Źródło: Opracowanie własne autora.
W wyposażeniu było 13 radiostacji, w tym jedna typu R-104 i 12 typu Siewier, oraz 4 od-biorniki radiowe. Batalion wykorzystywał: 11 samochodów ciężarowych, 2 samochody oso-bowo-terenowe i jeden specjalny oraz 4 motocykle. W jego wyposażeniu było również 200 spa-dochronów typu PD-4714. Podobnie jak wcześniejsze samodzielne kompanie rozpoznawcze, samodzielny batalion rozpoznawczy odróżniał się od typowych batalionów rozpoznawczych znajdujących się w składzie dywizji zmechanizowanych i dywizji piechoty. Bataliony te mia-ły w swojej strukturze trzy kompanie, w tym kompanię piechoty zmotoryzowanej, kompa-nię czołgów średnich i kompakompa-nię motocyklistów15. Samodzielny batalion rozpoznawczy był jednostką nowego typu istotnie różniącą się od pododdziałów rozpoznawczych, a jego struk-tura, uzbrojenie i wyposażenie wskazywały, że jest przeznaczony do wykonywania zadań specjalnych na głębokich tyłach przeciwnika.
W 1958 roku batalion ten przeformowano na etat nr 5/231. W porównaniu z poprzednim etatem liczył mniej żołnierzy, bo tylko 104, co praktycznie kwalifikowało go jako jednostkę szczebla kompanii. W strukturze batalionu znajdowały się: dowództwo i sztab, drużyna łącz-ności, dwie kompanie rozpoznawcze, kwatermistrzostwo z drużyną transportowo-gospodar-czą i ambulatorium. W składzie dowództwa, oprócz dowódcy batalionu, byli: zastępca ds. po-litycznych, szef zaopatrzenia finansowego, instruktor WF i instruktor polityczny. W sztabie obowiązki pełnili: szef sztabu, szef łączności, szef saperów, kierownik kancelarii, wykładow-cy szkolenia agenturalnego i języków obwykładow-cych oraz instruktor szkolenia spadochronowego.
14 H. Królikowski, 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa…, op.cit., s. 168–169.
15 CAW, sygn. 1544/73/2581, Etat nr 5/103 batalionu rozpoznawczego z dnia 4.12.1952 r.
W skład wojsk specjalnych wchodziły również grupy płetwonurków bojowych
ARCHIWUM 62 kspec
Odmienną strukturę miały kompanie rozpoznawcze. W pierwszej kompanii były dwa plu-tony rozpoznawcze po dwie drużyny, natomiast w drugiej kompanii znajdował się pluton dy-wersyjno-wywiadowczy z dwiema drużynami i skadrowanym plutonem rozpoznawczym.
Wśród 104 żołnierzy batalionu było: 18 oficerów, 31 podoficerów i 55 szeregowych oraz 3 pracowników cywilnych. Uzbrojenie obejmowało: 4 ręczne karabiny maszynowe, 81 pi-stoletów maszynowych i 37 pipi-stoletów. W wyposażeniu było 7 radiostacji, w tym jedna prze-woźna i 6 typu Siewier, oraz 2 odbiorniki radiowe. Batalion miał 9 pojazdów, w tym: 1 sa-mochód osobowo-terenowy, 5 samochodów ciężarowych, 1 sasa-mochód specjalny (wóz dowodzenia) i 2 motocykle16. Struktura batalionu, zwłaszcza zaś nazwy jego pododdziałów, wyraźnie wskazywały na jego charakter dywersyjno-rozpoznawczy.
Batalion rozpoznawczy, sformowany w 1961 roku według etatu nr 2/252, początkowo wchodził w skład 6 Dywizji Powietrznodesantowej. Jego struktura była bardziej rozbudowa-na niż wcześniejszych jednostek tego typu i obejmowała: dowództwo i sztab, pluton łączno-ści, trzy kompanie rozpoznawcze, pluton transportowo-gospodarczy oraz spadochroniarnię.
Dwie kompanie rozpoznawcze miały jednolitą organizację typu trójkowego, to jest trzy plu-tony rozpoznawcze po trzy drużyny. W trzeciej kompanii rozpoznawczej był jeden pluton rozpoznawczy, pluton płetwonurków oraz pluton samochodów osobowo-terenowych i mo-tocykli. Batalion liczył 214 żołnierzy, w tym: 24 oficerów, 52 podoficerów i 138 szerego-wych oraz 2 pracowników cywilnych. Jego uzbrojenie i wyposażenie, zważywszy na moder-nizację sił zbrojnych, było bardziej nowoczesne. Z uzbrojenia były to granatniki przeciwpancerne RPG-2 i karabinki automatyczne AK-47. Wprowadzono także nowsze środ-ki łączności, jak radiostacje typu R-118, R-115 i R-350M. Te ostatnie zastąpiły radiostacje Siewier. Zapewniały one grupom specjalnym utrzymanie łączności na odległość do 1000 km.
