strogi Piusa VII (w bulli Ecclesiam Jesu Christi z 23 września 1821) sprawiły, że w sierpniu i paździer
niku r. 1821 wydał ukazy, wzbraniające tworzenia tajnych związków, a w szczególności masoneryi.
Loże musiały zamknąć swe podwoje, ale tajne związki1), dążące do zaprowadzenia w Rosyi republi
kańskiej formy rządu, nie przestały działać w ukryciu i porozumiały się w tym celu z „Towarzystwem pa- tryotycznem “ polakiem2). Energiczne wystąpienie Mikołaja I w grudniu r. 1825 zapobiegło wybucho
wi rewolucyi, poczem pięciu głowaczy (Pestel, Mu- rawiew, Bestużew, Rylejew i ks. Oboleński) poszło na szubienicę. Zadanie to podjęli w drugiej poło
wie X IX wieku nihiliści, a w ostatnich czasach so- cyaliśei i członkowie „Związku pracy". Twierdzą n a
wet, że w niektórych miastach rosyjskich na nowo odżyły loże, popierające dążności rewolucyjne.
II. W Szwecyi W ielka Loża krajowa założoną została w r, 1760 i cieszyła się z początku opieką
króla Gustawa III ; kiedy zaś tenże zmienił swoją politykę, a nawet w r. 1791 chciał Ludwikowi XVI nieść pomoc, zginął z reki Ankarstroma, jednego z członków sekty Illuminatów8). Dziś pod W. Lożą krajową są 4 loże prowincyonalne, 12 lóż św. Andrze
ja i 23 lóż św. Jana, z 12.176 „braćmi“*). Katolicy doznawali w tym kraju srogiego ucisku, tak że j e
*) Mianowicie Zw iązek północny i Związek południow y z siedzibą d yrektoryatu w Tulczynie.
2) Z a pośrednictw em ks. Antoniego Jabłonow skiego, który atoli nie chciał się zgoJzić na w szystkie plany spisko
w ych rosyjskich, a m ianow icie n a w ym ordow anie rodziny carskiej i w prow adzanie socyalizm u do przyszłej republiki, a żądał niepodległości dla swojej ojczyzny.
3) W yrok śm ierci na G ustaw a I II i n a L udw ika X V I był już w ydany na zjeździe m asońskim we F ra n k fu rcie r o ku 1786.
*) Dalens Kalender der Freimaurerei W ielkim m istrzem W. L oży krajow ej je st następca tro n u O skar G ustaw Adolf, a naczelnym w. m istrzem zakonu sam k ró l O skar II.
10
110
szcze w roku 1858. skazano sześć kobiet na wygna
nie i utratę praw obywatelskich za przejście na ło no Kościoła. Dopiero w r. 1878 za Oskara II przy
znano im ograniczoną wolność.
Podobny ucisk panował w Norwegii aż do r.
1845. W ielka Loża krajowa norwegska, założona w r.
1858. z siedzibą w Chrystyanii, ma pod sobą 3 loże szkockie św. Andrzeja i 9 lóż św. Jana, z 3466
„braćmi"1).
Dania dopiero w roku 1849 usunęła drakoń
skie prawa przeciw katolikom i ogłosiła wolność religijną. Wielka Loża krajowa w Kopenhadze ukon
stytuowana w r. 1858, jednoczy 1 lożę prowinoyo- nalną, 2 loże szkockie św. Andrzeja, 10 lóż św. J a na, 17 lóż instrukcyjnych i 4461 „braci". Protekto
rem „zakonu" był król Chrystyan IX, a dziś jest król Fryderyk.
III. Do Grecyi weszła masonerya dopiero w wieku X IX . Po zlaniu się W. Wschodu greckiego (od r.
1872) i Najwyższej Rady (Supreme Conseil) powstał W. Wschód zjednoczony (r. 1897) z siedzibą w A- tenach. W r. 1889 było tam 19 lóż symbolicznych i 2 loże kapitulne z tysiącem „braci".
W Rumunii niema najwyższej władzy masoń
skiej, ale je st 20 lóż, podlegającyoh obcym wła
dzom.
IV. W Turcyi europejskiej, a zwłaszcza w K on
stantynopolu, istnieją loże różnych narodowości, nie wyjąwszy żydowskich. W śród Turków postępowych utworzył się podobny związek, pod n azw ą: Młoda,
Turcya.
I^(. W Północnej Ameryce.
Już w r. 1727 wprowadzili Anglicy masoneryę do miasta Boston, poczem liczba lóż w krótkim
') T ak w r. 1904.
