Moduł przetwarzania danych i realizacji zadań

eksploat-acji. Podsystem zarządzania składa się z [15]:

– podsystemu kierowania,

– podsystemu ekonomiczno-finansowego, – podsystemu informacyjnego,

W skład podsystemu kierowanie eksploatacja wchodzą:

– szef eksploatacji (kierownik eksploatacji), – kierownicy: użytkowania i obsługiwania, – personel pracownicy.

Ich zadaniem jest planowanie i organizowanie eksploatacją, podejmowanie decy-zji, pobudzenie i inicjowanie procesów eksploatacyjnych oraz kontrolowanie.

Do podsystemu ekonomiczno-finansowego należą dział analiz ekonomicznych i finansowy. Zadanie tego podsystemu to: prowadzenie rachunku ekonomicznego, oce-na procesu eksploatacji pod względem ekonomicznym, proponowanie oce- najkorzystniej-szych rozwiązań w zakresie efektywnego funkcjonowania systemu eksploatacji oraz przygotowanie danych niezbędnych decydentom.

W podsystemie informatycznym przetwarza się dane i obsługuje procesy komuni-katywne – sposobem tradycyjnym lub za pomocą elektroniki w ramach tzw. podsyste-mu informatycznego. Ze względu na rodzaj pełnionych funkcji podsystemy informacyj-ne można podzielić na: ewidencyjinformacyj-ne, informowania kierownictwa, wspomagania decyzji oraz doradcze [15].

Zadaniem podsystemów ewidencyjnych jest bieżąca rejestracja wszystkich faktów gospodarczych, a także przygotowanie podstawowych sprawozdań dotyczących poszcze-gólnych dziedzin funkcjonowania systemu eksploatacji. Pełnia one również funkcje usłu-gowe dla innych podsystemów. Przykładami podsystemów ewidencji mogą być: ewidencja zatrudnienia, płac, środków finansowych, dostawców i odbiorców, zamówień, sprzedaży oraz rachunkowość i koszty, gospodarka środkami trwałymi, gospodarka materiałowa [15].

Celem podsystemów przeznaczonych do informowania kierownictwa jest usprawnia-nie i racjonalizacja procesów informacyjno-decyzyjnych, tzn. bezpośredusprawnia-nie dostarczausprawnia-nie kierownictwu systemy eksploatacji informacji niezbędnych do operacyjnego i taktycznego zarządzania. Podsystemy te obsługują głównie średnie szczeble zarządzania [15].

Podsystem wspomagania decyzji służy decydentom najwyższego szczebla do identyfikacji problemów decyzyjnych praz formułowania i rozwiązywania różnego rodzaju modeli decyzyjnego, umożliwiających podjęcie właściwych działań. Podsyste-my te wspomagają planowanie działalności gospodarności gospodarczej, inwestycji, zaopatrzenia, sprzedaży wyrobów i usług oraz gospodarki finansowej. Rozszerzony zakres automatyzacji procesów podejmowania decyzji mają doradcze podsystemy de-cyzje mogą mieć dowolny zasięg i dotyczyć różnych okresów (dede-cyzje: strategiczne, taktyczne i operacyjne, długo-, średnio- i krótkookresowe). Systemy te mogą być wyko-rzystywane do bieżącego zarządzania system eksploatacji [15].

Procesy decyzyjne dotyczące działań eksploatacyjnych oraz związanych z nimi działań pomocniczych mogą być skutecznie wspomagane technologią informatyczną.

We współczesnych systemach eksploatacji w wielu przypadkach wykorzystuję się apli-kacje komputerowe wspomagające zarządzanie eksploatacją i utrzymaniem ruchu.

Zastosowanie odpowiedniego oprogramowania (w systemach komputerowych ty-pu mainframe, w sieciach lokalnych komty-puterów osobistych lub z mniejszych syste-mach, w skład których wchodzą komputery osobiste) do zarządzania utrzymaniem ruchu zależy od wielkości, wymagań i struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa. Sam system komputerowego wspomagania przetwarzanych danych jest w tym kontekście narzędziem pośrednim. Jego wykorzystanie zależy od złożeń i przyjętych celów [15].

