorystyczne i antyterrorystyczne. Zakres zadań był wzorowany głównie na rozwiązaniach stosowanych w jednostkach radzieckie-go specnazu oraz doświadczeniach jednostek dalekieradzieckie-go rozpoznania z okresu II wojny światowej. Wykorzystywano również informacje o działaniach tego typu wojsk w armiach NATO publikowane w fachowych wydawnictwach i pozyskiwane przez wywiad6.
5 Historia jednostki wojskowej Formoza, http://www.formoza.wp.mil.pl/pl/3.html [dostęp: 10.01.2016]; Formoza – polskie foki, Serwis militarny Atplatoon [online], http://atplatoon.w.interiowo.pl/formoza.html [dostęp: 10.01.2016].
6 C. Sochal, L. Wierciński, Rozpoznanie wojskowe, Warszawa 1975, s. 76–80.
Rozpoznanie specjalne obejmowało przedsięwzięcia mające na celu zdobycie informa-cji o przeciwniku niezbędnych do przeprowadzenia operainforma-cji zaczepnych i obronnych przez polskie wojska operacyjne w ramach zadań wynikających z planów wojennych. Podczas dzia-łań zaczepnych głównym zadaniem grup specjalnych było wykrywanie środków napadu ją-drowego przeciwnika, w tym ich systemów kierowania, składów amunicji jądrowej oraz stanowisk startowych, a następnie przekazywanie danych o ich pozycji w celu wykonania skutecznych uderzeń przez własne lotnictwo lub wojska rakietowe i artylerię. Środki te uwa-żano za szczególnie groźne dla wojsk własnych, co wynikało z koncepcji ich użycia przez wojska NATO. Wojska specjalne miały również wykrywać: oddziały broni precyzyjnego ra-żenia, systemy rozpoznawczo-uderzeniowe, a także środki rozpoznania radioelektroniczne-go i naprowadzania oraz urządzenia i obiekty wojsk obrony przeciwlotniczej i przeciwrakie-towej. Ponadto rozpoznawały: rejony ześrodkowania wojsk przeciwnika oraz kierunki ich przegrupowania, lotniska, porty i bazy morskie, obiekty komunikacyjne, systemy zabezpie-czenia logistycznego, zapory inżynieryjne, zwłaszcza jądrowe, a także szerokie przeszkody wodne i urządzenia hydrotechniczne. Jednostki tych wojsk zajmowały się również ustala-niem stanu morale i gotowości bojowej wojsk przeciwnika oraz nastrojów ludności cywil-nej. Miało to służyć wypracowaniu odpowiednich form oddziaływania psychologiczno-pro-pagandowego.
W czasie działań obronnych do zasadniczych zadań grup specjalnych należało rozpozna-nie rozmieszczenia elementów ugrupowania bojowego przeciwnika, zwłaszcza jego środ-ków napadu jądrowego i precyzyjnego rażenia, stanowisk dowodzenia, odwodów i składów zaopatrzenia oraz ustalenie przewidywanych kierunków uderzenia zgrupowań pancernych i rejonów załadowania wojsk powietrznodesantowych. Grupy te miały również określać skut-ki oddziaływania ogniowego wojsk własnych, w tym uderzeń lotniczych i raskut-kietowych na wojska przeciwnika. Ponadto miały dezorganizować i opóźniać przemieszczanie wojsk i ko-lumn zaopatrzeniowych, a w sprzyjających warunkach niszczyć: środki precyzyjnego raże-nia, systemy rozpoznawczo-uderzeniowe, rakiety na stanowiskach startowych, stanowiska dowodzenia, węzły łączności, przeprawy mostowe itp.
