Wstęp
Bilans przedsiębiorstwa jest jednym z najistotniejszych składników sprawozdań finansowych. Gromadzone w nim dane pozwalają na uzyskanie istotnych informacji związanych z wartością majątku podmiotu, jak i ze strukturą finansowania tego majątku. Dane te pozwalają również na przeprowadzenie przekrojowych analiz finansowych, idących w kierunku obserwacji zależności między wykazywanymi wartościami a ekonomiczną jakością funkcjonowa-nia przedsiębiorstwa na rynku. Analizy te mogą być przekrojowe, ale również uszczegóławiające poszczególne pojedyncze składniki majątku lub źródła jego funkcjonowania.
Cele i zasady sporządzania bilansu oraz ogólna konstrukcja bilansu
Jednym z najważniejszych źródeł informacji o kondycji finansowej
1
przedsiębiorstwa jest bilans . Obejmuje on wartościowe zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na określony dzień, zwany
2
dniem bilansowym . Słowo „bilans” pochodzi od łac. bilanx, tj.
wa-3
ga o dwóch szalach . Bilans księgowy w istocie rzeczy jest wagą pozostającą w stanie równowagi. Z jednej strony bowiem przed-stawia aktywa, czyli środki gospodarcze, których łączna wartość odpowiada w całości wartości źródeł ich pochodzenia, czyli pasy-wom, które prezentowane są z drugiej strony.
Analiza bilansu
przedsiębiorstwa
Patrycja
Mniszek
Patrycja Mniszek doktorantka, Instytut Ekonomii, Finansów i Zarządzania, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński1 B. Hamdi, T. Mejri, The value-relevance of Banks' fair value disclosures
during the financial crisis: the case of european banks, „Association
Francophone de Comptabilite” 2017, No. 3, s. 29; A. Kister,
Koszty jakości usług bankowych, „Prace Naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu” 2010, nr 122, s. 318–319.
2
J. Laux, Topic In Finance Part II – Financial Analysis, „American Journal of Business Education” 2010, Vol. 3, s. 83–84.
3 M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa 2002, s. 427.
Aby dane dobro ekonomiczne mogło być zaliczone do aktywów, winno spełniać
okreś-4
lone warunki. Musi ono być kontrolowane przez jednostkę oraz stanowić wynik przeszłych zda-rzeń. Wartość składnika majątku musi być
wiary-5
godnie określona oraz konieczne są racjonalne przesłanki pozwalające na przyjęcie uzasadnione-go założenia, że w przyszłości przyniesie on
ko-6
rzyści ekonomiczne .
Bilans stanowiący część sprawozdania finansowego co do zasady sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, tj. na dzień kończący rok obrotowy.
Stosując rozwiązania rachunkowościo-we, podmioty gospodarcze funkcjonujące w Pol-sce są zobowiązane do przyjęcia określonej pira-midy norm prawnych. Jeżeli podmiot deklaruje chęć stosowania MSSR/MSSF (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości/Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej) jako nadrzędne lub obowiązek ich stosowania w tym charakterze wynika z odnośnych zapisów polskiej
7
ustawy bilansowej , stosuje on piramidę prawną obejmującą nadrzędność norm stosowanych w MSR/MSSF nad Polską ustawą o rachunko-wości, a w kolejnym etapie dopiero KSR (Krajo-we Standardy Rachunkowości). W sytuacji gdy podmiot podlega – jako nadrzędnym – rozwią-zaniom księgowym wynikającym z zastosowania polskiej ustawy bilansowej, piramida ta wyznacza tę ustawę jako nadrzędną kolejno nad: MSSR/ MSSF/KSR. Analizowany w niniejszej pracy podmiot jako nadrzędną stosuje polską ustawę bilansową. Sprawozdania finansowe jednostek gospodarczych są sporządzane według reguł i zasad w Międzynarodowych Standardach Ra-chunkowości oraz w Międzynarodowych
Stan-8
dardach Sprawozdawczości Finansowej . Bilans,
jak i inne elementy sprawozdania finansowego podpisywane są przez:
· osobę, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, oraz kierownika jednostki; · członków organu, jeżeli jednostka jest
kiero-wana przez organ wieloosobowy;
· wspólników, w przypadku spółek cywilnych, jawnych i partnerskich;
· właściciela, w przypadku prowadzenia działal-ności gospodarczej przez osobę fizyczną; · komplementariuszy, w przypadku spółek
ko-mandytowych, komandytowo-akcyjnych; · wszystkich członków zarządu w przypadku
osób prawnych .9
Jednostka może sporządzać bilans w for-mie uproszczonej, jeśli w roku, za który sporzą-dza sprawozdanie finansowe oraz w roku po-przedzającym rok obrotowy, nie osiągnęła dwóch z następujących trzech wielkości:
· średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób; · na koniec roku obrotowego suma aktywów
bilansu nie przekroczyła równowartości 2 000 000 euro w walucie polskiej;
· przychody netto ze sprzedaży produktów i to-warów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 000 000 euro.
