Materiały i organizacja zajęć

Aby skutecznie organizować zajęcia z języka obcego stosując metody dra-mowe należy mieć na uwadze odpowiednie przygotowanie miejsca, w któ-rym zajęcia się odbywają, zgromadzenie odpowiednich materiałów,

zorgani-Barbara Rode

134

zowanie występów, spotkań i wyjazdów i zapewnienie prowadzącego zajęcia, który posiada odpowiednie kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie oraz zamiłowanie do prowadzenia takiego kursu. Stosowanie metod dramy w nauczaniu wymaga bowiem dużego zaangażowania ze strony nauczyciela i uczniów, a często również szkoły, w której zajęcia się odbywają oraz w przypadku młodszych dzieci ich rodziców. Prowadzenie niektórych zajęć dramowych w nieprzygotowany i niezorganizowany sposób nie tylko nie przyniesie oczekiwanych efektów pracy, ale może wręcz spowodować znie-chęcenie i zdemotywowanie uczniów do pracy. Tak więc należy mieć poniż-sze warunki na względzie kiedy decydujemy się na zastosowanie technik użycia dramy w klasie języka obcego. Najważniejszy jest nauczyciel. Prowa-dzący zajęcia musi posiadać odpowiednie przygotowanie w postaci ukoń-czonych kursów bądź przedmiotów podczas studiów, które zawierałyby metody nauczania przez dramę.

Nauczyciel powinien oczywiście płynnie porozumiewać się w dwóch językach, języku obcym oraz języku ojczystym uczniów. Płynność w języku obcym jest niezbędna, gdyż najbardziej korzystne są zajęcia prowadzone całkowicie właśnie w języku obcym z zastosowaniem naturalnych metod imersji językowej. Natomiast znajomość języka ojczystego pozwoli na świado-mą komunikację z osobami, które muszą być zaangażowane w program szczególnie przy przygotowywaniu przedstawień teatralnych, np. dyrekcja szkoły, zarządzający obiektami, w których uczniowie będą występować, rodzice i goście itp. Nauczyciel musi być przekonany do użycia tej metody nauczania oraz musi mieć chęci, czas i odpowiednie warunki do zaangażo-wania się w kurs. Szczególnie w przypadku organizacji pełnometrażowego spektaklu potrzebny jest odpowiedni budżet i czas na całą organizację oraz prowadzenie zajęć i prób. Oczywiście można stosować poszczególne ele-menty takie jak odgrywanie ról, skecze czy Reader’s Theatre mniejszym nakła-dem czasu i pracy.

Nauczyciel powinien również posiadać zdolności artystyczne, tj. pla-styczne, muzyczne czy aktorskie bądź mieć możliwość zaangażowania osób trzecich w przygotowanie sztuki. Wolna przestrzeń w klasie oraz scena są niezbędne do wystawienia spektaklu. Za scenę może posłużyć duża sala lekcyjna lub sala gimnastyczna choć najkorzystniejsza jest sala teatralna. Do przeprowadzania prób a także zajęć typu odgrywanie ról, imprezy kulturowe, kąciki tematyczne oraz inne wymagające ruchu zajęcia niezbędna jest odpo-wiednia przestrzeń. Korzystne jest też posiadanie wykładziny bądź dywanu do przeprowadzania różnorodnych zajęć z dramy. W klasie powinny być umieszczone kosze z zabawkami, rekwizytami i instrumentami muzycznymi oraz wieszaki z kostiumami i półki na kapelusze i buty. Niezbędny jest sprzęt multimedialny typu komputer + Internet oraz drukarka do wyszuki-wania niezbędnych informacji. Sprzęt niezbędny jest również do tworzenia muzyki, do składania filmów ze spektakli a także do pisania skryptu, zapro-szeń, biletów wstępu itp. Telewizor i odtwarzacz DVD przyda się do

Drama w nauczaniu języka obcego

dania i analizowania zajęć z odgrywania ról, spektakli czy imprez kulturo-wych. Do słuchania muzyki potrzebny będzie odtwarzacz CD, magnetofon oraz głośniki. Kamera wideo umożliwi nagrywanie i później oglądanie i ana-lizowanie zajęć, prób i spektakli. Kserokopiarka niezbędna jest do kopiowa-nia skryptu oraz tekstów a zestaw płyt CD oraz kaset audio z różnego ro-dzaju muzyką i dźwiękami takimi jak dźwięki lasu, oceanu czy śpiew ptaków ułatwi pracę nad oprawą muzyczną spektaklu.

