chińsko-unijna wymiana handlowa, a szczególnie szybko rośnie chiński eksport do krajów europej-skich. Według danych z 2017 r. UE jest dla Chin drugim największym, po USA, zagranicznym rynkiem zbytu towarów. Również Chiny są dla UE drugim najważniejszym partnerem w eks-porcie towarów (po USA).
Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza stosunków gospodarczych UE – Chiny, z uwzględnieniem zmian zachodzących w gospodarce chińskiej i w warunkach nasilają-cego się protekcjonizmu w handlu światowym.
Podstawy traktatowe współpracy gospodar-czej UE i Chin
Od 1975 r. UE i Chiny utrzymują stosunki dyplo-matyczne, a w 1979 r. podpisały pierwszą umowę o wzajemnej współpracy gospodarczej. W 1985 r. obie strony zawarły Traktat o handlu i współpracy gospodarczej (Trade and Economic Cooperation
Agreement – TECA), który wciąż stanowi główny
fundament ich wzajemnych relacji
gospodar-1
czych . Pomyślny rozwój handlu UE–Chiny został spowolniony na skutek wprowadzenia przez kraje unijne sankcji gospodarczych wobec Chin, stanowiących odpowiedź na krwawe stłumienie przez rząd chiński w czerwcu 1989 r. demonstracji studenckich na placu Tienanmen. Jeden z elementów tej polityki – unijne embargo na handel bronią z Chinami – pozostaje w mocy
2
do dzisiaj .
Od końca lat 90. odbywają się coroczne spotkania na szczycie UE i Chin, na których określane są kierunki rozwoju dwustronnych stosunków gospodarczych i podejmowane róż-norodne działania w celu usunięcia występują-cych w nich barier. W 2001 r. Chiny przystąpiły do Światowej Organizacji Handlu (WTO) i odtąd ich relacje handlowe z UE opierały się na zasadach wypracowanych przez tę organizację. Oznaczało to zniesienie wielu barier utrudniających dostęp
do chińskiego rynku dla unijnych towarów. Jed-nakże z tego powodu, iż chińska gospodarka znaj-dowała się w stanie transformacji systemowej, Chiny jeszcze przez 15 lat nie miały statusu gospodarki rynkowej (market economy status –
3
MES) . Dzięki temu kraje członkowskie WTO w uzasadnionych sytuacjach mogły łatwiej nakładać na chińskich eksporterów cła antydum-pingowe. Bowiem w przypadku państw nieposia-dających statusu gospodarki rynkowej w postę-powaniu antydumpingowym podstawą wyzna-czenia ceny normalnej, od poziomu której zależy obciążenie eksportera cłem antydumpingowym, nie są trudne do uzyskania ceny występujące na rynku wewnętrznym, lecz ceny porównywalne z cenami w krajach trzecich, z uzyskaniem któ-rych nie ma problemów.
We wrześniu 2003 r. Komisja Europejska określiła stosunki gospodarcze z Chinami jako partnerstwo strategiczne, a miesiąc później Chiny opowiedziały się za dalszym zacieśnieniem wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej i handlowej z UE. Od 2008 r. niezależnie od chiń-sko-unijnych spotkań na szczycie działa Dialog Wysokiego Szczebla ds. Gospodarczych i Han-dlowych. Podczas odbywających się raz do roku konsultacji strony identyfikują obszary potencjal-nej współpracy i omawiają najważniejsze
pro-4
blemy we wzajemnych stosunkach handlowych . W 2013 r. uzgodniony został
„Strategicz-5
ny program współpracy UE–Chiny 2020” . Określa on cztery obszary wzajemnego współ-działania.
· Pokój i bezpieczeństwo: strony wspierają wysiłki na rzecz wzmocnienia współpracy i dialogu w dziedzinie bezpieczeństwa mię-dzynarodowego i regionalnego o globalnych konsekwencjach.