Dla potrzeb prac analitycznych wyko-rzystuje się uproszczoną wersję bilansu, zwaną bilansem analitycznym. Układ i poszczególne elementy składowe przedstawia tabela 1.
Bilans daje obraz sytuacji majątkowo-kapitałowej przedsiębiorstwa. Aby dokonać jej oceny, należy ustalić relacje pomiędzy elementami majątku przedsiębiorstwa a źródłami jego
4
W uznaniu dóbr ekonomicznych za aktywa przedsiębiorstwa dopuszcza się przyjęcie prawnej klasy-fikacji tzw. władztwa prawnego. Pozwala ono na uwzględnienie w ramach aktywów przedsiębior-stwa np. zakupionych z odroczonym terminem płatności składników rzeczowych składników obrotowych, co do których sprzedawca może mieć roszczenie zwrotne.
5 E. Spigarska, Ujęcie wartości firmy w prawie bilansowym i podatkowym, „Prace i Materiały Wydziału Zarzą-dzania Uniwersytetu Gdańskiego” 2011, z. 4, cz. 6.
6 Financial Analysis and Business Valuation – Study Notes, Kalkota 2014, s. 63 i nast.
7
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j.: DZ.U. z 2016, poz. 1047 ze zm.).
8 N.M. Al-Nasser, The Impact of Financial Analysis in Maximizing the Firm's Value, „International Journal of Managerial Studies and Research” 2014, Vol. 2, s. 4–8.
9 P. Barnes, The Analysis and Use of Financial Rations: A Review Article, „Journal of Business Finance & Accounting” 1987, Vol. 14, No. 4, s. 452 i nast.
Mniszek, ANALIZA BILANSU ...
finansowania. Znajomość tych relacji jest
przy-10
datna dla celów zarządzania przedsiębiorstwem
11
oraz dla podmiotów gospodarczych . Bilans jest przedmiotem wielu analiz przy ocenie
przedsię-12
biorstwa . Jest on głównym źródłem informacji o sytuacji finansowej jednostki. Informacje o za-sobach są wykorzystywane przy przewidywaniu zdolności jednostki do wypracowania środków
13
pieniężnych . Przy przewidywaniu zdolności jed-nostki do pozyskiwania źródeł finansowania oraz
do przyszłych potrzeb kredytowych wykorzystać należałoby informacje o strukturze finansowej. Do terminowego regulowania zobowiązań przy-datne z pewnością będą informacje dotyczące
14
płynności i wymagalności . Aby przedstawione powyżej informacje były użyteczne przy podej-mowaniu decyzji, np. zarządczych lub inwesty-cyjnych, należy przestrzegać obowiązujących poniższych zasad:
Tabela 1. Uproszczony schemat bilansu analitycznego przedsiębiorstwa
Źródło: Opracowanie na podstawie Załącznika nr 1 Ustawy o rachunkowości.