111 czasie niezmiernie się rozmnożyła ; a należeli do niej nawet tacy mężowie, jak Franklin i Washington.
Dziś w Stanaoh Zjednoczonych liczą 50 Wielkich Lóż z 121.076 lożami i 951.665 braćm i’).
Osobne loże tworzyli Irlandczycy, jako kadry fenianizmu, dalej żydzi, zjednoczeni w roku 1843 w związek Beni Berith, a później w „zakon" Kesher Shel Barzel, wreszcie murzyni, mający dzisiaj 32 Wielkich Lóż z 1300 lożami i 28.000 „braci". Krom tego są tam „ Templaryusze*, podzieleni na „wielkie komandorye" i „obozy“, — są Odd—Fellows, czyli masoni warstw niższych, którzy w roku 1880 mieli w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie 6.975 lóż, a 450.000 członków;—są wreszcie stowarzyszenia wzglę
dem katolików wrogo usposobione i występujące zaczepnie. Do nich należał fanatyczny związek tz.
Know-notliings (nic niewiedzących), za którego p o dmuchem dziki motłoch zburzył w roku 1857 kilka kościołów katolickich. Większe rozmiary przybrało stowarzyszenie pod nazwą Order o f American Union, dążące do zwalczania katolicyzmu wszelaką bronią, a mianowicie do rugowania katolików ze wszystkich urzędów i tamowania rozwoju szkół wyznaniowych;
a podobne tendencye miały także zw iązki: American Alliance, — Sentinels of freedom, — Secret Society o f fhe Knights commanders of the Sun itp 3).
Masonerya północno-amerykańska, idąc w śla
dy angielskiej, odrzuciła uchwałę W. Wschodu fran
cuskiego z roku 1877, czyli oświadczyła się za u- trzymaniem wiary w B og a; ale są i tam odcienia ateistyczne, jak np. związki wolnomyślicieli (free- thirikers) i t. z. teozofów, odnawiających magię
Saint-1) Por. Daleus. Kai. fu r die Freim. Loże trzym ają się obrządku angielskiego Y ork i m ają 3 do 7 stopni. O n ajw yż
szej władzy całej m asoneryi szkockiej t. j. w yższych stopni w C harleston m ów iliśm y w Rozdziale III.
2) P o r. Pius IX. i Jego Pontyfikat 5. III. str. 237 sq.
10*
112
Martina i hr. Cagliostro. Toteż nietylko katolicy za
wiązali ligę antymasońską, pod nazwą „katolickiego związku św. Ja n a “, ale niektóre wyznania prote
stanckie wzbroniły swoim członkom udziału w m a
soneryi i dla paraliżowania jej wpływów uformowa
ły t. z. National Christian Association.
Działaniu lóż, krzewiących, jeżeli nie ateizm, tedy indyferentyzm religijny, powszechnej apoteo
zie materyalizmu, bezwyznaniowym szkołom, w yu
zdanej prasie i literaturze zawdzięcza Ameryka, że niedowiarstwo i zepsucie obyczajów szerzy się tam w przerażający sposób, a olbrzymie defraudacye są tam codziennem zjawiskiem. W drugiej połowie XIX. wieku rozkrzewił się tam także spirytyzm wśród klas oświeconych.
Kościół katolicki na zasadzie „woluntaryani- zmu“, czyli zupełnego rozdziału religii i państwa, u- żywa swobody i ma poręczony przez konstytuoyę samorząd.
Poza Stanami Zjednoozonemi istnieją następu
jące władze masońskie: Wielka Loża Nowego Brun- świku w St. John (od r. 1867) z 86 lożami i 2064
„braćmi14, — W. Loża Kanadyjska w Toronto (od r. 1865), z 375 lożami i 30.485 „braómi“, — Koloro
wa W. Loża Kanadyjska (murzyńska), z 6 lożami i 165 „braćmi", — W. Loża Kwebeku w Montreal (od r. 1869) z 57 lożami i 4199 „braćmi“, — W. Loża Manitoby w W inipeg (od r. 1875) z 79 lożami i 3811 „ b r a ć m i — W. Loża w Prince Edwards Island (od r. 1875) z 14 lożami i 607 „braćmi", — W. L o ża Nowej Szkocyi w Halifax (od r. 1866) z 64 lożami i 3882 „braćmi"1).
?(. W środkowej Rmeryce.
W republikach środkowej Ameryki stara się
!) Por. Dalens Kai. fu r Freim. fu r das Jahr 1906.
113