MSPP a mikro i duże przedsiębiorstwa

Przedmiotem rozprawy nie są przedsiębiorstwa w ogóle, ale tylko te zaliczane do kategorii MSPP, czyli wyróżnione ze względu na wielkość i rodzaj własności. Za takim wyborem przemawia kilka argumentów a związane są one z kontekstem rozważań nad MSPP, jaki stanowią ryzyko i zaufanie. Tym zatem, co winno różnić MSPP od mikro, dużych i pozostałych firm sektora MSP powinny być określone ryzyka, zaufanie bądź zjawiska w istotny sposób wpływające na nie. W tak zdefiniowanej przestrzeni najważniejsze różnice pomiędzy mikroprzedsiębiorstwami i MSPP dotyczą charakteru bieżącej działalności. Różnica perspektyw to pierwszy kontekst pozwalający wyodrębnić analizowane typy przedsiębiorstw – sporą część firm mikroskali stanowią stosunkowo młode organizmy gospodarcze (w skali kraju jest to

98 kilkaset tysięcy rocznie), których celem w początkowej fazie jest przede wszystkim samo przetrwanie, temu wyzwaniu podporządkowuje się plany¹⁵⁴. Podstawowe ryzyko wyraża się tutaj nie tyle na jakiejś skali sukcesu-porażki, co faktycznie w dalszym funkcjonowaniu bądź likwidacji firmy – taka perspektywa oddziałuje na bieżącą działalność także wymiarze szacowania, podejmowania ryzyka, czy udzielania, odmowy zaufania (odwołując się do gier hazardowych można stwierdzić, że działania w tego typu firmach przypominają sytuację gracza, który w każdej kolejnej partii, turze stawia wszystko, co posiada). MSPP towarzyszy w tym kontekście dłuższa perspektywa czasowa zarówno w wymiarze doświadczenia jak i możliwych do określenia planów, co zmienia rodzaj ryzyka – dłuższy horyzont czasowy pociąga za sobą konsekwencje w postaci zmian narzędzi służących ocenie ryzyka; zdobyte doświadczenie pozwala natomiast skuteczniej, bo bardziej realnie, formułować oczekiwania względem partnerów biznesowych (realizując kontrakt po raz pierwszy lub po raz kolejny faktycznie odwołujemy się do innego zaufania). Po drugie mikroprzedsiębiorstwa mogą być silniej niż MSPP zależne od lidera/założyciela¹⁵⁵ – mają przed sobą, bądź nigdy nie przepracują właśnie ze względu na wielkość, kryzys przywództwa¹⁵⁶. Po trzecie firmy mikro skali nie mają takiej siły oddziaływania na otoczenie jak MSPP. Po czwarte wreszcie mikro firmy właśnie ze względu na wielkość nigdy nie staną przed koniecznością organizacji złożonej wewnętrznej struktury organizacyjnej. W wymiarze ryzyka przekłada się to na inne ryzyka wynikające bezpośrednio z relacji pomiędzy pracownikami i pracownikami a właścicielem/ami, w wymiarze zaufania natomiast wiąże się z ograniczonym, czy wręcz brakiem (poza właścicielem/ami) zaufania pionowego wewnątrz przedsiębiorstwa. Dla właściciela mniejsza firma to także możliwość skuteczniejszej kontroli przedsiębiorstwa zwłaszcza w wymiarze kontroli bezpośredniej – taka ewentualność, czy po prostu praktyka, ogranicza potrzebę zaufania.

154 W Polsce źródeł impulsu przedsiębiorczości należy szukać nie tylko w dążeniach jednostek do samorealizacji, poprawy własnego położenia zawodowego, czy finansowego, ale także w specyficznie polskich rozwiązaniach prawnych, które kreują budowanie relacji pomiędzy zakładem pracy a pracodawcą nie na drodze umowy o pracę, ale właśnie poprzez wynajęcie jednoosobowej firmy.

155 „Menedżer w odróżnieniu od kapitalisty nie może sobie pozwolić na sprawowanie władzy w sposób bezpośrednio i świadomie sprzeczny z życzeniami i interesami swoich podwładnych” – słowa R.

Dahrendorfa, por.: Gilejko L., Społeczeństwo a gospodarka. Socjologia ekonomiczna, Wydanie III (rozszerzone i uaktualnione), Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005, s. 136.