Aktywa Pasywa
A Aktywa trwałe A Kapitał (fundusz) własny
I Wartości niematerialne i prawne I Kapitał (fundusz) podstawowy II Rzeczowe aktywa trwałe II Należne wpłaty na kapitał podstawowy
III Należności długoterminowe III Udziały (akcje) własne
IV Inwestycje długoterminowe IV Kapitał (fundusz) zapasowy
V Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe V Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
B Aktywa obrotowe VI Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
I Zapasy VII Zysk (strata) z lat ubiegłych
II Należności krótkoterminowe VIII Zysk (strata) netto
III Inwestycje krótkoterminowe IX Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego IV Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe B Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I Rezerwy na zobowiązania
II Zobowiązania długoterminowe
III Zobowiązania krótkoterminowe IV Rozliczenia międzyokresowe
Suma aktywów Suma pasywów
10 J. Stepniewski, Contribution a l'informatisation d'une comptabilite evenementielle: etude du modele conceptuel,
Doctorat d'Etat es sciences de gestion, Univ. Rennes I, IAE/IGR de Rennes, 1986/1, s. 48 i nast.; J.
Step-niewski, Le role de la comptabilite dans la construction d'un systeme informatique de gestion integre, „Revue
Fran-o
caise de Comptabilite” 1983, n 136, s. 249–250.
11 J.P. Cannon, W.D. Perrault, E.J. McCarthy, Basic Marketing: A Global Managerial Approach. McGraw--Hill, New York 2008.
12
E.F. Brigham, J.F. Houstan, Fundamentals of Fiannacial Management, South-Western, Ohio 2004.
13 L. Michalczyk, Współczesne nurty rachunkowości w aspekcie realizacji celów ekonomicznych przedsiębiorstw, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 2, s. 34–38.
14 E. Spigarska, Raportowanie na potrzeby dyrektywy wypłacalność II, DWNZ, Kniwskij Nacionalnyj Uni-wersytet im. Wadima Getmana, 2016.
· memoriału,
· kontynuacji działania, · ciągłości,
15
· wyceny według kosztu historycznego , · ostrożnej wyceny.
Aktywa bilansu
Jako aktywa traktuje się wszelkie zasoby majątko-we o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości pewne korzyści ekonomiczne dla
16
przedsiębiorstwa . Kolejność umieszczania składników majątku po stronie aktywów jest zgodna z zasadą „rosnącej płynności”, czyli we-dług łatwości zamiany ich na gotówkę.
W Polsce w obowiązującym w dalszym ciągu układzie bilansu aktywa dzielą się na: trwałe i obrotowe.
Przewidywany okres użytkowania akty-wów trwałych jest dłuższy niż jeden rok. Aktywa te przeznaczone są do używania na potrzeby jednostki oraz mają wysoką wartość jednostkową. Spadek wartości aktywów trwałych jest uwzględ-niany w kosztach przez amortyzację danych
środ-17
ków , czyli następuje comiesięczne, cokwartalne albo raz w roku systematyczne obniżanie ich wartości. Należą do nich wartości niematerialne i prawne, które są nabytymi przez jednostkę pra-wami majątkowymi i nadają się do wykorzystania gospodarczego. Mogą to być w szczególności: wartość firmy, koszty prac rozwojowych, autor-skie prawa majątkowe, licencje, prawa pokrewne, koncesje, programy komputerowe, prawo do wy-nalazków, patentów, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, a także znaków towarowych. Wartości niematerialne i prawne wyceniane są według ceny nabycia lub kosztu ich wytworzenia. Występują tylko w ujęciu finansowym i nie mają
18
postaci rzeczowej .
Kolejnym składnikiem aktywów trwa-łych są rzeczowe aktywa trwałe, które dzielą się na
dwie grupy: środki trwałe i środki trwałe w bu-dowie.
Przewidywany okres użyteczności środ-ków trwałych jest dłuższy niż rok. Przeznaczone są one na potrzeby jednostki, są kompletne i zdat-ne do użytku, co oznacza, iż nie wymagają dodat-kowych kosztów, które musiałoby ponieść
przed-19
siębiorstwo , np. w przypadku montażu. Do środków trwałych w szczególności zalicza się nie-ruchomości, a w tym: grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki i budowle, lokale będące odrębną własnością, spółdzielcze włas-nościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego. Do środków trwałych zalicza się również maszyny, urządzenia, środki transportu, ulepszenia w ob-cych środkach trwałych oraz inwentarz żywy. Jeżeli jednostka ma możliwość dokonywania odpisów z tytułu ich zużycia, wówczas w ramach rzeczowych aktywów trwałych może wykazywać również obce środki trwałe, które oddane zostały do używania na podstawie leasingu, umowy naj-mu lub dzierżawy. Konieczne jest natomiast
spra-20
wowanie kontroli nad środkami trwałymi . Środki trwałe w budowie to takie, które nie zostały przekazane do użytkowania bądź nie zostały jeszcze ukończone. Stanowią część ma-jątku trwałego, który nie uczestniczy w procesie wytwórczym w danym momencie. Są w okresie montażu, budowy bądź ulepszenia już istnieją-cego środka trwałego.