Ze względu na położenie Polski nad Morzem Bałtyckim oraz przewidywane działania na kierunku nadmorskim wojska specjalne przygotowywano do prowadzenia operacji wzdłuż wybrzeża morskiego. W czasie operacji zaczepnej miały one wykonywać takie zadania jak:
rozpoznanie baz morskich i morskich szlaków komunikacyjnych, wykrywanie miejsc cumo-wania okrętów wojennych, zwłaszcza desantowych, rozpoznawanie obiektów obronnych w strefie brzegowej, w tym zapór inżynieryjnych, oraz opanowywanie obiektów przeciwni-ka. W czasie obrony własnego wybrzeża wojska specjalne miały wykrywać przygotowania przeciwnika do wykonywania desantu, ustalać miejsce i czas załadowania desantu na okrę-ty oraz kierunki ich przejścia, rozpoznawać miejsce wyładowania desantu, jego siły i skład oraz udzielać pomocy własnym pododdziałom znajdującym się na obszarach zajętych przez przeciwnika7.
Działania dywersyjno-sabotażowe ukierunkowane były na niszczenie, uszkadzanie bądź dezorganizowanie funkcjonowania ważnych obiektów wojskowych, produkcyjnych i
komu-7 Działania specjalne, sygn. Szt. Gen. 1221/85, Warszawa 1985, s. 22, 26, 31–33.
nikacyjnych. Miało to dotyczyć zwłaszcza obiektów trudnych do wykrycia i zlokalizowania oraz wysoce manewrowych, których zniszczenie przy użyciu innych sił byłoby utrudnione lub niemożliwe. Chodziło głównie o środki przenoszenia broni jądrowej, broń precyzyjne-go rażenia oraz systemy rozpoznawczo-uderzeniowe, które najbardziej zagrażały zgrupowa-niom wojsk własnych oraz terytorium kraju, a zwłaszcza ośrodkom administracyjno-prze-mysłowym. Celem ataków miały być także: stanowiska dowodzenia szczebla operacyjnego, węzły łączności, obiekty radiolokacyjnego wykrywania i powiadamiania obrony przeciw-lotniczej, obiekty energetyczne, składy i rurociągi paliw płynnych oraz systemy komunika-cji kolejowej i telekomunikacyjne. Rezultatem tych działań miało być wyeliminowanie naj-groźniejszych środków ofensywnych, dezorganizowanie zaplecza przeciwnika, opóźnienie podejścia jego odwodów oraz przerwanie linii zaopatrzeniowych.
Działania propagandowo-psychologiczne, przewidywane jako zadania głównie kadro-wych grup specjalnych, polegały na: zastraszaniu pojedynczych osób i określonych środo-wisk, rozgłaszaniu informacji sugerujących nakazy lub zakazy miejscowych władz admini-stracyjno-politycznych, wydawanie oświadczeń przywódców nieistniejących struktur ruchu oporu, rozklejanie obwieszczeń i komunikatów dezorientujących miejscową ludność, kol-portowanie ulotek i materiałów propagandowych itp. Działania te uzupełniały innego rodza-ju przedsięwzięcia i służyły potęgowaniu efektów psychologicznych akcji specjalnych.
Działania terrorystyczne stanowiły uzupełnienie działań dywersyjno-sabotażowych i pro-pagandowo-psychologicznych. Miały polegać na: porywaniu, uprowadzaniu i eliminowaniu ważnych osobistości władz administracyjnych i politycznych, dowódców jednostek
wojsko-Ćwiczenia – planowanie działań wojsk specjalnych
ARCHIWUM 62 kspec
wych, dokonywaniu zamachów bombowych, zatruwaniu ujęć wodnych oraz likwidacji ob-sług ważnych obiektów infrastruktury krytycznej, np. elektrowni, obiektów komunikacyj-nych czy komunalkomunikacyj-nych.
Działania antyterrorystyczne mogły być prowadzone zarówno w czasie wojny, jak i w cza-sie pokoju. Grup specjalnych można było użyć między innymi do: uwolnienia uprowadzo-nych osób, odbicia porwauprowadzo-nych pojazdów, samolotów czy statków, a także do ujęcia porywa-czy, odblokowania ważnego obiektu oraz ochrony ważnych osób i obiektów przed zamachami8. Zadania tego typu wykonywano w praktyce, na przykład podczas interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji jednostki specjalne ochraniały dowództwo polskiej 2 Armii Ogólnowojskowej, a podczas wizyt w Polsce papieża Jana Pawła II znajdo-wały się one w pobliżu miejsc jego pobytu w gotowości do działania w razie zagrożenia je-go bezpieczeństwa9.