· Dobrobyt: UE i Chiny koncentrują się na po-budzaniu wymiany handlowej i inwestycji, wymianie infor macji przemysłowych,
1 Council Regulation (EEC) No 2616/85 of 16 September 1985 concerning the conclusion of a Trade and
Economic Cooperation Agreement between the European Economic Community and the People's Republic of China, http://eur-lex.europa.eu/ [18.03.2019].
2 R. Willa, Stosunki Unii Europejskiej z Chińską Republiką Ludową – pragmatyzm czy strategiczne partnerstwo?, „Historia i Polityka” 2011, nr 6, s. 170.
3 Po upływie tego okresu USA i UE nie zgodziły się na to, by Chiny posiadały status MES, m.in z powodu zastrzeżeń odnośnie przestrzegania przez Chiny międzynarodowych zasad poszanowania własności intelektualnej.
4 T. Sporek, Analiza stosunków handlowych pomiędzy Chińska Republika Ludową a Unią Europejską, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2012, nr 123.
5 EU–China Strategic Agenda for Cooperation, http://eeas.europa.eu/archives/docs/china/docs/ eu-china_2020_strategic_agenda_en.pdf [18.03.2019].
Gostomski, Michałowski, RELACJE...
współpracy w dziedzinie badań naukowych, transportu i rozwoju infrastruktury.
· Zrównoważony rozwój: strony wspierają glo-balny rozwój poprzez współpracę w dziedzi-nie nauk, technologii, innowacji, energii, ochrony środowiska, wiedzy o morzu i poli-tyki regionalnej.
· Kontakty międzyludzkie: UE i Chiny popie-rają kontakty międzyludzkie i dialog między Europejczykami i Chińczykami, dotyczący kultury, edukacji, spraw młodzieży, ochrony konsumentów i innych zagadnień.
Na ostatnim spotkaniu na szczycie w lipcu 2018 r. w Pekinie przywódcy UE i Chin opowiedzieli się za wspólnym rozwiązywaniem problemów globalnych i regionalnych związa-nych z ocieplaniem się klimatu na Ziemi i bezpie-czeństwem międzynarodowym oraz podkreślili konieczność wspierania wielostronnych stosun-ków gospodarczych i otwartego oraz
sprawiedli-6
wego handlu .
Najnowsze tendencje w rozwoju potencjału gospodarczego Chin i w ich relacjach gospo-darczych ze światem
Od co najmniej 20 lat żaden kraj nie rozwija się tak dynamicznie jak Chiny. W pierwszej dekadzie XX wieku ich PKB zwiększał się w tempie 8–14% rocznie. W 2010 r. chińska gospodarka stała się drugą największą gospodarką, za USA, a uwzględniając parytet siły nabywczej, od 2014 r. jest największą gospodarką na świecie. Dzięki rządowemu pakietowi koniunkturalnemu o war-tość 800 mld USD, który obejmował wsparcie budownictwa mieszkaniowego, rozbudowę infra-struktury, inwestycje w zakresie ochrony zdrowia i inne przedsięwzięcia, chińska gospodarka nie za-łamała się w czasie globalnego kryzysu finanso-wego i gospodarczego w latach 2009–2009, ale duże subwencje dla sfery gospodarczej pociąg-nęły za sobą olbrzymi wzrost zadłużenia pub-licznego i zwiększenie długów przedsiębiorstw.