Następnym składnikiem aktywów trwa-łych są należności długoterminowe, które stano-wią część majątku trwałego o terminie wymagal-ności 12 miesięcy.
Do aktywów trwałych zalicza się również inwestycje długoterminowe, którymi są aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicz-nych. Korzyści te wynikają z przyrostu wartości tych aktywów oraz uzyskania z nich przychodów w formie dywidend (udziałów w zyskach) bądź
15 A. Kister, Raportowanie zorientowane na wartość przedsiębiorstwa, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2009, nr 51, s. 49–50.
16 S. Sojak, J. Stankiewicz, Podstawy rachunkowości, TNOiK, Toruń, 2002, s. 11.
17 L. Michalczyk, Umorzenie a amortyzacja w aspekcie rachunkowościowej ochrony obrotu gospodarczego, [w:] B. Micherda (red.), Rachunkowość w ochronie obrotu gospodarczego, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 2005, s. 207–221.
18 W. Gabrusewicz, Z. Kołaczyk, Bilans – wartość poznawcza i analityczna, Difin, Warszawa 2005, s. 33–35.
19 L. Michalczyk, Wysokość wyniku finansowego w świetle polskiego prawa bilansowego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2012, R. 74, z. 1, s. 147–165.
Mniszek, ANALIZA BILANSU ...
21
odsetek . W skład inwestycji długoterminowych wchodzą nieruchomości, wartości niematerialne i prawne oraz długoterminowe aktywa finansowe. Wlicza się do nich udziały lub akcje w obcych jednostkach, inne papiery wartościowe, które zostały nabyte przez jednostkę w celu osiągania przychodów w formie dywidend, odsetek lub in-nych pożytków (np. obligacje, listy zastawne certyfikaty inwestycyjne). Długoterminowymi aktywami finansowymi są również pożyczki udzielone przez jednostkę, długoterminowe należności z tytułu leasingu finansowego, lokaty bankowe, odsetki.
Ostatnim składnikiem aktywów trwa-łych są długoterminowe rozliczenia międzyokre-sowe, które obejmują koszty dotyczące okresów przyszłych, lecz stanowią wydatki okresu bieżą-cego. Są to aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz inne rozliczenia międzyokre-sowe kosztów, które są rozliczane w czasie.
Aktywa obrotowe przeznaczone są do zużycia bądź zbycia w okresie krótszym niż 12 miesięcy. Jest je znacznie łatwiej zmienić na gotówkę w porównaniu z aktywami trwałymi. Zużywane są one w jednym cyklu produkcyjno--usługowym.
Do aktywów obrotowych należą zapasy, które znajdują się w trakcie produkcji i są przeznaczone do sprzedaży. W skład zapasów wchodzą materiały nabywane przez jednostkę. Materiały w przeciwieństwie do środków trwa-łych zużywane są w jednym cyklu produkcyjnym Przeznaczone są do celów ogólnogospodarczych (zalicza się do nich np. środki czystości, materiały biurowe, części maszyn, odzież roboczą, opako-wania, odpady, paliwo). W skład zapasów wcho-dzą również półprodukty i produkty w toku, któ-re pochodzą z własnej produkcji, któktó-re nie są jesz-cze gotowe i znajdującą się w niezakończonym etapie przerobu. Kolejnym składnikiem zapasów są produkty gotowe, do których należą wyroby gotowe, wykonane usługi, roboty budowlano-montażowe oraz prace projektowe. Ostatnim składnikiem zapasów są towary nabyte przez jed-nostkę w celu odsprzedaży. Znajdują się one w nieprzetworzonym stanie.