Ponadto wprowadzono nowe spadochrony typu SD-117.
Samodzielny batalion szturmowy z 1964 roku, zorganizowany według etatu nr 2/285, miał w składzie: dowództwo i sztab, szefów służb i sekcję polityczną, kompanię łączności, 2 kom-panie szturmowe, 3 komkom-panie rozpoznawcze, kompanię płetwonurków, spadochroniarnię, sek-cję transportową z plutonem transportowym i drużyną remontu, kwatermistrzostwo z druży-nami transportową i gospodarczą oraz izbę chorych. W dowództwie batalionu byli: dowódca, zastępcy ds. liniowych i ds. politycznych oraz szef sztabu. W sztabie znajdowali się pomocni-cy: ds. mobilizacyjnych i organizacyjno-ewidencyjnych, szef łączności oraz kierownik kance-larii. Wśród szefów służb byli: szef saperów, szef zabezpieczenia chemicznego, szef uzbroje-nia, szef służby samochodowej, szef służby spadochronowej i szef zaopatrzenia finansowego.
Do sekcji politycznej należeli: kierownik klubu i biblioteki, instruktor młodzieżowy i kinora-diomechanik. W kompanii łączności znajdowały się: pluton radiostacji dużej i średniej mocy (dwie obsługi R-830 i dwie obsługi R-118), pluton radiostacji R-350M (dwie drużyny łączno-ści) oraz warsztat remontu sprzętu łączności. Kompanie szturmowe miały po dwa plutony sztur-mowe, po trzy drużyny w każdym. W kompaniach rozpoznawczych były dwa plutony rozpo-znawcze po trzy grupy i pluton łączności radiowej złożony z dwóch drużyn: radiostacji średniej mocy R-118 i radiostacji R-350M. Kompania płetwonurków miała 3 plutony płetwonurków,
16 CAW, sygn. 1678/84/294, Etat nr 5/231 batalionu rozpoznawczego z dnia 4.10.1958 r.
17 H. Królikowski, 1 Batalion…, op.cit., s. 17–18.
Polskie wojska specjalne w 1985 roku
po dwie grupy płetwonurków w każdym, oraz pluton zabezpieczenia technicznego. Ogółem batalion liczył 300 żołnierzy, w tym: 67 oficerów, 41 podoficerów i 192 szeregowych oraz 4 pracowników cywilnych. Uzbrojenie obejmowało: 27 granatników przeciwpancernych RPG-2, 21 karabinków-granatników AK-47GN, 27 ręcznych karabinów maszynowych RPD kalibru 7,62 mm, 250 karabinków automatycznych AK-47 i 286 pistoletów TT. W wyposażeniu były:
43 peryskopy zwiadowcy TR, 5 lornet nożycowych AST, 116 lornetek, 15 noktowizorów NSP-2, 211 kompasów Adrianowa, 364 spadochrony desantowe SD-1, 182 kamizelki ratownicze KR-7 oraz 100 zestawów do nurkowania PW-118.
18 M. Cielma, Struktury LWP: etat batalionu szturmowego z 1964 r., „Dziennik Zbrojny” [online], 20.10.2011, http://dziennikzbrojny.
pl/artykuly/art,2,4,381,armie-swiata,wojsko-polskie,struktury-lwp-etat-batalionu-szturmowego-z-1964-roku [dostęp: 15.01.2016].
W 1969 roku batalion szturmowy przeformowano na etat pokojowo-wojenny nr 30/111.
Według tego etatu miał on w strukturze: dowództwo i sztab, zespół dowodzenia i opra-cowywania danych, szefów służb, sekcję polityczną, kompanię łączności, trzy kompanie specjalne, kompanię specjalną płetwonurków, szkolną kompanię specjalną, sekcję samo-chodową z plutonem remontowym i kwatermistrzostwo z plutonem zaopatrzenia oraz pluton medyczny. Do uzbrojenia batalionu wprowadzono nowe wzory uzbrojenia, w tym:
granatniki przeciwpancerne RPG-7D, ręczne karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm RPKS, karabinki automatyczne kalibru 7,62 mm AKMŁ z celownikami noktowizyjnymi, pisto-lety maszynowe PM-63, pistopisto-lety P-64 i tłumiki PBS-7 do karabinków automatycznych AKMS. W wyposażeniu znalazły się nowego typu radiostacje, takie jak: radiostacje R-102, R-140, R-353, R-354 i R-352 oraz nadajniki radiowe R-128 i odbiorniki R-254. Stan oso-bowy batalionu wynosił 425 żołnierzy i 6 pracowników cywilnych, a na wypadek wojny – 718 żołnierzy19.