W wyniku gwałtownego rozwoju gospo-darka Chin przeobraziła się z „warsztatu świata” i dostawcy różnorodnych elementów do produk-cji gotowych wyrobów w latach 80. i 90. XX wie-ku w innowacyjną gospodarkę opartą na wykwa-lifikowanej sile roboczej i korzystającą w coraz
większym stopniu z własnych wynalazków i technologii. Wprawdzie w drugiej dekadzie XXI wieku tempo rozwoju gospodarczego Chin osłabło, ale w porównaniu z innymi krajami nadal jest wysokie. O ile w 2010 gospodarka chińska wzrosła o 10,6%, to w 2017 r. już tylko o 6,9%,
7
a w 2018 r. o 6,6% . Przyczyny zmniejszenia dyna-miki wzrostu gospodarczego w Chinach tkwią w zmianie ich modelu gospodarczego: rząd od-chodzi od strategii wzrostu ilościowego na rzecz wzrostu zrównoważonego, powoli zmniejsza się udział przemysłu w tworzeniu PKB przy jedno-czesnym wzroście roli usług, słabnie rola inwe-stycji, a zwiększa się znaczenie konsumpcji wew-nętrznej we wzroście gospodarczym, negatywnie na klimat gospodarczy wpływa pogorszenie się stosunków handlowych z USA, choć jeszcze w 2018 r. odnotowano wysoką dynamikę ekspor-tu. Podstawowe dane makroekonomiczne doty-cząc Chin w latach 2014–2017 zawarte są w tabe-li 1.
Chociaż w Chinach w wyniku transfor-macji systemowej zwiększyła się rola mechaniz-mu rynkowego w życiu gospodarczym, to nadal decydujące znaczenie ma własność państwowa i centralne sterowanie gospodarką przez rząd. W strukturze gospodarki chińskiej rośnie znacze-nie usług, których udział w tworzeniu PKB w 2017 r. wynosił 51,6%, ale w porównaniu z kra-jami UE (73,5%) jest jeszcze stosunkowo niski. Dużą rolę w Chinach odgrywa ciągle przemysł z udziałem 40,5% i rolnictwo (7,9%), podczas gdy w krajach UE analogiczne wskaźniki wynoszą
8
24,9% i 1,6% .
Według przyjętej w 2016 r. przez Komu-nistyczną Partię Chin strategii „Made in China 2025”, Chińska Republika Ludowa do 2049 r., w którym będzie obchodzić 100-lecie powstania, ma stać się supermocarstwem przemysłowym, a do 2025 r. takie branże, jak automatyka, roboty-ka i energetyroboty-ka powinny osiągnąć najwyższy światowy poziom i całkowicie wyprzeć z chiń-skiego rynku odpowiednie dobra importowane. Wywołuje to niepokój w Niemczech i innych krajach UE, które mogą utracić chiński rynek tych wyrobów.
Od 2010 r. Chiny są największym ekspor-terem towarów na świecie. W 2017 r. wartość ich eksportu towarów wyniosła 2263,5 mld USD
6
Europäische Kommission, Gipfeltreffen EU-China: Vertiefung der strategischen globalen Partnerschaft, http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-4521_de.pdf [18.03.2019].
7 Chinas Wachstum so niedrig wie seit 1990 nicht mehr, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 2019, 21. Januar.
(wzrost o 7,9% w stosunku do roku poprzednie-go), a importu 1841 mld USD (spadek o 11,4%). Podobnie jak w poprzednich latach Chiny odno-towały dużą nadwyżkę w obrocie towarowym z zagranicą – 422,5 mld USD, ale była ona 17,3% mniejsza niż w 2016 r. Najważniejszymi partnerami handlowymi Chin w eksporcie są: USA, UE, Hongkong, Japonia i Korea Pd., a w imporcie: UE, Korea Pd., Japonia, USA i Taj-wan (zob. tab. 2).