Jest on odpowiedzialny za przetwarzanie danych przesyłanych do systemu oraz re-alizację zadań systemu eksploatacji (rys. 3.3). Nośniki i media transmisji mogą być w tym przypadku znacznie zróżnicowane:

• tradycyjne dokumenty źródłowe, którymi są „raporty zmianowe”, „informacje o usterkach”, „dziennik zmiany” itp., które są wypełniane przez mistrzów, brygadzi-stów, a w niektórych przypadkach bezpośrednio pracowników obsługujących dane urządzenie. Dokumenty tego typu są dostarczane do modułu logicznego przetwarza-nia systemu eksploatacji (SE).

• dane elektroniczne, które są zbierane on-line przez zainstalowane w określonych miejscach urządzeń sensory i przesyłane bezpośrednio do modułu przetwarzania lub część danych, pracownicy nadzorujący określone urządzenia wprowadzają je z kla-wiatury swoich zestawów komputerowych. Transmisja jest realizowana poprzez systemy kablowe, światłowodowe, lub bezprzewodowe. Zastosowanie bardziej zło-żonych algorytmów przetwarzania pozwala na przedstawianie propozycji decyzji ru-tynowych, które w szczególnych przypadkach nie wymagają akceptacji pracownika.

• system mieszany, w realiach naszej gospodarki jest to najczęściej spotykane rozwią-zanie. Istnieje wyraźny trend zastosowań opisany w punkcie „pierwszym”.

Model zarządzania systemem eksploatacji opisują moduły realizujące określone szczegółowo poniżej funkcje (rys. 3.3).

Rys. 3.3. Model zarządzania systemem eksploatacji 1. Moduł przetwarzania danych:

a) tradycyjne dokumenty źródłowe, którymi są „raporty zmianowe”, „informacje o usterkach”, „dziennik zmiany” itp., które są wypełniane przez mistrzów, bry-gadzistów, a w niektórych przypadkach bezpośrednio pracowników obsługują-cych dane urządzenie.

b) dane elektroniczne, które są zbierane on–line przez sensory i przesyłane bezpo-średnio do modułu przetwarzania lub część danych, pracownicy nadzorujący określone urządzenia, wprowadzają z klawiatury stacji roboczych.

2. Moduł kierowniczy. Do modułu wpływają dane o różnym stopniu agregacji z mo-dułu przetwarzania danych. Można stwierdzić, że około 80% tych danych jest prze-tworzona według zadanych algorytmów tworząc podstawowy zbiór dla potrzeb za-rządzania SE. Część danych jest dostarczana do modułu bezpośrednio w stanie nieprzetworzonym.

3. Moduł logistyczny. Jest wyodrębnioną częścią systemu logistycznego przedsiębior-stwa, który realizuje następujące podstawowe funkcje:

• dostarcza niezbędne materiały, części, podzespoły i normalia dla potrzeb reali-zowanych napraw,

• prowadzi gospodarkę magazynową oraz bieżąco analizuje poziom zapasów w poszczególnych asortymentach przechowywanych zasobów,

• prowadzi ewidencję wydanych zasobów analizując ich zużycie dla poszczegól-nych zleceń,

• organizuje i nadzoruje transport zakupionych urządzeń technologicznych, doty-czy to również urządzeń, których naprawy są zlecane do wykonania wykonaw-com zewnętrznym,

• współpracuje z logistyką zakładową w zakresie gospodarki złomem.

4. Moduł realizacji zadań. Realizuje lub nadzoruje wykonanie wszystkich przeglą-dów technicznych oraz w zależności od możliwości technicznych firmy znaczącą część napraw. Jeżeli moduł nie posiada możliwości technicznych do realizacji peł-nego zakresu prac to w porozumieniu z modułem 2, 3 i 10 zleca się określony zakres prac firmie obcej. Najczęściej dotyczy to wybranego podzespołu, który jest demon-towany i dostarczany do naprawy w wybranej firmie. Odbiór po naprawie następuje przy współudziale modułu 6 i PU.

5. Moduł realizacji obcej. W przypadku zakresu prac naprawczych zewnętrznych przekazanie i odbiór zespołu lub urządzenia odbywa się komisyjnie z udziałem mo-dułów 4, 6, 7, 9, PU i 10 przy akceptacji 2.

6. Moduł kontroli. Sprawdza, czy przewidywany zakres prac został zrealizowany oraz czy ich jakość jest odpowiednia. Kontroli podlega zakres prac realizowanych w rea-lizacji obcej jak również własnej. Zauważone usterki w tym zakresie są przekazy-wane do kierownictwa PU.

