SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne
189
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
4 III
Operacyjne cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczniowie/uczennice będą potrafi li:
współpracować w grupie projektowej,
dokonać analizy i syntezy zgromadzonych materiałów,
opracować wyniki przeprowadzonych badań (kwestionariuszy ankiet, wywiadów i in.), jeśli jest to działanie związane z tematyką projektu,
przeprowadzić samodzielnie doświadczenia, jeśli jest to działanie związane z tematyką projektu, wykonać samodzielnie modele, makiety, albumy, plakaty, jeśli jest to działanie związane z tematyką
projektu,
zgromadzić wypracowane i zebrane materiały oraz karty oceny i karty obserwacji w Teczce Projektu, opracować miniraport z dokonanych prac,
skonsultować z nauczycielem/nauczycielką przebieg prac nad projektem, uzupełnić kartę pracy nad projektem,
skorzystać z przewodnika dla uczniów/uczennic dotyczącego modułu III – wykonanie projektu.
Dominujące metody pracy z uczniami/uczennicami:
Warsztaty – praca w grupach projektowych.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla nauczyciela/nauczycielki do modułu III, Przewodnik dla ucznia/uczennicy do modułu III, komputer, drukarka,
materiały piśmienne: mazaki, papier biały A4, płyty CD, pendrive’y,
Teczki Projektów z zebranymi ćwiczeniami, wypracowanymi materiałami, raportami, kartami samooceny, arkuszami oceny procesu tworzenia pracy projektowej, kartami obserwacji, płytami CD.
Formy pracy uczniów/uczennic:
Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć i wskazówki metodyczne
1. Wykonywanie projektu w zespole. Na tym etapie prac nad projektem uczniowie/uczennice w zależ-ności od charakteru wykonywanego projektu, powinni dokonywać selekcji i analizy zebranych informacji, opracowywać wyniki ankiet, wywiadów, przeprowadzać doświadczenia lub ekspery-menty, przygotowywać modele, makiety, albumy, plakaty itp. Należy zapewnić im samodzielność w realizowanych działaniach i reagować, służyć pomocą w sytuacjach, tego wymagających.
Przed zajęciami należy zapoznać się z informacjami merytorycznymi do zajęć 4 – Sugestia 4
„Zapewnienie uczniom/uczennicom samodzielności w podejmowanych działaniach”.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 190
2. Gromadzenie zebranych materiałów, wykonanych fotografi i, wyników badań w Teczce Projektu – Należy systematycznie monitorować prowadzenie przez uczniów/uczennice Teczki Projektu i zachęcać ich do gromadzenia wszystkich zebranych i wypracowanych materiałów.
3. Konsultacje z uczniami/uczennicami – spotkania z uczniami/uczennicami powinny mieć charakter konsultacji, przy zapewnieniu im wysokiego poziomu samodzielności.
Samodzielna praca uczniów/uczennic
Po zajęciach 4 uczniowie/uczennice powinni zapoznać się z materiałem do modułu III, część 7.
„Wykonywanie projektu w praktyce, o ile było to założone w celach projektu”.
INFORMACJE MERYTORYCZNE DLA NAUCZYCIELA/
NAUCZYCIELKI
193
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki Moduł III – Wykonanie projektu
4 III
Sugestia 4.
Zapewnienie uczniom/uczennicom samodzielności w podejmowanych działaniach Głównym wyróżnikiem projektów, spośród innych metod, jest wysoki poziom samodzielności uczniów/uczennic przy wykonywaniu podjętych prac. Dlatego szczególnie ważne jest, aby nauczy-ciel/nauczycielka motywował/a ich do samodzielnego podejmowania decyzji i samodzielności w działaniach. Często nauczyciel/nauczycielka obserwując pracę uczniów/uczennic chciałby/aby podpowiedzieć im gotowe rozwiązanie, jednak wtedy projekt przestaje być projektem uczniów/
uczennic, a staje się projektem nauczyciela/nauczycielki. Nie należy zapominać, iż projekt, tak-że nieudany, jest wartościowy, jetak-żeli uczniowie/uczennice potrafi ą dostrzec popełnione błędy i wyciągnąć wnioski na przyszłość, aczkolwiek należy dołożyć wszelkich starań, aby projekt za-kończył się sukcesem.