W strukturze towarowej eksportu Chin dominują wyroby przemysłowe: maszyny (elek-tryczne, nieelek(elek-tryczne, biurowe) i urządzenia telekomunikacyjne, w tym komputery, smartfony i elementy elektroniczne, oraz stal, tekstylia, odzież, obuwie, meble i produkty przemysłu che-micznego, które stanowią ponad 90% całego eks-portu. Natomiast w imporcie największe znacze-nie mają surowce i paliwa, maszyny elektryczne i n i e e l e k t r y c z n e , p r o d u k t y p r z e m y s ł u Tabela 1. Gospodarka Chin w latach 2014–2017
Źródło: Sytuacja gospodarcza Chin, Opracowanie Wydziału Ekonomicznego Ambasady RP w Pekinie, http://pekin.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/wspolpracagospodarcza/sytuacja_ gospodarcza_chin/ [18.03.2019]. Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 Liczba ludności (mln) 1 367,80 1 374,60 1 382,7 1 390,08 Stopa wzrostu PKB (%) 7,3 6,9 6,7 6,9 PKB (mld USD) 10 354 11 065 11 123,70 13 059,70
PKB (per capita w USD) 7 684 8 069 8 123 9 418
Udział rolnictwa, leśnictwa i surowców
w PKB (%) 9,2 8,9 8,6 7,9
Udział przemysłu w PKB (%) 42,7 40,9 39,8 40,5
Udział sektora usług w PKB (%) 48,1 50.2 51,6 51,6
Deficyt budżetowy (% PKB) -0,9 -2,8 -3,7 -3,9
Dług publiczny (bez zadłużenia prowincji) (%) 52,3 56,6 62,0 67,5
Zadłużenie zagraniczne (w mld USD) 1 788 1 383 1 416 1 711
Inflacja CPI – ceny towarów
konsumpcyjnych (%) 2,0 1,4 2,0 1,6
Stopa bezrobocia (w miastach) (%) 4,1 4,1 4,0 3,9
Obroty handlowe (mld USD) 4 232,3 3 956,0 3 685,6 4 104,50
Eksport towarów (mld USD) 2 354,1 2 274,9 2 098,2 2 263,50
Stopa wzrostu eksportu (%) 6,1 -2,9 -7,7 7,9
Import towarów (mld USD) 1 878,2 1 682,0 1 587,4 1 841,00
Stopa wzrostu importu (%) 0,4 -14,2 -5,5 15,9
Saldo (mld USD) 476 593 510,7 422,5
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
w Chinach (mld USD) 119,6 126,3 126 131
Bezpośrednie inwestycje chińskie za granicą
(w mld USD) 102,9 118,0 170,1 120,1
Gostomski, Michałowski, RELACJE...
chemicznego, maszyny biurowe i urządzenia telekomunikacyjne, pojazdy i akcesoria oraz artykuły rolno-spożywcze.
Mniejszą rolę w eksporcie Chin odgry-wają usługi. Ich eksport w 2017 r. wynosił 226 mld USD, co stanowiło 4,3% światowego eks-portu usług i zapewniło im piąte miejsce na liście największych eksporterów (za USA, Wielką Brytanią, Niemcami i Francją). Chiński import usług wyniósł 464 mld USD (9,1% światowego importu), co zapewniło im drugie miejsce na
9
świeci po USA . W obrotach usługami z zagranicą Chiny odnotowują duży deficyt, który w 2017 r. był na poziomie 238 mld USD, przy czym naj-większy wystąpił w usługach turystycznych.
Stosunki handlowe UE–Chiny
Handel krajów UE z Chinami od ponad 20 lat rośnie szybciej niż ich obroty handlowe z po-zostałymi krajami. W efekcie udział Chin w eks-porcie zewnętrznym UE zwiększył się z 2,4%
w 1995 r. do 10,4% w 2017 r., natomiast udział UE w chińskim eksporcie wzrósł w tym czasie
10
z 13% do 16,4% . Rozwój wymiany towarowej UE–Chiny przedstawiają dane zawarte w tabeli 3.
W latach 2000–2017 eksport towarów z UE do Chin zwiększył się 9,5 razy, a import 6,6 razy. Cały czas saldo bilansu handlowego UE z Chinami było ujemne, ale dysproporcje między wielkością unijnego importu i eksportu zmniej-szyły się – o ile w 2000 r. import był 3,1 razy więk-szy od eksportu, to w 2017 r. już tylko 2,2 razy.