Do tworzenia teatru kukiełkowego potrzebne są gotowe kukiełki oraz materiały do robienia własnych kukiełek np. ścinki z różnych materiałów, kartony, kolorowy papier, patyki, sznurki, wata itp. Szkoła może również po-siadać teatr do tureckiego teatru cieni oraz maski i materiały do robienia ma-sek do ćwiczeń dramowych z użyciem mama-sek. W klasie powinno znajdować się miejsce oraz materiały do tworzenia prac plastyczno-technicznych takich jak dekoracje, rekwizyty, kostiumy, duże lustro lub lustra oraz biblioteka w której znajduje się zestaw książek, encyklopedie i słowniki do zaczerpnięcia informacji oraz analizy postaci, okresów historycznych czy środowisk.

W przedszkolach i świetlicach językowych powinny znajdować się tzw. ‘kąciki tematyczne’ np. restauracja, sklep czy poczta. Szczególnie w środowiskach wielo kulturowych należy zapewnić dostęp do kostiumów, dekoracji i rekwizytów reprezentujących różne narodowości i kultury.

Oprócz zaangażowania nauczyciela potrzebna jest też odpowiednia motywacja i zaangażowanie uczniów. „(…) the passion of the actors is what can move people” (Lazarus i inni 2007: 8; w tłumaczeniu: „pasja aktorów jest czymś co może poruszyć ludzi” – BR) Nauczyciel musi prowadzić zajęcia w ciekawy ale zdyscyplinowany sposób. Młodzi aktorzy muszą nauczyć się pla-nować, muszą brać odpowiedzialność za własną pracę. Konsekwencja w dą-żeniu do celu jest niezbędna. Najczęściej przygotowanie sztuki jest bardzo trudnym zadaniem dla nauczyciela i uczniów jednak nie należy załamywać się i rezygnować w trakcie procesu. Tylko osiągnięcie celu zapewni satysfakcję i motywację do kontynuacji. Systematyczne ćwiczenie, wielokrotne próby oraz całkowita odpowiedzialność grupowa za spektakl może zrealizować dzieło.

Uczniowie powinni również być zaangażowani w proces monitorowa-nia własnej pracy tzw. self-monitoring. Zadaniem nauczyciela jest systematyczna korekta błędów, prowadzenie uczniów w procesie organizacji teatru oraz pokazanie uczniom jak samemu mogą monitorować swoje postępy. Bardzo dobrą metodą wydaje się być nagrywanie scenek, recytacji, prób i wreszcie samego przedstawienia na kamerę wideo, a następnie oglądanie i dyskusje na temat mocnych i słabych stron każdej próby. Badania wykazały, że taka forma znacznie poprawia wystąpienie na scenie (Lan i Morgan 2003).

Uczniom należy zapewnić odpowiednią publiczność. W przypadku krótkich aktywności dramowych, przeprowadzanych podczas zajęć, typu:

odgrywanie ról, Reader’s Theatre czy skecze można zachęcić uczniów do przed-stawiania swoich postępów uczniom z sąsiadującej klasy czy na forum szko-ły. W przypadku pełnometrażowych spektakli, które wymagają dużego

za-Barbara Rode

136

angażowania korzystne jest zorganizowanie występów dla szerszej publicz-ności np. w lokalnym domu kultury czy domu dziecka. Wystąpienie przed publicznością jest niewątpliwie jednym z najważniejszych elementów pro-wadzenia zajęć z użyciem metody dramowej. Tylko poczucie osiągnięcia celu i sukcesu może przynieść największe i najbardziej zróżnicowane efekty.

Ciekawą formą jest też angażowanie publiczności w partycypowanie w spektaklu poprzez zachęcenie do wspólnego ruchu np. aktorzy pokazują na scenie a publiczność powtarza, czy też wspólne śpiewanie i tańczenie.

Publiczność może również być zaangażowana w powtarzanie określonych, powtarzających się słów czy wyrażeń (Lengeling, Malarcher i Mills 1995).