Nauczyciel/nauczycielka powinien/powinna podejmować działania w tych przypadkach, gdy uczniowie/uczennice mają kłopoty, np. z zebraniem potrzebnych informacji. W zależności od konkretnej sytuacji może być to podpisanie przygotowanego przez uczniów/uczennice pisma będącego prośbą o umożliwienie przeprowadzenia badań lub skorzystania z informacji bądź zwrócenie się z bezpośrednią prośbą do dyrekcji zewnętrznej instytucji. Doświadczenia wskazują, że dostęp do pracowników/pracownic zatrudnionych w różnych instytucjach jest często mniejszym problemem niż się tego spodziewano.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne
197
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
5 III
Scenariusz zajęć dydaktycznych Moduł III – Wykonanie projektu
Operacyjne cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczniowie/uczennice będą potrafi li:
współpracować w grupie projektowej,
dokonać analizy i syntezy zgromadzonych materiałów,
zarchiwizować wykonane zdjęcia i fi lmy na nośniku elektronicznym, zgromadzić wypracowane i zebrane materiały w Teczce Projektu, opracować miniraport z dokonanych prac,
skonsultować z nauczycielem/nauczycielami przebieg prac nad projektem, uzupełnić kartę pracy nad projektem,
skorzystać z przewodnika dla uczniów/uczennic dotyczącego modułu III – wykonanie projektu.
Dominujące metody pracy z uczniami/uczennicami:
Warsztaty – praca w grupach projektowych.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla nauczyciela/nauczycielki do modułu III, Przewodnik dla ucznia/uczennicy do modułu III, komputer, drukarka,
materiały piśmienne: mazaki, papier biały A4, płyty CD, pendrive’y,
Teczki Projektów z zebranymi ćwiczeniami, wypracowanymi materiałami, raportami, kartami samooceny, arkuszami oceny procesu tworzenia pracy projektowej, kartami obserwacji, płytami CD.
Formy pracy uczniów/uczennic:
Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć i wskazówki metodyczne
1. Wykonywanie projektu w zespole.
2. Gromadzenie zebranych materiałów, wykonanych fotografi i, wyników badań w Teczce Projektu.
3. Konsultacje z uczniami/uczennicami. Zajęcia 5 mają podobny charakter jak zajęcia 4 i w dużej mierze zależą od rodzaju wykonywanego projektu. Nauczyciel/nauczycielka powinien/powinna zwró-cić szczególną uwagę na motywowanie uczniów/uczennic, ponieważ w pracy zespołu może pojawiać się znużenie lub zniechęcenie, gdyż uczniowie/uczennice na tym etapie edukacji nie są przyzwyczajeni do wykonywania prac długoterminowych i związanej z takim stylem pracy samodyscypliny. Aby zapewnić wysoki poziom i efektywność działań motywujących należy za-poznać się z Sugestią 5 w informacjach merytorycznych dla nauczyciela/nauczycielki do zajęć 5
„Motywowanie uczniów/uczennic do prowadzenia działań zaplanowanych w projekcie i dopro-wadzenie ich do końca”.
Samodzielna praca uczniów/uczennic
Po zajęciach 5 uczniowie/uczennice powinni zapoznać się z materiałem do modułu III część 8.
„Dokonywanie selekcji oraz analizy zgromadzonych informacji”.
INFORMACJE MERYTORYCZNE DLA NAUCZYCIELA/
NAUCZYCIELKI
201
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki Moduł III – Wykonanie projektu
5 III
Sugestia 5.
Motywowanie uczniów/uczennic do prowadzenia działań zaplanowanych w projekcie i doprowadzenie ich do końca
Motywacja jest to proces powstania, podtrzymania i ukierunkowywania działania, podtrzymuje określone zachowania ludzi, mające doprowadzić do osiągnięcia określonych celów.
Doświadczenia nasze wskazują, że uczniowie/uczennice są motywowani przez takie sytuacje i czynności, które:
skłaniają do tego, by osobiście i aktywnie zaangażowali się w proces kształcenia,
pozwalają na dokonanie własnego wyboru i podejmowanie decyzji zgodnie z możliwościami i wymogami zadania.
Motywacja uczniów/uczennic zwiększa się, gdy postrzegają zadanie dydaktyczne jako:
bezpośrednio lub pośrednio związane z osobistymi potrzebami, zainteresowaniami i celami, mające właściwy poziom trudności, tak że można liczyć na wykonanie zadania.
W trakcie wykonywania projektów często stajemu w obliczu faktu, że początkowy zapał uczniów/uczennic do wykonania ciekawego zadania może się zmniejszyć w obliczu piętrze-nia się zawartych w harmonogramie zadań i pojawiających się niekiedy nieprzewidzianych wcześniej problemów. Dzieje się tak, gdy projekt jest za długi, okazuje się niezbyt ciekawy dla uczniów/uczennic, bez systematycznego monitorowania ze strony nauczyciela/nauczycielki.
Jak motywować uczniów/uczennice, gdy tracą zapał? Jak podtrzymać (lub przywrócić) moty-wację uczniów/uczennic?