Głównymi przesłankami zwiększenia unijnego eksportu do Chin były:
· wysokie tempo wzrostu gospodarczego i bo-gacenie się społeczeństwa chińskiego, czemu towarzyszył wzrost popytu zarówno na dobra inwestycyjne, jak i konsumpcyjne;
· ułatwienie dostępu do chińskiego rynku dla zagranicznych towarów po przystąpieniu Chin do WTO;
· rozwój handlu wewnątrzkorporacyjnego. Tabela 2. 10 największych partnerów handlowych w chińskim eksporcie i imporcie w 2017 r.
Źródło: Eine neue Ära in den Beziehungen zwischen der EU und China, http://www.europarl.europa.eu/ RegData/etudes/STUD/2018/570493/EXPO_STU(2018)570493_DE.pdf, s. 41 [18.03.2019].
Kraj/region Eksport
(100 mln CNY) Procent całości
Import
(100 mln CNY) Procent całości
UE 25 199 16,4 16 543 13,3 USA 29 103 19,0 10 430 8,4 Japonia 9 301 6,1 11 204 9,0 Hongkong 18 899 12,3 495 0,4 Korea Płd. 6 965 4,5 12 013 9,6 Tajwan 2 979 1,9 10 512 8,4 Brazylia 1 962 1,3 3 974 3,2 Indie 4 615 3,0 1 107 0,9 Rosja 2 906 1,9 2 790 2,2 RPA 1 004 0,7 1 649 1,3
9 World Trade Statistical Review 2018, WTO, Geneva 2018.
10 EU – USA – China: Handelsbeziehungen – Export, http://www.bpb.de/nachschlagen/zahlen-und-fakten/europa/135833/handelsbeziehungen-export [10.03.2019].
Natomiast rozwojowi unijnego importu z Chin sprzyjały takie czynniki, jak:
· liberalizacja wzajemnych obrotów handlo-wych w wyniku przyjęcia Chin do WTO; · niski kurs chińskiej waluty do euro;
· zwiększenie się liczby konsumentów w UE w wyniku poszerzenia jej o nowe kraje człon-kowskie .11
Największym partnerem handlowym Chin wśród krajów UE są Niemcy, tak w ekspor-cie, jak i w imporcie. Na kolejnych miejscach plasują się: Francja, Wielka Brytania, Holandia i Włochy. Wśród państw Europy Środkowo--Wschodniej największym nabywcą towarów z Chin jest Polska. Dla Polski Chiny są drugim po Niemczech największym rynkiem importowym – w 2017 r. przypadło na nie 11,8% całego importu, podczas gdy udział Chin w polskim eksporcie stanowił tylko 1%. W polsko-chińskim obrocie
towarowym istnieje duża asymetria nie tylko gdy idzie o wartość, ale także dynamikę wzrostu portu i eksportu. W latach 2005–2017 polski im-port z Chin w cenach bieżących zwiększył się pra-wie 5 razy, a eksport prapra-wie 4 razy (zob. tab. 4).
W polskim eksporcie do Chin dominuje miedź i wyroby z miedzi (ponad jedna czwarta całego eksportu), ponadto dużą rolę odgrywają wyroby przemysłu elektromaszynowego, meble i artykuły spożywcze. Zaś w imporcie z Chin do najważniejszych towarów należą atrakcyjne pod względem cenowym wysoko przetworzone produkty, takie jak komputery i smartfony, części do odbiorników telewizyjnych i radiowych, akce-soria do maszyn biurowych oraz pracochłonne towary: zabawki, odzież, obuwie i inne produkty.
