SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne
149
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁ
1
ZAJĘCIA
III
Operacyjne cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczniowie/uczennice będą potrafi li:
rozpoznać czynności związane z wykonaniem projektu, rozpoznać strukturę Teczki Projektu,
uporządkować karty ćwiczeń i wypracowane materiały w Teczce Projektu, rozpoznać strukturę karty pracy nad projektem,
uzasadnić potrzebę budowania Teczki Projektu i kart pracy nad projektem, poszukać informacji dotyczących projektu korzystając z różnych źródeł, współpracować w grupie projektowej,
umieścić wypracowane materiały w Teczce Projektu,
skorzystać z przewodnika dla uczniów/uczennic dotyczącego modułu III – wykonanie projektu.
Dominujące metody pracy z uczniami/uczennicami:
elementy wykładu wizualizowane prezentacjami multimedialnymi, warsztaty – praca w grupach projektowych.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla nauczyciela/nauczycielki do modułu III, Przewodnik dla ucznia/uczennicy do modułu III, komputer i rzutnik multimedialny,
prezentacje multimedialne: „Wykonanie projektu”, „Teczka Projektu”, karty pracy nad projektem,
materiały piśmienne: mazaki, papier biały A4,
Teczki Projektu z zebranymi ćwiczeniami i wypracowanymi materiałami.
Formy pracy uczniów/uczennic:
Zespołowa i grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć i wskazówki metodyczne
1. Faza II – Wykonywanie projektu. Rozpoczynając zajęcia w module III należy zapoznać się z całym tek-stem umieszczonym w Informacjach merytorycznych dla nauczyciela/nauczycielki do wszyst-kich zajęć w tym module. Pozwoli to właściwie zaplanować i zorganizować pracę zespołów projektowych. Ponieważ uczniowie/uczennice mogą wykonywać różne projekty, wymagające różnej organizacji pracy, podany układ zajęć w tym module należy traktować elastycznie i do-stosować do specyfi ki wykonywanych przez uczniów/uczennice projektów. W scenariuszach kolejnych zajęć w module III wskazano jednak na te działania, które zdaniem autorek opraco-wania powinny znaleźć swoje miejsce na danym etapie prac nad projektem. Zanim uczniowie/
uczennice rozpoczną pracę nad projektem należy uświadomić im, jakie podstawowe zadania i czynności powinni wykonać, aby doprowadzić projekt do końca, oraz na co powinni zwracać szczególną uwagę. Podczas zajęć można skorzystać z prezentacji multimedialnej „Wykonanie projektu” – prezentacja I do modułu III.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 150
2. Struktura Teczki Projektu. Chcąc monitorować pracę grupy nad projektem, tak żeby był widoczny proces, a nie tylko efekt, uznaliśmy, że każda grupa wykonująca projekt będzie wszystkie mate-riały gromadziła w Teczce Projektu. Teczki projektu powinny być przechowywane przez nauczy-ciela/nauczycielkę, tak żeby były dostępne w czasie wdrażania całego projektu. Informacje nt. struktury Teczki Projektu znajdują się w Sugestii I Informacji merytorycznych dla nauczyciela/
nauczycielki do zajęć 1, moduł III „Dokumentowanie pracy nad projektem”. Podczas zajęć moż-na skorzystać z prezentacji multimedialnej Teczka Projektu – prezentacja II do modułu III. Struk-tura Teczki Projektu jest zamieszczona również w Przewodniku dla ucznia/uczennicy – moduł III, część 2. „Dokumentowanie pracy nad projektem”. Uczniowie/uczennice powinni/powinny usys-tematyzować wypracowane do tej pory dokumenty w poszczególnych częściach Teczki Pro-jektu (część 1. „Nasze kompetencje interpersonalne” – dokumenty gromadzone dotychczas w segregatorach indywidualnych lub segregatorze nauczyciela/nauczycielki; część 2. „Doku-menty związane z planowaniem projektu” – doku„Doku-menty wypracowane przez zespół w module II).
Podczas wykonywania projektu uczniowie/uczennice będą tworzyć kolejne części Teczki Pro-jektu. Warto zwrócić uczniom/uczennicom uwagę, że Teczka Projektu ma pomóc im w groma-dzeniu i porządkowaniu różnorodnych materiałów związanych z realizacją projektu i to oni, jako zespół, odpowiadają za kształt i zawartość Teczki.