Ważne jest aby zastosować inne metody nauczania w pracy z małymi dziećmi niż w pracy z młodzieżą. Dzieci nie potrafiące czytać mogą uczest-niczyć poprzez powtarzanie po nauczycielu, który czyta tekst najpierw po-wtarzających się wyrażeń a następnie dłuższych kwestii (Moran 2006) Po-mocne są też ilustracje oraz kolorowanie kwestii do zapamiętania. W przy-padku przygotowania spektaklu w którym dzieci muszą nauczyć się roli na pamięć. pomocne mogą być teksty rymowane bądź śpiewane.

W przypadku młodzieży z kolej będziemy mieć do czynienia z proble-mami związanymi z tematyką dramy, kontaktami z rówieśnikami a także problemy behawioralne, społeczne i emocjonalne uczniów. Jedną z najważ-niejszych kwestii jest problem zachowania prywatności i utrzymania tajem-nicy. Młodzież może chcieć wyrazić siebie w sztuce i poinformować nas o sprawach trudnych a czasem nawet nielegalnych. Należy na wstępie jasno zasygnalizować, że zachowane będą wszelkie sprawy prywatne ucznia oraz jego rodzaj ekspresji z wyjątkiem spraw nielegalnych takich jak handel nar-kotykami czy kradzież, które to muszą być zgłoszone do odpowiednich władz. Kolejną sprawą jest kwestia rodzaju i tematu skryptu do spektaklu.

Skrypt powinien zawierać sprawy związane z życiem uczniów jednakże po-kazywanie nielegalnych i ryzykownych zachowań w sztuce wymaga jedno-czesnego pokazania konsekwencji takich zachowań. Ukazywanie takich zachowań bez wyraźnego pokazania konsekwencji jest nieuczciwe, nieetycz-ne i nieodpowiedzialnieetycz-ne społecznie, gdyż może stać się promowaniem okre-ślonych, szkodliwych zachowań wśród młodzieży (Lazarus 2005).

Moje osobiste doświadczenie w pracy tą metodą w nauczaniu języka angielskiego dzieli zajęcia teatralne prowadzone w grupie 10-osobowej na kilka etapów:

1. Spotkanie w kole. Ćwiczenia rozluźniające do podkładu muzyczne-go oraz ćwiczenia głosu.

2. Ćwiczenia dramowe takie jak odgrywanie ról w różnych sytuacjach, pantomima, zabawy głosem.

3. Ustawianie dekoracji oraz gromadzenie rekwizytów do próby.

4. Próba, kilkukrotne powtarzanie wybranych scen.

Drama w nauczaniu języka obcego

5. Refleksja – dyskusja na temat próby, mocnych i słabych stron, co należy poprawić i nad czym popracować, jakie zmiany wprowadzić;

oglądanie fragmentów nagranej próby.

6. Zakończenie – zalecenia na następne spotkanie, rozdanie kolejnych fragmentów skryptu do nauczenia na pamięć, listy rekwizytów do przyniesienia, wskazówek do wykonania kostiumów oraz inne za-dania typu praca nad projektem plakatu, biletów czy zaproszeń.

Część z wyżej wymienionych zadań uczniowie wykonują w domu, część w klasie w zależności od możliwości czasowych.

W przypadku pracy z dziećmi konieczne jest zaangażowanie rodzi-ców. Rodzice muszą pomagać w przygotowaniu kostiumów, a czasem rów-nież dekoracji i rekwizytów. Niezbędna jest ich pomoc w dowożeniu dzieci na spektakle oraz przewożeniu scenografii. Rodzice muszą być świadomi co wiąże się z uczestnictwem dziecka w zajęciach, szczególnie w przypadku organizacji pełnometrażowych spektakli. Rodziców zachęcić można poprzez edukację czyli odpowiednie wyjaśnienie korzyści jakie uczniowie czerpią z uczestnictwa w takich zajęciach językowych a także poprzez jasne przedsta-wienie programu oraz zapraszanie rodziców na spektakle. Rodzice widząc efekty końcowe oraz satysfakcję i zaangażowanie dziecka będą również an-gażować się w pomoc dziecku w całym procesie. Oczywiście można się spotkać z niezrozumieniem i brakiem chęci współpracy ze strony niektórych rodziców. W takim przypadku nie należy się załamywać ani wyłączać dziec-ka z procesu. Wspólnymi siłami możliwe jest pomóc takim uczniom.