Należy podkreślić, że rynek chiński dla polskich eksporterów jest bardzo trudny ze względu na duże oddalenie geograficzne, od-mienną kulturę, barierę językową, utrudnienia Tabela 3. Wymiana towarowa UE–Chiny w latach 2000–2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy statystycznej UNCTAD, UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org/EN/ [18.03.2019]. Wyszczególnienie 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Eksport (w mld USD) 23,5 63,6 151,2 191,3 186,2 198,2 218,9 189,0 188,6 222,8 Tempo wzrostu eksportu (w %) 14,1 5,4 32,0 26,6 -2,7 6,4 10,4 -13,7 -0,2 18,1 Import (w mld USD) 73,2 223,6 431,1 475,3 430,3 433,9 470,1 451,4 446,5 485,0 Tempo wzrostu importu
(w %) 36,3 27,3 24,9 10,3 -9,5 0,8 8,3 -4,0 -1,1 8,6
Saldo (w mld USD) -49,7 -160,0 -280,0 -284,0 -244,1 -235,7 -251,3 -262,4 -257,9 -262,2
Tabela 4. Wymiana towarowa Polska-Chiny w latach 2005–2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Obroty handlu zagranicznego według krajów, baza statystyczna GUS, http://swaid.stat.gov.pl [19.03.2019].
Wyszczególnienie 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Eksport (w mln USD) 591 1 627 1 861 1 747 2 120 2 251 2 017 1 912 2 304 Import (w mln USD) 5 497 16 703 18 386 17 620 19 447 23 502 22 825 24 007 27 236
Saldo (w mln USD) -4 906 -15 076 -16 525 -15 873 -17 327 -21 251 -20 808 -22 095 -24 932
11
Gostomski, Michałowski, RELACJE...
biurokratyczne oraz silną konkurencję ze strony miejscowych producentów i firm zagranicznych. Polska jest bardzo niezadowolona z olbrzymiego deficytu w obrotach towarowych. O ile jeszcze dwa lata temu polski rząd bardzo entuzjastycznie odnosił się do współpracy gospodarczej z China-mi, w tym także do inwestycji infrastrukturalnych w Polsce, które miały być realizowane w ramach chińskiej koncepcji nowego szlaku jedwabnego
12
„Jeden Pas Jedna Droga” (One Belt One Road) , to w ostatnim roku zmienił podejście do Chin. W związku z napięciami politycznymi i handlo-wymi w stosunkach USA z Chinami Polska posta-nowiła dostosować swoją politykę zagraniczną w relacjach z Chinami do wymogów amerykań-skich, ograniczając więzi gospodarcze z tym kra-jem. Obecnie negatywnie na polsko-chińską współpracę gospodarczą wpływają też obawy, iż ze strony Chin może dojść do cyberataków, a tak-że aresztowanie pod zarzutem szpiegostwa dwóch osób ze spółki Huawei.
Wysoką dynamiką cechują się obroty usługami pomiędzy UE i Chinami. W latach 2010–2017 unijny eksport usług do Chin zwięk-szył się 2,3 razy i pod koniec tego okresu wynosił 46,7 mld USD, a unijny import usług z Chin wzrósł 1,8 razy, ale tempo zmian w poszczegól-nych latach było bardzo zróżnicowane (zob. tab. 5).
We wszystkich analizowanych latach UE w obrocie usługami, inaczej niż w obrocie
towarowym, miała dodatnie saldo, które w 2017 r. zwiększyło się do 16 mld EUR.
Rola bezpośrednich inwestycji zagranicz-nych w relacjach gospodarczych UE–Chiny
Bardzo ważną rolę w stosunkach gospodarczych Chin z wieloma krajami, w tym z państwami UE, odgrywają bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Według danych UNCTAD w 2017 r. do Chin napłynęły BIZ o wartości 136 mld USD, co oznacza, że były one drugim największym odbiorcą BIZ na świecie, po USA (275 mld USD). Jednocześnie chińskie BIZ za granicą wynosiły 125 mld USD (w tym 14,4 mld USD związanych z budową jedwabnego szlaku), co zapewniło im 3 miejsce na świecie po USA (342 mld USD)
13
i Japonii (160 mld USD) .