Do aktywów obrotowych zalicza się również należności krótkoterminowe, należą do nich należności z tytułu dostaw i usług oraz pozo-stałe należności lub ich część z datą wymagal-ności w ciągu 12 miesięcy.
Kolejnym składnikiem aktywów obroto-wych są inwestycje krótkoterminowe. Są to zaso-by majątkowe kontrolowane przez jednostkę. Ich celem jest osiąganie korzyści ekonomicznych na podstawie ich przyrostu wartości w okresie krót-szym niż 12 miesięcy. Do inwestycji krótkotermi-nowych zalicza się krótkoterminowe aktywa finansowe, w skład których wchodzą udziały lub akcje oraz inne papiery wartościowe. Krótkoter-minowe aktywa finansowe przeznaczone są do obrotu w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego bądź daty nabycia. Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne to kolejny składnik krótkotermino-wych aktywów finansokrótkotermino-wych. Obejmują one pieniądze ulokowane na rachunkach bankowych, gotówkę w kasie, czeki obce oraz weksle.
Ostatnim, najmniej płynnym składni-kiem aktywów obrotowych są krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne), należą do nich koszty rozliczane w czasie w okresie krót-szym niż rok. Są to opłacone za cały rok z góry i rozliczane w kolejnych miesiącach koszty pre-numeraty, czasopisma lub ubezpieczenia.
Pasywa bilansu
Pasywa bilansu są usystematyzowane według podziału źródeł finansowania i dzielą się na kapitał, fundusz własny oraz na zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.
Kapitał – fundusz własny jest wkładem własnym właściciela lub właścicieli w majątku spółki. Stanowi równowartość wniesionych za-sobów majątkowych w momencie zakładania spółki. Jest nadwyżką aktywów nad zobowiąza-niami. Na kapitał własny składa się kapitał pod-stawowy. Jest on równowartością wkładów pieniężnych i/lub niepieniężnych, które zostały wniesione przez właścicieli. Wysokość kapitału podstawowego równa się iloczynowi liczby wy-emitowanych akcji i nominalnej wartości jednej akcji
Następnym składnikiem w dziale pasywa bilansu są należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna). Są to wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego i zdeklarowane w statucie lub umowie spółki lecz niewniesione wkłady kapi-tałowe na poczet kapitału podstawowego w spółkach kapitałowych.
Kolejnym składnikiem po stronie pasy-wów jest kapitał – fundusz zapasowy. Pozycja ta jest obligatoryjna. Kapitał ten tworzony jest
21 S. Halaoua, B. Hamdi, T. Mejri, Earnings management to exceed thresholds in Continental and Anglo-Saxon
accounting models: The British and French cases, „Research in International Business and Finance” 2017,
z nadwyżki pozyskanej przy sprzedaży akcji bądź udziałów spółki kapitałowej powyżej ich wartości nominalnej. Z zysku po opodatkowaniu spółki akcyjne mają obowiązek przelewać do niego co najmniej 8% zysku rocznego, dopóki jego
wyso-1
kość nie osiągnie co najmniej / kapitału zakła-3
dowego. Kapitał – fundusz zapasowy tworzony jest również z aktualizacji wyceny oraz z dopłat uiszczanych przez akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotych-czasowym akcjom.
Do kapitału (funduszu) własnego zalicza się również kapitał (fundusz) z aktualizacji wy-ceny, który powstaje w wyniku wzrostu wartości środków trwałych oraz długoterminowych akty-wów finansowych (wycenianych w wartościach
22
rynkowych) .
Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwo-we są kolejną pozycją po stronie pasywów. Two-rzone są one ustawowo lub zgodnie ze statutem bądź umową spółki z zysku netto lub z innych źródeł. Zysk netto przeznaczony jest do stabilizo-wania w przyszłych latach wysokości dywidend. Kapitał rezerwowy przeznaczony jest m.in. na pokrycie straty bilansowej, podwyższenie kapi-tału podstawowego lub innych wydatków, np. wprowadzenie nowej technologii czy zmiany profilu działalności.