W sposób bardzo interesujący techniki motywowania uczniów/uczennic prezentuje Hanna Hamer74. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich, które powinny być, naszym zdaniem, stosowane przez nauczycieli/nauczycielki wdrażających do praktyki edukacyjnej metodę projektów:
stwórz luźną, nieformalną atmosferę, demonstruj poczucie humoru, żartuj, spraw, aby spotkania stały się dla uczniów/uczennic przyjemnością;
szanuj odmienne zdanie uczniów/uczennic i zachęcaj ich do samodzielnego, krytycznego, twórczego myślenia;
staraj się być lubianym nauczycielem/nauczycielką;
reaguj na potrzeby uczniów/uczennic, np. kiedy mówią Ci, że czegoś nie rozumieją lub gdy demonstrują objawy zmęczenia, zniechęcenia lub znudzenia;
stosuj różnego rodzaju środki dydaktyczne ułatwiające proces uczenia się uczniów/uczennic;
dbaj, aby poziom motywacji Twoich uczniów/uczennic nie był zbyt niski (wtedy nic nie robią) ani za wysoki (wtedy dochodzi do dezorganizacji myślenia i działania, zwłaszcza w sytuacjach trudnych);
obniżaj w grupie uczniów/uczennic poziom napięcia i lęku; im wyższy lęk, tym mniejsza sprawność intelektualna i możliwość rozwiązania postawionych problemów;
próbuj zaciekawiać uczniów/uczennice i rozwijać ich zainteresowania;
oczekuj od uczniów/uczennic tego, co w nich najlepsze i mów im o tym;
przypominaj uczniom/uczennicom, że niepowodzenia i błędy to normalny etap na drodze do doskonalenia się;
ucz wyciągania konstruktywnych wniosków z porażek;
74 H. Hamer, Klucz do efektywności nauczania, Veda, MEN 1994, str 97–99.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 202
chwal uczniów/uczennice często, także za najdrobniejsze osiągnięcia;
nagradzaj współpracę;
przyznawaj się do błędów, okazuj, że jesteś omylny/a, ponieważ to zwiększa sympatię uczniów/
uczennic do Ciebie i modeluje zachowanie uczniów/uczennic (stanowi wzór do naśladowania);
utrzymuj własną motywację do pracy na wysokim poziomie, bądź entuzjastyczny/a;
kontroluj własny poziom stresu.
W sposób bardzo interesujący Hamer prezentuje również receptę dla nauczyciela/nauczycielki na sukces uczniów/uczennic. Poniżej wymieniamy 20 wybranych wskazówek, które naszym zdaniem mogą być przydatne dla nauczycieli/nauczycielek wdrażających metodę projektów.
Przekonaj ucznia/uczennicę, że naprawdę lubisz go uczyć.
Prowadź zajęcia z zapałem.
Okazuj zaufanie uczniom/uczennicom.
Wyraźnie określaj cele.
Wskazuj korzyści.
Dobrze organizuj zajęcia.
Dbaj o dobry nastrój ucznia/uczennicy.
Polegaj na uczniach/uczennicach, stawiaj na nich, wierz w ich możliwości.
Bądź dla nich oparciem, bądź po ich stronie.
Zawsze dotrzymuj przyrzeczeń.
Udzielaj odpowiedzi na najtrudniejsze pytania.
Jeśli coś się uczniom/uczennicom nie uda, zrozum ich, ale nie okazuj litości, zachęć do dalszej pracy.
Zachęcaj uczniów/uczennice do chwalenia się kolejnymi osiągnięciami.
Chwal za wszystko, co da się pochwalić.
Mów często, że podoba Ci się ich praca, doceniaj ich.
Rozwijaj ich samodzielność.
Zachęcaj do krytycznego myślenia.
Okazuj im swoje pozytywne uczucia.
Stosuj różne metody nauczania – uczenia się uczniów/uczennic – bądź nieszablonowy i ekscytujący.
Odnoś do rzeczywistości to, czego ich uczysz – niech praktyka uzupełnia teorię75.
Kończąc rozważania dotyczące sposobów motywowania uczniów/uczennic do podejmowania działań projektowych należy na pewno się zgodzić z faktem, że naturalna motywacja do ucze-nia się może być wzbudzona w bezpiecznym, pełnym zaufaucze-nia i podtrzymującym otoczeniu, charakteryzującym się:
dobrymi stosunkami z nauczycielami/nauczycielkami, organizatorami kształcenia, którzy są w stanie zauważyć możliwości uczącego się,
takim wspieraniem i wspomaganiem nauki, które jest dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów/uczennic,
75 Ibidem, str. 100–101.
203
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki
5 III
Moduł III – Wykonanie projektu
istnieniem szans na podejmowanie przez uczniów/uczennice ryzyka bez strachu przed niepowodzeniem.