Kompania Rozpoznania Specjalnego Armii z 1967 roku, utworzona według etatu nr 2/290, składała się z: dowództwa (dowódca, zastępcy ds. liniowych i ds. politycznych), zespołu dowodzenia, trzech plutonów rozpoznawczych, w tym jednego skadrowanego, plu-tonu płetwonurków (skadrowany), pluplu-tonu łączności, pluplu-tonu transportowo-gospodarczego i spadochroniarni. Stan osobowy kompanii wynosił 116 żołnierzy. W czasie wojny miał być zwiększony do 252 żołnierzy. W 1968 roku wprowadzono etat pokojowo-wojenny nr 30/013 kompanii specjalnej, w której były w pełni rozwinięte 3 plutony specjalne i pluton płetwo-nurków. W każdym plutonie specjalnym znajdowały się 3 grupy specjalne. Od 1974 roku wprowadzono etat nr 30/185, w którym przyjęto, że kompania będzie rozwijana w czasie wojny w batalion o stanie 450 żołnierzy. W uzbrojeniu kompanii znajdowały się: granatniki przeciwpancerne RPG-7D, karabiny maszynowe RPKS lub PKM, karabinki automatyczne AKMS, a później Tantal, pistolety maszynowe PM-63, pistolety P-64, później P-83. W wy-posażeniu były radiostacje typu R-118, R-830 i R-350M, a następnie R-354. Kompania mia-ła też łodzie motorowe ŁMR i kutry rozpoznawcze KR oraz ruchomą bazę płetwonurków ORTOLAN na podwoziu samochodu ciężarowego Star-26620.
Kompania specjalna batalionu rozpoznawczego dywizji zmechanizowanej i pancer-nej z 1973 roku, zorganizowana według etatu pokojowo-wojennego nr 30/179, miała w swojej strukturze: dowództwo kompanii – z dowódcą, szefem kompanii, instruktorem spadochronowym i układaczem spadochronów, drużynę łączności i 5 grup rozpoznaw-czych. Liczyła 37 żołnierzy, co odpowiadało stanowi wzmocnionego plutonu. Wynikało to z faktu, że wszystkie elementy zabezpieczenia kompanii znajdowały się na szczeblu batalionu rozpoznawczego. Ze środków łączności w wyposażeniu tego pododdziału by-ły: 1 radiostacja R-118R, 6 radiostacji R-350M, 15 radiostacji R-352 i 20 odbiorników radiowych R-25421.
W każdej samodzielnej jednostce wojsk specjalnych istniały trzy zasadnicze elementy.
Były to: ogniwa dowodzenia, które obejmowały dowództwo, sztab i zespół dowodzenia; rzut
19 H. Królikowski, 1 Batalion…, op.cit., s. 36–37.
20 J. Rybak, Commando.pl…, op.cit., s. 177, 179–180, 194, 243.
21 H. Królikowski, 1 Batalion…, op.cit., s. 119.
bojowy, złożony z kompanii (plutonów) specjalnych, płetwonurków i łączności, oraz rzut za-bezpieczenia, ze służbami technicznymi, zabezpieczeniem i obsługą. Z pododdziałów rzu-tu bojowego wystawiane były grupy specjalne, specjalne grupy kadrowe, specjalne grupy płetwonurków, a na szczeblu dywizji – grupy rozpoznawcze. Skład grupy specjalnej (rozpo-znawczej) był zróżnicowany i zależał od charakteru planowanych zadań. Grupa taka mogła liczyć od 3 do 9 żołnierzy. Jej struktura mogła być jednorodna (tylko zwiadowcy lub płetwo-nurkowie) lub mieszana (zwiadowcy i płetwopłetwo-nurkowie). W typowej grupie specjalnej byli zwiadowcy o specjalnościach w zakresie łączności i minerstwa. W skład grupy mo-gli być włączani także żołnierze i osoby innych specjalności, na przykład hydrotechnicy, elektroenergetycy, tłumacze, taternicy i grotołazi. Do niektórych zadań specjalnych mogły być formowane doraźnie grupy specjalne złożone z: marynarzy, artylerzystów, saperów oraz słuchaczy szkół oficerskich czy szkół chorążych22.