Następną pozycją jest zysk/strata z lat ubiegłych. Zysk z lat ubiegłych odzwierciedla zysk, który decyzją właścicieli nie został podzie-lony. Strata bilansowa odzwierciedla stratę, która nie została pokryta. W tej pozycji wykazuje się również skutki błędów podstawowych popełnio-nych u ubiegłych latach.
Kolejna pozycja to zysk/strata netto zysk z działalności gospodarczej osiągnięty w danym roku obrotowym (po odliczeniu podatku docho-dowego) lub poniesiona strata (wielkość
ujem-23
na) .
Ostatnim składnikiem kapitału – fundu-szu własnego są odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna), które zmniejszają kapitał własny. Do tej pozycji zaliczane są np.
po-brane przez właścicieli zaliczki na wypłatę dy-widend.
Drugą grupą pasywów są zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, w której zawarte są
24
kapitały pochodzenia obcego . Zobowiązania to obowiązki wykonania świadczeń, wynikające z przeszłych zdarzeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie przysz-łych bądź już posiadanych aktywów jednostki. Rezerwy są to zobowiązania, których kwota oraz termin wymagalności nie są pewne. Mogą być tworzone z tytułu gwarancji, poręczeń, skutków toczącego się postępowania sądowego, operacji kredytowych. Zobowiązania i rezerwy na zobo-wiązania dzielą się na rezerwy z tytułu odroczo-nego podatku dochodowego, które są tworzone przez jednostki, aby zabezpieczyć zapłatę więk-szego podatku dochodowego w przyszłości. W tej grupie znajdują się również rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne, które są two-rzone poprzez odnoszenie ich w ciężar kosztów
25
działalności operacyjnej oraz pozostałe rezerwy . Zobowiązania długoterminowe to zobo-wiązania, których termin wymagalności przekra-cza 12 miesięcy od dnia bilansowego. W skład zo-bowiązań długoterminowych wchodzą zacią-gnięte kredyty i pożyczki, z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych, np. obligacji. Do tej pozycji zaliczane są również inne zobowiązania finansowe, np. z tytułu leasingu bądź wynikające z ugody bankowej.
Zobowiązania krótkoterminowe, licząc od dnia bilansowego, powinny być uregulowane przed upływem roku. Zobowiązania krótkoter-minowe dzielą się na trzy podgrupy. Do pierwszej zaliczane są zobowiązania wobec jednostek powiązanych o okresie wymagalności do 12 mie-sięcy oraz powyżej 12 miemie-sięcy. Do drugiej pod-grupy przyporządkowane są zobowiązania wobec jednostek pozostałych, którymi są: kredyty i po-życzki; z tytułu emisji dłużnych papierów war-tościowych; z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności do 12 miesięcy oraz powyżej 12 miesięcy; zaliczki otrzymane na dostawy,
22 A.B. Saida, H. Litimi, O. Abdallah, Volatility Spillover shifts in global financial markets, „Economic Modelling” 2018, Vol. 73.
23 L, Michalczyk, Relacja wybranych segmentów prawa bilansowego z prawem podatkowym, „Pieniądze i Więź” 2012, nr 1 (54), s. 81–83.
24
J. Stepniewski, Independance du conseil d'administration et gestion des resultats, [w:] Actes de la conference:
La comptabilite, le Controle et l'Audit entre le Changement et Stabilite, mai 2008.
Mniszek, ANALIZA BILANSU ...
potwierdzone fakturami VAT; zobowiązania wekslowe; z tytułu podatków ceł i ubezpieczeń
26
i innych świadczeń; z tytułu wynagrodzeń ; inne, np. z tytułu zakupu środków trwałych wobec ubezpieczycieli. Trzecią podgrupę tworzą fundu-sze specjalne, które są przeznaczone na cele specjalne, np. nagrody z zysku dla pracowników, zaspokojenie potrzeb socjalnych dla pracowni-ków oraz ich rodzin (wczasy, kolonie) i są two-rzone przez jednostkę na podstawie odrębnych przepisów, np. Zakładowy Fundusz Świadczeń