7. Moduł odnowy bazy technicznej. Decyzje tego modułu wynikają z następujących danych:

• strategii firmy uzupełnionych przez moduł 2,

• danych otrzymywanych z modułu 1 i 10,

• informacji z otoczenia.

8. Moduł doskonalenia kadr. Sprowadzenie do firmy nowej maszyny lub urządzenia powinno zawsze zostać poprzedzone szkoleniem pracowników, którzy mają dany środek eksploatować.

9. Moduł rozliczeń. Na podstawie dokumentów operacyjnych wystawianych na okre-ślone zlecenia moduł sporządza zestawienia zbiorcze, jak również kontroluje zasad-ność realizacji danych operacji. Rozlicza również inne drobne prace realizowane, np. na rzecz najbliższego otoczenia przedsiębiorstwa.

10. Moduł techniczny realizuje funkcje:

• planistyczne, planowaniu podlegają, m. in.: terminy napraw, środki finansowe, potrzeby materiałowe, pracochłonność, wartość usług obcych itp,

• konstrukcyjne, opracowanie niezbędnej dokumentacji konstrukcyjnej dla potrzeb realizowanych prac naprawczych,

• technologiczne, opracowuje technologię dla części regenerowanych i dorabia-nych niezbęddorabia-nych do realizowadorabia-nych napraw,

• monitoringowe, szczególnie w przypadku gdy dane są przekazywane na trady-cyjnych nośnikach spełnia rolę pośrednika, kontrolera i filtra danych nim zostaną one przekazane do modułu 1. Podobną rolę spełnia w przypadku danych pocho-dzących z modułów 6 i 9,

• oceny stanu technicznego posiadanych urządzeń technologicznych, jak również stanu przygotowań do realizacji planowanych napraw. Funkcja ta jest realizowa-na w realizowa-na podstawie danych otrzymywanych z modułu 1 i danych bezpośrednio dostarczanych do modułu technicznego,

• ewidencji i aktualizacji, gdzie w ramach tej funkcji jest realizowana typowa ewi-dencja środków trwałych dla potrzeb służb finansowo – księgowych, jak również tzw. „Paszportyzacja” – czyli aktualna dokumentacja techniczno-ruchowa na bieżąco aktualizowana,

• emisji dokumentacji, gdzie emitowana jest dokumentacja (tzw. warsztatowa) niezbędna dla prowadzenia napraw. Zalicza się do niej: rysunki konstrukcyjne, karty i przewodniki technologiczne, dokumentacje pobrania materiału, karty pra-cy i płapra-cy itp. W tej grupie dokumentów znajduje się również wystąpienie o „zgodę na wyłączenie urządzenia z ruchu” .

Zdefiniowanie funkcji realizowanych przez poszczególne moduły, jak i uwzględ-nienie elementów kosztowych pozwala na tworzenie procedur działania podsystemu eksploatacji w strukturze przedsiębiorstwa. Umożliwia również zarządzanie danymi niezbędnymi dla potrzeb funkcjonowania tego obszaru działalności zakładu.

Różnorodność własności systemu eksploatacji, obiektów technicznych i realizo-wanych zadań implikuje różnorodność metod i środków badawczych, w tym także me-tod i form informatycznych systemów obsługi eksploatacji maszyn.

Proces przetwarzania dla potrzeb zarządzania systemem eksploatacji, dla small bu-sinessu, może być realizowany przy wykorzystaniu następujących podstawowych tech-nologii: tradycyjnej, rozproszonej, wspólnej bazy danych (WBD) – wspomaganej sys-temem eksperckim.

W zależności od stopnia wspomagania komputerowego obejmuje on swoim zasię-giem zróżnicowaną ilość danych. Umownie do tego modułu należy zaliczyć również przetwarzanie realizowane w innych modułach systemu eksploatacji. Moduł ten może działać w oparciu o wspólną bazę danych lub o dane rozproszone. Realizuje lub nadzo-ruje wykonanie wszystkich przeglądów technicznych oraz, w zależności od możliwości technicznych firmy, znaczącą część napraw.