3. Wykonywanie projektu w zespole. Zespoły przystępują do samodzielnej pracy nad swoim projek-tem. Należy zachęcić uczniów/uczennice do poszukiwania informacji z różnych źródeł i groma-dzenia ich w Teczce Projektu. Zbierane informacje powinny być zorientowane na rozstrzygnię-cie postawionych w projekrozstrzygnię-cie problemów. Należy szczególną uwagę zwracać na dokonywanie analizy i selekcji zgromadzonych informacji – może to sprawiać uczniom/uczennicom wiele trudności. Proponujemy również, dla porządkowania i systematyzowania prac uczniowskich, wprowadzenie kart pracy nad projektem (załącznik 1). Proponowana karta pracy nad projek-tem może być modyfi kowana i dostosowywana do potrzeb nauczycieli/nauczycielek i specyfi ki pracy nad danym projektem. W karcie uczeń/uczennica wpisuje zadanie, jakie ma przydzielone do wykonania. Jeżeli termin wykonania pokrywa się z kolejnymi zajęciami to wpisuje, czy udało mu się wykonać zadanie w terminie. Jeżeli wykonanie zadania trwa dłużej, uczeń/uczennica na kolejnych zajęciach opisuje stan jego realizacji. Karta pracy nad projektem powinna za-pewnić systematyczną pracę uczniów/uczennic nad projektem, unikanie odkładania wszyst-kiego na ostatnią chwilę. Pozwala również na monitorowanie pracy zarówno przez pozostałych członków zespołu, jak i nauczyciela/nauczycielkę. Uczeń/uczennica może również dokonać w ostatniej kolumnie samooceny np.: pracowałem dobrze, zadanie wykonane w terminie, wykonałam zadanie z opóźnieniem. Karty pracy nad projektem poszczególnych uczniów/
uczennic powinny być przechowywane w Teczce Projektu w jej części 4.
Samodzielna praca uczniów/uczennic
Po zajęciach 1 uczniowie/uczennice powinni zapoznać się z materiałem do modułu III część 1.
„Zalecenia dla uczniów/uczennic wykonujących projekt”, część 2. „Dokumentowanie pracy nad projektem”, część 3. „Podejmowanie systematycznych działań zmierzających do rozwiązania problemów szczegółowych związanych z wykonaniem projektu”.
ZAŁĄCZNIKI
153
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁ
1
ZAJĘCIA
Załączniki
III
Moduł III – Wykonanie projektu
Załącznik 1 (moduł III, zajęcia 1)
Karta pracy nad projektem (przykład)
Uczeń/uczennica ………..………..
Tytuł projektu ………
Data Zadanie do wykonania
Termin wykonania zadania
Data konsultacji
Stan realizacji
Data ukończenia zadania
Samoocena realizacji zadania (stopień osiągnięcia sukcesu, terminowość, współpraca z członkami zespołu itp.)
INFORMACJE MERYTORYCZNE DLA NAUCZYCIELA/
NAUCZYCIELKI
1
157
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁ
1
ZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki Moduł III – Wykonanie projektu
III
Wykonanie projektu – faza II
Przystępujecie Państwo wraz z uczniami/uczennicami do kolejnej fazy pracy nad projektami. Wasi uczniowie/uczennice mają już ukształtowanych wiele umiejętności związanych z działaniami oko-łoprojektowymi, przede wszystkim z pracą w grupie i technikami twórczego rozwiązywania proble-mów. Mają również samodzielnie wybrany temat projektu, sporządzony jego opis, harmonogram prac i zawarliście z grupami uczniowskimi kontrakty edukacyjne.
Rozpoczynacie Państwo bardzo trudną fazę projektu. Na tym etapie pracy nad projektem musi zostać wprowadzone w życie wszystko to, nad czym pracowaliście z uczniami/uczennicami w po-przednich modułach.
