Polonista i jego uczeń wobec wyzwań rynku pracy
5. Migracja jako wyzwanie
Kolejne wyzwania szkolnej i akademickiej polonistyki – dotyczące przygo-towania uczniów do znalezienia swojego miejsca na rynku pracy – związane są z migracją i procesami unifikacyjnymi. Niezbędne jest przygotowywanie studentów i uczniów do pracy w zespołach wielonarodowych i wielojęzycz-nych. W takim środowisku ważne są: skuteczność komunikacji, nacisk na in-formację zwrotną, poprawne zrozumienie komunikatu.
Wobec rosnącej skali zjawiska migracji w Polsce, a według prognoz, zjawi-sko to będzie stale rosnąć (przewiduje się, że w 2022 r. udział imigrantów na rynku pracy w Polsce będzie wynosił ok. 6%12), istnieje konieczność intensy-fikowania działań zmierzających do stworzenia środowiska przyjaznego
mi-11 Lekcję na temat: „Pozytywistyczne miasto, ale czy pozytywne?” poprowadził Mateusz Żmuda-Trzebiatowski w II klasie LO w Krakowie.
12 Zob. P. Kaczmarczyk, M. Okólski, International Migration in Central and Eastern Europe Current and Future Trends, Warszawa 2005.
ANNA JANUS-SITARZ
130
grantom. Nauka języka kraju zamieszkania jest podstawowym warunkiem integracji społecznej i kulturowej imigrantów z nowymi sąsiadami, otwiera lub zamyka szansę rozwoju, dalszego kształcenia się i samorealizacji.
Grono uczniów – imigrantów, przybywających do Polski z rodzicami, poszukującymi tu pracy, azylu politycznego lub po prostu swojego miejsca w życiu, poszerzają także reemigranci, powracający do polskich szkół po kilku latach edukacji za granicą, gdzie obowiązywały ich inne programy, odmien-ne wymagania, a przede wszystkim – inny język. Zdecydowana większość nauczycieli ma lub miała, a na pewno będzie mieć do czynienia z powtór-ną adaptacją dzieci do polskich wymagań szkolnych oraz z ich trudnościami w pisaniu i mówieniu po polsku.
Nauczyciel polonista w sposób naturalny staje się dla tych dzieci – imi-grantów i reemiimi-grantów – nauczycielem języka polskiego jako drugiego lub obcego. Istnieje zatem potrzeba poszerzania kompetencji nauczycieli o doświadczenia glottodydaktyczne, o wiedzę dotyczącą wielokulturowości, o korzystanie z metod i technik pracy pedagogicznej, pozwalających przeła-mywać bariery językowe i kulturowe. Na Uniwersytecie Jagiellońskim wy-korzystaliśmy pożyteczne doświadczenia pedagogiki CLIL – Content and Language Integrated Learning, czyli zintegrowanego nauczania językowo--przedmiotowego13.
Przyjęcie idei zintegrowanego uczenia się treści przedmiotowych i języka daje możliwości zarówno kształcenia u dzieci umiejętności rozumienia in-nych kultur, jak i autentycznego uczenia się języka. Przede wszystkim jednak doświadczenia związane z prowadzeniem przez studentów zajęć CLIL nie-zwykle uwrażliwiają ich jako przyszłych nauczycieli na kwestie barier ko-munikacyjnych i ułatwiają przełamywanie trudności w nauczaniu także na tradycyjnych lekcjach naszego przedmiotu.
Świadomość zatem przydatności rozwijania kompetencji w zakresie na-uczania CLIL sprawiła, że do akademickiego programu nana-uczania na Wy-dziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego został włączony kurs w języ-ku obcym: Content and Language Integrated Learning in Primary Education.
Kurs składa się z kilku etapów. Studenci oglądają, analizują i komentują filmowane lekcje CLIL, prowadzone w różnych językach, w różnych krajach.
Na kolejnym etapie kursu studenci projektują własne lekcje: dokonują wy-boru obszarów, które mogą być nauczane w języku obcym (dla studentów polonistyki były to np. zasady savoir-vivre’u w różnych krajach, film, teatr, bohaterowie bajek, poznawanie świata, obyczaje, stereotypy narodowe, eko-logia, proces tworzenia książki itp.).