Chiny są żywotnie zainteresowane reali-zacją BIZ w najbardziej rozwiniętych krajach UE. Najczęściej następują one w formie przejęcia udziałów w zaawansowanych technologicznie przedsiębiorstwach produkujących maszyny, samochody, roboty i automaty, co daje Chinom dostęp do nowoczesnych technologii i pozwala im zmniejszyć dystans w zakresie postępu tech-nicznego dzielący je od Niemiec, Wielkiej Bry-tanii czy innych krajów unijnych. Rząd Chin po-piera te działania, oferując krajowym inwestorom korzystne kredyty z banków państwowych. Od 2008 r. Chiny zainwestowały w UE ponad 300 mld USD – w wiele branż i w infrastrukturę, a ich
Tabela 5. Handel usługami UE–Chiny w latach 2010–2017
Źródło: Eurostat, http://ec.europa.eu/ [12.03.2019].
12 Koncepcja nowego jedwabnego szlaku, nie mówiąc o jej afrykańskiej części, obejmuje zbiór projektów surowcowych i infrastrukturalnych w zakresie połączeń drogowych i kolejowych pomiędzy Europą i Azją. Zgodnie z chińskimi planami transport lądowy ma stać się poważną alternatywą dla transportu morskiego, który w razie wojny mógłby zostać zablokowany przez Stany Zjednoczone będące w stanie całkowicie kontrolować szlaki oceaniczne.
13 UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org/EN/ [18.03.2019].
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Eksport (w mld EUR) 19,6 21,8 25,4 27,6 30,3 42,9 42,8 46,7
Tempo wzrostu eksportu (w %) b.d. 11,3 16,1 8,7 10,1 41,4 -0,3 9,1
Import (w mld EUR) 17,4 17,8 19,7 21,1 23,2 28,4 32,2 30,6
Tempo wzrostu importu (w %) b.d. 2,5 10,7 6,9 10,1 22,3 13,4 -4,8
największą inwestycją infrastrukturalną był zakup 51% akcji spółki będącej właścicielem portu w Pireusie. Wartość chińskich BIZ w krajach unijnych zrealizowanych w 2017 r. wyniosła 30 mld EUR i była niższa o 17% w stosunku do poprzedniego roku. Obniżyły się także unijne
14
BIZ w Chinach – z 8 mld EUR do 6 mld EUR . Spadek wartości był spowodowany zaostrzeniem przez rządy europejskie procedury zakupu przedsiębiorstw przez chińskie przedsiębiorstwa i wynikał z obaw przed nadmierną ekspansję ekonomiczną Chin w Europie. W połowie 2018 r. UE przyjęła nowe regulacje mające chronić firmy europejskie przed przejęciem ich przez inwesto-rów zagranicznych, w tym chińskich.
Chińskie BIZ w Polsce są nieduże i na koniec 2016 r. wynosiły 130 mln USD (spadek o 29 mln USD). Jednakże wiele chińskich inwe-stycji w Polsce jest dokonywanych przez chińskie podmioty zarejestrowane poza Chinami i w ofi-cjalnych statystykach nie są ujmowane jako inwe-stycje z Chin. Wydział Ekonomiczny Ambasady RP w Pekinie szacuje łączną wartość inwestycji oraz aktywów chińskich w Polsce na koniec 2016 r. na ok. 815 mln USD. Do największych inwestorów należą: Liu Gong Machinery (przejęcie od Huty Stalowa Wola działu produkcji maszyn budowlanych), Tri-Ring Group Co. (przejęcie Fabryki Łożysk Tocznych w Kraśniku), TCL Corporation (produkcja telewizorów i mo-nitorów LCD w Żyrardowie), TPV Technology (produkcja telewizorów i monitorów LCD w Go-rzowie Wielkopolskim) i Hongbo (budowa fabryki oświetlenia w Opolu). W Polsce działają również oddziały chińskich banków: Bank of China, Industrial and Commercial Bank of China, China Construction Bank i Hailong
15
Bank .