Pomocą w kierowaniu pracą uczniów/uczennic wykonujących projekt może być dla Państwa swo-isty „dekalog” zaleceń:
wspieraj, nie wyręczaj swoich/swoje uczniów/uczennice;
pozwól uczniom/uczennicom poczuć się „właścicielami” wykonywanego projektu;
pobudzaj ich/je do rozwijania swoich zainteresowań;
zachęcaj do twórczego rozwiązywania problemów;
zachęcaj do korzystania z różnych źródeł informacji;
stwarzaj możliwości do dyskusji i negocjowania proponowanych rozwiązań;
zachęcaj do analizy popełnionych błędów i wyciągania z nich wniosków na przyszłość;
pamiętaj, że efekt pracy uczniów/uczennic nie musi być całkowicie zbieżny z Twoim początkowym wyobrażeniem o nim;
oomagaj uczniom/uczennicom rozwiązywać pojawiające się problemy i konfl ikty w grupie;
współpracuj z innymi nauczycielami/nauczycielkami, gdyż każdy projekt, nawet przedmiotowy, ma pewien wymiar interdyscyplinarny70.
Pragniemy przedstawić Państwu, za Mirosławem S. Szymańskim, struktury poszczególnych rodza-jów metody projektów, które stanowią wizualizację różnych schematów wdrażania tej metody.
Struktura metody projektów przy projekcie typu „robimy coś – cokolwiek”
Nieokreślona sytuacja
Warsztaty (ćwiczenia) służące lepszemu poznaniu się grupy (tzw. metainterakcje) Zgromadzenie pomysłów projektu np. metodą burzy mózgów
Wybór pomysłu do realizacji
Omówienie oczekiwań związanych z projektem Zaplanowanie realizacji projektu
Realizacja projektu
Metainterakcje w postaci np. treningu asertywności (w zależności od potrzeb grupy) Wspólna analiza realizacji projektu71
70 A. Mikina, B. Zając: Metoda projektów nie tylko w gimnazjum. Poradnik dla nauczycieli i dyrektorów szkół, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2012.
71 M. S. Szymański: O metodzie projektów... op. cit., str. 89.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 158
Zapoznanie z programem nauczania danego przedmiotu
Zakreślenie pola poszukiwań tematyki projektu
Uściślenie problematyki projektu
Wykład wprowadzający w problematykę projektu
Dyskusja plenarna nad wyborem projektu
Praca w małych grupach
Dyskusja plenarna nad wypracowanymi w grupach rozwiązaniami
„Czas dla drużyny”
(np. dla wzajemnego poinformowania o przyjętej strategii działania)
Praca grupowa i indywidualna nad poszczególnymi częściami projektu
Złożenie sprawozdań z efektów prac (prezentacje)
Dyskusja plenarna nad uzyskanymi wynikami, analiza i krytyczna ocena procesu realizacji projektu72
72 M. S. Szymański: O metodzie projektów. op. cit., str. 91.
159
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁ
1
ZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki
III
Moduł III – Wykonanie projektu
Struktura metody projektów przy projekcie typu „wykonujemy konkretne zlecenie”
Przyjęcie zlecenia
Dyskusja nad zleceniem z udziałem wszystkich uczniów/uczennic
Podział na mniejsze grupy
Praca w grupach nad poszczególnymi aspektami zagadnienia
Dyskusja plenarna
Podział zadań pomiędzy poszczególne grupy
Praca w grupach nad wykonaniem poszczególnych zadań
Przedstawienie i uzgodnienie wyników
Dyskusja ze zleceniodawcą nad rezultatami projektu
Retrospekcja73
Szczegółowa analiza powyżej zapisanych schematów wskazuje, że najbardziej odpowiadający kon-cepcji wdrażania metody projektów przedstawianej w niniejszym opracowaniu jest schemat nr 2.
Pragniemy również zwrócić uwagę Państwa na wyjaśnienie dwóch istotnych naszym zdaniem pojęć, które występują w/w wymienionych schematach.
Pierwsze pojęcie to „czas dla drużyny”. Ten element może i powinien pojawić się we wszystkich omówionych fazach realizacji projektu na wniosek nauczyciela/nauczycielki bądź uczniów/uczen-nic. Służy on celom organizacyjnym, np. gdy niektórzy uczniowie/uczennice mają poczucie, że się zagubili, nie nadążają za zbyt szybkim tempem pracy, gdy chcą poinformować innych o swoich sukcesach lub trudnościach albo chcą przedyskutować ponownie przyjętą strategię działania.