Jeszcze kilka przydatnych wskazówek motywujących uczniów/uczennice do pracy nad projektami:
Systematycznie sprawdzaj, co naprawdę zostało zrobione;
Informuj o projekcie rodziców i zachęć ich do współpracy;
Promuj projekt poza szkołą, nawiąż kontakt z lokalnymi mediami;
Zaangażuj innych nauczycieli/nauczycielki, rodziców i zewnętrznych obserwatorów, np. do oceny projektów;
Potraktuj przygotowanie publicznej prezentacji jako źródło motywacji.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne
207
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
6 III
Scenariusz zajęć dydaktycznych Moduł III – Wykonanie projektu
Operacyjne cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczniowie/uczennice będą potrafi li:
współpracować w grupie projektowej,
dokonać przeglądu, selekcji i syntezy Teczki Projektu, rozpoznać strukturę przykładowych kart projektu,
dokonać oceny drugiego etapu prac projektowych przy zastosowaniu karty samooceny, zaprezentować elementy prac projektowych korzystając z materiałów zgromadzonych
w Teczce Projektu,
ocenić prace projektowe koleżanek i kolegów z innej grupy, zgodnie z przyjętymi kryteriami, wskazać mocne i słabe strony dokonań koleżanek i kolegów,
wskazać sposoby zniwelowania słabych stron dokonań koleżanek i kolegów,
wyeliminować słabe strony projektu zgodnie z wskazaniami koleżanek, kolegów i nauczyciela/
nauczycielki,
opracowywać miniraport z dokonanych prac,
skorzystać z przewodnika dla uczniów/uczennic dotyczącego modułu III – wykonanie projektu.
Dominujące metody pracy z uczniami/uczennicami:
dyskusja frontalna,
warsztaty – praca w grupach projektowych.
Środki dydaktyczne
:
Poradnik dla nauczyciela/nauczycielki do modułu III, Przewodnik dla ucznia/uczennicy do modułu III, komputer, rzutnik multimedialny,
materiały piśmienne: mazaki, papier biały A4, przykłady kart projektu,
Teczki Projektów z zebranymi ćwiczeniami, wypracowanymi materiałami, raportami, kartami samooceny, arkuszami oceny procesu tworzenia pracy projektowej, kartami obserwacji, płytami CD.
Formy pracy uczniów/uczennic:
Zespołowa, indywidualna, grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć i wskazówki metodyczne
1. Synteza materiałów zebranych w Teczce Projektu. Na tym etapie prac nad projektem uczniowie/
uczennice powinni dokonać przeglądu, selekcji oraz syntezy materiałów zebranych w Teczce Projektu. Jest to również czas na formułowanie wniosków z działań podjętych w projekcie.
2. Wykonywanie projektu w zespole. Uczniowie/uczennice przygotowują materiały do sporządzenia karty projektu – swoistej wizytówki wykonanych prac. Można ponownie pokazać zespołom przykładowe karty projektów zamieszczone w załącznikach przedmiotowych – Dobre praktyki przedmiotowe.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 208
tującego w pracy nad projektem” w informacjach merytorycznych do zajęć 6. Jeżeli uczniowie/
uczennice korzystają ze wskazanych w załącznikach do zajęć 3 kart samooceny – rozpoczynają od wypełnienia kolumn dotyczących etapu II. Na tym etapie proponujemy wykorzystanie oceny koleżeńskiej, prowadzonej przez uczniów/uczennice spoza zespołu projektowego, np. pracują-cych nad innym projektem. Uczniowie/uczennice przedstawiają koleżankom i kolegom wykonaną przez siebie pracę, porównują zaplanowane w harmonogramie zadania z faktycznie wykonanymi.
Podczas prezentacji posługują się materiałami zgromadzonymi w Teczce Projektu. Oceniający wskazują na mocne strony projektu – co jest ciekawe, dobrze zrobione, co warto wykorzystać w karcie projektu i prezentacji, a co jeszcze należy poprawić, dopracować. W dyskusji może brać udział również nauczyciel/nauczycielka, a także inni nauczyciele/nauczycielki, jeżeli zostali włą-czeni w proces pracy nad projektem. Nauczyciel/nauczycielka powinien/powinna dokonać oceny pracy uczniów/uczennic na tym etapie wykorzystując arkusz oceny tworzenia pracy projektowej czy arkusze obserwacji zespołu zawarte w załącznikach do zajęć 3. Niezwykle ważne jest przeka-zanie informacji zwrotnej zespołowi i poszczególnym uczniom/uczennicom, aby wiedzieli, co jesz-cze w swojej pracy powinni poprawić, a gdzie już osiągnęli sukces.
Samodzielna praca uczniów/uczennic
Po zajęciach 6 uczniowie/uczennicy powinni zapoznać się z materiałem do modułu III część 9.
„Formułowanie wniosków z działań podjętych w projekcie”.