W badanych firmach daje się zauważyć tendencja do zaniku zleceń realizacji na-praw głównych firmom wyspecjalizowanym. Związane to jest z ograniczeniami finan-sowymi. Przeglądy i naprawy są realizowane w terminach przewidzianych w planach według zakresu przewidzianego dla danego typu naprawy. Jeżeli moduł nie posiada możliwości technicznych do realizacji pełnego zakresu prac, to w porozumieniu z mo-dułem funkcji kierowniczych i logistycznych oraz technicznym zleca się określony zakres prac firmie obcej. Najczęściej dotyczy to wybranego podzespołu, który jest de-montowany i dostarczany do naprawy w wybranej firmie. Odbiór po naprawie następuje przy współudziale modułu kontroli i Podsystemu Użytkowania (PU).

Zadania Systemu Eksploatacji Maszyn obejmują realizację m. in. takich funkcji, jak:

• planistyczne, w ramach której planowaniu podlegają między innymi: terminy napraw, środki finansowe, potrzeby materiałowe, pracochłonność, wartość usług obcych, itp.,

• konstrukcyjne obejmujące opracowanie niezbędnej dokumentacji konstrukcyjnej dla potrzeb realizowanych prac naprawczych,

• technologiczne, obejmujące opracowanie technologii dla części regenerowanych i dorabianych niezbędnych do realizowanych napraw,

• monitoringowe, występujące szczególnie w przypadku, gdy dane są przekazywane na tradycyjnych nośnikach i wówczas spełnia on rolę pośrednika, kontrolera i filtra danych zanim zostaną one przekazane do modułu przetwarzania danych,

• oceny stanu technicznego posiadanych urządzeń technologicznych, jak również stanu przygotowań do realizacji planowanych napraw. Funkcja ta jest realizowa-na realizowa-na podstawie danych otrzymywanych z modułu przetwarzania danych i da-nych bezpośrednio dostarczada-nych do modułu technicznego,

• ewidencji i aktualizacji, w ramach tej funkcji jest realizowana typowa ewidencja środków trwałych dla potrzeb służb finansowo-księgowych, jak również tzw.

„paszportyzacja”, czyli aktualna dokumentacja techniczno-ruchowa na bieżąco aktualizowana,

• emisji dokumentacji, w ramach tej funkcji emitowana jest dokumentacja (tzw.

warsztatowa) niezbędna dla prowadzenia napraw. Zalicza się do niej: rysunki konstrukcyjne, karty i przewodniki technologiczne, dokumentacje pobrania ma-teriału, karty pracy i płacy, itp. W tej grupie dokumentów znajduje się również wystąpienie o „zgodę na wyłączenie urządzenia z ruchu”.

W ramach odnowy bazy technicznej ewidencjonowane i wykorzystywane są dane z zakresu:

• strategii firmy uzupełnionych przez moduł realizacji zadań,

• danych otrzymywanych z modułu przetwarzania danych i technicznego,

• informacji z otoczenia.

Wśród przyczyn, które wymuszają odnowę bazy technologicznej znajdują się m.

in. takie uwarunkowania, jak konieczność zastosowania nowych technologii, zużycie techniczne i moralne, konieczność ekonomiczna likwidacji miejsc pracy, która wymu-sza zakup nowych maszyn i urządzeń o większej wydajności. Na przykład w jednej z badanych firm zakupiono obrabiarkę CNC, która zastąpiła sześć obrabiarek tradycyj-nych obsługiwatradycyj-nych przez osiemnastu pracowników. Odnowa bazy technicznej może być realizowana w różny sposób. W przypadku, kiedy firma posiada odpowiedni kapitał własny lub uzyska nisko oprocentowany kredyt bankowy, jest realizowany zakup ma-szyny lub urządzenia technologicznego. Warunkiem dodatkowym powinno być duże prawdopodobieństwo pełnego wykorzystania danego środka w dłuższym okresie czasu.

W przypadku innych bardziej złożonych uwarunkowań techniczno-ekonomicznych odnowa bazy technologicznej następuje na zasadzie leasingu lub outsourcingu. Czynni-kiem, który determinuje ostateczną decyzję, jest przeprowadzany w ramach tego modu-łu rachunek efektywności ekonomicznej proponowanego rozwiązania. Moduł odnowy bazy nadzoruje i realizuje dostarczenie środka na teren zakładu, jego instalację oraz przekazanie do eksploatacji.

3.2. MODUŁ FUNKCJI KIEROWNICZYCH I LOGISTYCZNYCH