Przyjmuje się, iż czas dla drużyny poświęca się kwestiom związanym ze stroną merytoryczną projektu.
Drugie pojęcie to „metainterakcje”. Również i ten element może znaleźć zastosowanie we wszyst-kich fazach realizacji projektu i związany jest przede wszystkim z uczeniem się społecznym. Za-tem metainterakcje mogą być wykorzystane dla potrzeb analizy procesu współpracy, dyskusji
73 Ibidem, str. 90.
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 160
nauczycielka powinien/powinna wykorzystać różne formy ćwiczeń, gier dydaktycznych, insce-nizacji dla osiągnięcia założonych celów. Tak wykorzystany czas na pewno nie będzie stracony, ponieważ kształtowanie umiejętności społecznych uczniów/uczennic jest w metodzie projektów celem równie ważnym jak osiąganie zamierzonego w projekcie rezultatu merytorycznego.
Kolejne zagadnienia, jakie poruszamy w naszym poradniku, są wskazówkami dla Państwa, nakierowanymi na zapewnienie wysokiej jakości wykonywanych projektów uczniowskich i wy-nikają z naszych wieloletnich doświadczeń we wdrażaniu metody projektów w różnych środo-wiskach edukacyjnych.
Sugestia 1.
Dokumentowanie pracy nad projektem
Dla dokumentowania pracy nad projektem zachęcamy Państwa do budowania z uczniami/
uczennicami Teczek Projektu. Metoda projektów to strategia postępowania dydaktycznego zorientowana na proces, a nie jedynie na efekt końcowy. Teczka Projektu będzie dla uczniów/
uczennic swoistym „portfolio” – teczką dowodów osiągnięć, stanowiących o własnych doko-naniach projektowych. Teczka Projektu powinna być również podstawą oceny działań projek-towych.
W Teczce Projektu zespół będzie gromadził wszystkie zebrane materiały, informacje, zesta-wienia, zdjęcia itp. Jest to szczególnie przydatne, gdy zadania w projekcie wymagają przepro-wadzenia badań, zbierania informacji itp. Pozwoli to uniknąć sytuacji, gdy zdobyte wcześniej materiały gdzieś zaginą. Dla ułatwienia późniejszych prac, warto materiały i informacje katalo-gować i dokonywać ich selekcji. Uczniowie/uczennice mogą również prowadzić karty pracy lub dziennik projektu. Na specjalnie przygotowanych imiennych kartach powinny być zapisy-wane zadania każdego członka zespołu oraz stan ich realizacji. Karty pracy mogą być również uzupełnione o samoocenę dotyczącą wykonywanych działań. Karty pracy uczniów/uczennic stanowiących zespół mogą złożyć się na dziennik projektu, w którym również znajdą się raporty ze spotkań zespołu. Ciekawym elementem uzupełniającym Teczkę Projektu mogą być także zdjęcia dokumentujące przebieg pracy nad projektem.
Należy przyjąć, że Teczka Projektu, którą zespół będzie prowadzić, będzie zawierała następu-jące elementy:
1. Nasze kompetencje interpersonalne – badania prowadzone w trakcie zajęć:
Ocena swoich umiejętności i cech przedsiębiorczych;
Jak sobie radzisz z problemami – cztery części;
Ankieta „Indywidualne style uczenia się”;
Jak pracujesz w zespole?;
Ankieta „Moja rola w zespole”.
1
161
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁ
1
ZAJĘCIA
Informacje merytoryczne dla nauczyciela / nauczycielki
III
Moduł III – Wykonanie projektu
2. Dokumenty związane z planowaniem projektu:
Opis projektu;
Kontrakt edukacyjny;
Harmonogram prac.
3. Dokumenty związane z realizacją projektu:
Raporty ze spotkań grupowych;
Raporty z konsultacji z nauczycielami/nauczycielkami;
Wizualizacja przebiegu prac nad projektem (fotografi e, płytki z nagranymi fi lmami, zdjęcia dokumentujące etapy prac w grupie i inne);
Wyniki badań własnych, zebrane materiały i informacje;
Inne dokumenty związane z realizacją projektu.