Chiny ze względu na wielkość rynku wewnętrznego są atrakcyjnym miejscem inwesto-wania z krajów UE, ale w przeciwieństwie do państw unijnych, z powodu stosowania restryk-cyjnych przepisów, nie są krajem przyjaznym dla inwestorów zagranicznych i według indeksu restrykcyjności OECD zajmują przedostatnie, 62 miejsce. W relacjach inwestycyjnych z krajami UE nie respektują one zasady wzajemnych korzyści, co wpływa na wielkość BIZ z UE w Chinach. Według danych Eurostatu na koniec 2017 r. zasoby unijnych BIZ w Chinach wyniosły 176 mld EUR, co stanowiło zaledwie 2,4% wszyst-kich zasobów BIZ krajów UE poza obszarem tego ugrupowania. Najwięcej w Państwie Środka zainwestowali inwestorzy niemieccy (73 mld EUR na koniec 2017 r.). W 2015 r. funkcjonowało tam 5,2 tys. firm z kapitałem niemieckim, które
16
stworzyły 1,1 mln miejsc pracy . Na kolejnych miejscach za Niemcami, pod względem zainwe-stowanego w Chinach kapitału w postaci BIZ, znajdują się: Holandia (26 mld EUR na koniec 2017 r.), Francja (19 mld EUR), Szwecja (12 mld
17
EUR) oraz Wielka Brytania (9 mld EUR) . Według danych NBP polskie BIZ w Chinach na koniec 2016 r. wynosiły 358 mln
18
USD . Większość polskich firm prowadzi działalność w Chinach poprzez spółki joint venture z partnerem chińskim. Najstarszą spółką tego typu, utworzoną w 1951 r., jest Chińsko-Polskie Towarzystwo Okrętowe Chipolbrok.
14 Europäisches Parlament, Eine neue Ära in den Beziehungen zwischen der EU und China, Eine neue Ära in
den Beziehungen zwischen der EU und China, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/
STUD/2018/570493/EXPO_STU(2018)570493_DE.pdf [18.03.2019].
15 Wymiana handlowa i aktywność inwestycyjna , https://pekin.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/ wspolpracagospodarcza/wymianahandlowa/ [18.03.2019].
16 Ausländische Direktinvestitionen – ein Blick auf das Investitionsengagement Bayerns und Chinas, vbw Die Bayerische Wirtschaft, München 2017.
17 Eurostat, http://ec.europa.eu/ [12.03.2019].
18
Gostomski, Michałowski, RELACJE...
Bibliografia:
1. Ausländische Direktinvestitionen – ein Blick auf das Investitionsengagement Bayerns und Chinas,
vbw Die Bayerische Wirtschaft, München 2017.
2. Baza statystyczna GUS,
http://swaid.stat.gov.pl [19.03.2019]. 3. Chinas Wachstum so niedrig wie seit 1990 nicht
mehr, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”
2019, 21. Januar.
4. Council Regulation (EEC) No 2616/85 of 16
September 1985 concerning the conclusion of a Tra-de and Economic Cooperation Agreement between the European Economic Community and the People's Republic of China,
http://eur-lex.europa.eu/ [18.03.2019]. 5. EU-China Strategic Agenda for Cooperation,
http://eeas.europa.eu/archives/docs/ china/docs/eu-china_2020_strategic_ agenda_en.pdf [18.03.2019].
6. Europäische Kommission, Gipfeltreffen
EU-China: Vertiefung der strategischen globalen Partnerschaft,
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-4521_de.pdf [18.03.2019]. 7. Europäisches Parlament, Eine neue Ära in den
Beziehungen zwischen der EU und China, Eine neue Ära in den Beziehungen zwischen der EU und