13 Zob. np. A. Janus-Sitarz, W. Bobiński, Polish Experience in Primary CLIL, „Scuola e Lingue Moderne” 2010, nr 6–7; A. Janus-Sitarz, Jak poszerzać kompetencje polonisty? Nauczyciel CLIL, czyli zintegrowane nauczanie języka i przedmiotu, w: Polonistyka szkolna zanurzona w języku, red. A. Janus--Sitarz, E. Nowak, Kraków 2014.
Polonista i jego uczeń wobec wyzwań rynku pracy 131 Podczas każdego cyklu lekcji szczególna uwaga zwrócona jest na inter-kulturowe aspekty CLIL, aby uwrażliwić przyszłych nauczycieli na potrzebę rozwijania u uczniów zainteresowania wielokulturowością, kształcenia po-stawy otwartości wobec Innych. W trakcie lekcji dzieci uczą się o różnicach w życiu mieszkańców różnych krajów lub kontynentów: oglądając filmy, kosztując przypraw, projektując narodowe stroje, wykonując foldery rekla-mujące dany kraj, wchodząc w role gości na przyjęciach, pozwalających na praktykowanie etykiety danej społeczności. Grupa współpracuje z nauczycie-lami języków obcych w szkole podstawowej. Wszystkie lekcje są filmowane, a następnie zostają ponownie poddane analizie, a także – pokazane kolejnej grupie, rozpoczynającej kurs.
Nawet krótka praktyka CLIL okazuje się istotnym doświadczeniem: uczy, jak skuteczniej motywować uczniów, jak uczynić temat bardziej atrakcyjnym, jak zamienić tradycyjne werbalne nauczanie w „uczenie się przez działanie”, jak ułatwiać komunikowanie się w obcych językach i rozwijać otwartość wo-bec wielokulturowego społeczeństwa.
I na koniec generalny wniosek: jeśli oczekujemy, że nasi studenci będą kreatywnymi nauczycielami wychowującymi kreatywnych uczniów, umie-jących współpracować w grupie, mającymi rozwinięte kompetencje komuni-kacyjne, tak potrzebne na rynku pracy – to i nasze zajęcia uniwersyteckie mu-szą dawać okazję studentom praktykowania takich umiejętności. Konieczne jest włączanie studentów w działania projektowe, wymagające od nich pla-nowania, aktywności, kooperacji, odpowiedzialności za efekty. Studenckie projekty edukacyjne są podstawą nabywania przez przyszłych nauczycieli kompetencji w zakresie inspirowania, organizacji i koordynacji projektów uczniowskich, rozwijających kompetencje potrzebne na rynku pracy.
Bibliografia
Czy kompetencje Polaków odpowiadają potrzebom polskiej gospodarki? Premiera wyników IV edycji badań Bilansu Kapitału Ludzkiego, Warszawa 26.05.2014, [online] <www.bkl.parp.gov.
pl/komunikaty-prasowe.html> [dostęp: 14.05.2016].
Future Work Skills 2020. Report, [online] <www.iftf.org/futureworkskills/> [dostęp:
14.05.2016].
Janus-Sitarz A., Jak poszerzać kompetencje polonisty? Nauczyciel CLIL, czyli zintegrowane nauczanie języka i przedmiotu, w: Polonistyka szkolna zanurzona w języku, red. A. Janus--Sitarz, E. Nowak, Kraków 2014.
Janus-Sitarz A., Bobiński W., Polish Experience in Primary CLIL, „Scuola e Lingue Moderne”
2010, nr 6–7.
Kaczmarczyk P., Okólski M., International Migration in Central and Eastern Europe Current and Future Trends, Warszawa 2005.
Kompetencje transferowalne. Diagnoza, kształtowanie, zarządzanie, red. S. Konarski, D. Turek, Warszawa 2010.
ANNA JANUS-SITARZ
132
Młodość czy doświadczenie? Kapitał ludzki w Polsce. Raport podsumowujący III edycję badań BKL z 2012 roku, red. J. Górniak, Warszawa 2013.
Polak M., Mapa społecznych umiejętności XXI wieku, [online] <www.edunews.pl/system--edukacji/522-mapa-spolecznych-umiejetnosci-xxi-wieku> [dostęp: 14.05.2016].
Turek K., Worek B., Kształcenie po szkole. Na podstawie badań instytucji i firm szkoleniowych, pracodawców i ludności zrealizowanych w 2014 roku w ramach V edycji projektu Bilans Kapi-tału Ludzkiego, Edukacja a rynek pracy – t. 3, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2015.