4. Dokumenty związane z monitorowaniem i oceną prac projektowych:
Karty samooceny;
Karty pracy nad projektem;
Arkusz oceny procesu tworzenia pracy projektowej;
Karty obserwacji;
inne dokumenty związane z monitorowaniem i oceną prac projektowych.
5. Efekty projektu:
Karty projektu;
Prezentacja multimedialna lub inny sposób prezentacji efektów, np. nagrany fi lm z przedsięwzięcia.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne
165
Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do karieryMODUŁZAJĘCIA
2 III
Scenariusz zajęć dydaktycznych Moduł III – Wykonanie projektu
Operacyjne cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć uczniowie/uczennice będą potrafi li:
współpracować w grupie projektowej,
pozyskać informacje dotyczące projektu, korzystając z różnych źródeł,
opracować narzędzia badawcze – kwestionariusze ankiet, kwestionariusze wywiadów, karty obserwacji, plany doświadczeń – w zależności od tematu i charakteru projektu, zgromadzić wypracowane i zebrane materiały w Teczce Projektu,
opracować miniraport z dokonanych prac,
skonsultować z nauczycielem/nauczycielką przebieg prac nad projektem, uzupełnić kartę pracy nad projektem,
skorzystać z przewodnika dla uczniów/uczennic dotyczącego modułu III – wykonanie projektu.
Dominujące metody pracy z uczniami/uczennicami:
warsztaty – praca w grupach projektowych.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla nauczyciela/nauczycielki do modułu III, Przewodnik dla ucznia/uczennicy do modułu III, komputer, drukarka,
materiały piśmienne: mazaki, papier biały A4, karty pracy nad projektem,
Teczki Projektu z zebranymi ćwiczeniami i wypracowanymi materiałami.
Formy pracy uczniów/uczennic
:
Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć i wskazówki metodyczne
1. Wykonywanie projektu w zespole. Na tym etapie pracy uczniowie/uczennice, w zależności od tema-tu i charakteru projektema-tu, przygotowują narzędzia badawcze (kwestionariusze ankiet, wywiadów), planują eksperymenty lub doświadczenia, szczegółowo określają jakie materiały, narzędzia będą potrzebne, ile to będzie kosztowało, skąd można pozyskać fundusze, kto może pomóc np. w zdo-byciu informacji, nakręceniu fi lmu itp.
2. Gromadzenie materiałów w Teczce Projektu. Uczniowie/uczennice powinni gromadzić w Teczce Pro-jektu wszystkie pozyskane i wypracowane materiały, np. wydruki materiałów z Internetu, ksero-kopie artykułów, opracowane plany, np. makiet, urządzeń, pytania do wywiadu, itp., w zależności od charakteru projektu. W Teczce powinny znaleźć się zarówno materiały pozyskane w czasie poza zajęciami, jak i wypracowane przez zespół podczas zajęć. Uczniowie/uczennice mogą krót-ko raportować każde spotkanie zapisując, co zrobili, co ustalili, co i przez krót-kogo powinno być wykonane na kolejne spotkanie.
3. Konsultacje z uczniami/uczennicami. Poszczególne zajęcia w module III powinny dać możli-wość współpracy uczniów/uczennic w zespole projektowym, ale są także czasem
prze-Rozwój zainteresowań uczniów gimnazjum drogą do kariery 166
uczycielki, im bardziej będzie mógł w trakcie przebiegu projektu stanąć z boku i pozostawić samodzielne działania uczniom/uczennicom. Jednak, dopóki będzie to potrzebne, nauczy-ciel/nauczycielka powinien/powinna czuwać nad przebiegiem prac nad projektem i służyć uczniom/uczennicom pomocą. Należy zapoznać się z Sugestią 2 w informacjach meryto-rycznych dla nauczyciela/nauczycielki do zajęć 2, moduł III „Regularne spotkania konsultacyj-ne z uczniami/uczennicami”.
Samodzielna praca uczniów/uczennic
Po zajęciach 2 uczniowie/uczennice powinni zapoznać się z materiałem do modułu III część 4.
„Uczestniczenie w konsultacjach organizowanych przez nauczyciela/nauczycielkę” i część 5.
„Zbieranie i gromadzenie informacji potrzebnych do rozstrzygnięcia problemów postawionych w projekcie”.