156 Hatch M.J., Teoria organizacji, PWN, Warszawa 2002, s. 180

99 Duże przedsiębiorstwa¹⁵⁷ odróżniają się od MSP w obrębie tych samych cech co mikroprzedsiębiorstwa z ta jednak różnicą, że w ich przypadku analizowane właściwości przyjmują inny poziom. Także firmy zatrudniające powyżej 249 pracowników, jak wszystkie działające na wolnym, wysoko konkurencyjnym rynku, narażone są na upadek, jednak ich położenie, poziom zasobów (materialnych i niematerialnych) oraz skala oddziaływania na otoczenie sprawia, że możliwe jest opracowywanie długofalowych planów a upadając, czy po prostu w sytuacji znaczących problemów, nie tyle znikają z rynku (choć i takie sytuacje mają miejsce – polskie stocznie), co podlegają przekształceniom własnościowym – są przejmowane, dzielone a nawet mogą liczyć na pomoc państwa, tak jak miało to miejsce w wielu krajach w czasie kryzysu, który rozpoczął się w 2008 roku (amerykański, czy raczej globalny GM¹⁵⁸, szkocki RBS¹⁵⁹, ale także polskie kopalnie¹⁶⁰, czy Zakłady Chemiczne POLICE¹⁶¹). Perspektywa czasowa jest zatem w przypadku największych przedsiębiorstw dłuższa, a alternatywa nie wyraża się w opozycyjnej parze upadek-przetrwanie, ale w bardziej złożonym układzie upadek-reorganizacja-trwanie, co umożliwiają właśnie zasoby zgromadzone przez tego typu firmy (ich często długie trwanie na rynku powoduje także, że dysponują one zyskami wypracowanymi w minionych latach, z których mogą pokryć ewentualne straty, presja na mikro firmy w kontekście ewentualnej reorganizacji ma zdecydowanie inny charakter i powiązana jest raczej z zasobnością portfela właściciela a nie tylko samej firmy). Ryzyko w tej perspektywie nie jest ryzykiem czystym (sytuacja, w której możliwe są tylko dwa skrajne rozwiązania), ale przyjmuje postać bardziej złożoną zarówno w zakresie ilości możliwych rozwiązań jak i możliwych do podjęcia czynności. Druga cecha, zależność od właściciela, także ulega przekształceniu, i przyjmuje postać, w której przedsiębiorstwo uniezależnia się od posiadaczy w co najmniej kilku aspektach. Po pierwsze właścicielom trudniej sprawować kontrolę nad tej skali firmami, zwłaszcza w wymiarze kontroli bezpośredniej, co znajduje odzwierciedlenie w złożonych strukturach

157 Nie podejmuję zupełnie w ramach rozprawy, mając na uwadze jej przedmiot, problemu ewentualnej konieczności zastosowania podziału w obszarze dużych przedsiębiorstw – różnica miedzy Toyotą a Zakładami Hipolita Cegielskiego w Poznaniu jest ogromna natomiast nie wpływa to bezpośrednio na rozważania o ryzyku i zaufaniu w sektorze MSPP. Mając zatem świadomość tego, że takie zróżnicowanie w obszarze podstawowych cech tego typu firm istnieje pomijam je traktując jako jedną kategorię wszystkie duże przedsiębiorstwa.

158 http://forsal.pl/artykuly/397136,gm_zamierza_wlozyc_11_miliardow_euro_w_opla.html

159 http://forsal.pl/artykuly/367317,31_mld_funtow_pomocy_dla_royal_bank_of_scotland.html

160 http://ec.europa.eu/community_law/state_aids/transports-2007/n575-07.pdf

161 http://www.strefabiznesu.gp24.pl/artykul/zaklady-chemiczne-police-pomocy-finansowej-wciaz-nie-ma-33902.html,

100 organizacyjnych i faktycznej delegacji uprawnień na rzecz niewłaścicieli (zazwyczaj profesjonalna kadra zarządzająca, którą jednak współcześnie wynagradza się często pakietami akcji, co czyni z niej, czy powinno czynić w zamierzeniu osób przekazujących część wynagrodzenia w takiej właśnie postaci, współwłaściciela – z konsekwencjami w postaci większego osobistego zaangażowania)¹⁶². Po drugie w przypadku dużych przedsiębiorstw, zdecydowanie częściej niż w mniejszych firmach, mamy do czynienia z rozproszoną własnością. Zmienia to sposób sprawowania kontroli nad przedsiębiorstwem – w przypadku spółek akcyjnych pojawia się konieczność zwoływania walnych zgromadzeń akcjonariuszy, te zaś nie obradują w sposób ciągły a jedynie czasowo, co ogranicza możliwości sprawowania bieżącej kontroli właścicielskiej (tą realizują, odpowiednio umocowani w strukturach organizacyjnych, wybrani współwłaściciele lub ich przedstawiciele). Trzecia z omawianych cech, czyli zdolność oddziaływania na otoczenie wyraża się dziś przede wszystkim w przypadku dużych firm poprzez oddziaływanie na lokalny rynek pracy i środowisko naturalne. W obu tych kontekstach ich siła określania warunków życia społeczności lokalnych jest zdecydowanie wyższa niż w przypadku mniejszych firm. Poziom czwartej cechy, złożoność wewnętrznej struktury organizacyjnej, jest konsekwencją choćby samej skali działalności największego typu przedsiębiorstw – 250 i więcej osób może działać skutecznie tylko pod warunkiem właściwego podziału kompetencji, władzy, ale także szacunku i prestiżu. w tym wymiarze ujawnia się także znaczenie powiązań między firmami (większe przedsiębiorstwa powołują do życia mniejsze organizmy gospodarcze w postaci spółek zależnych lub same należą bądź współwłaścicielami innych firm). Ta krótka charakterystyka oddaje wybrane płaszczyzny pozwalające stwierdzić zasadniczą odrębność sektora MSP od mikro i dużych przedsiębiorstw. Warto podkreślić, że opiera się ona na cechach jakościowych a nie ilościowych i jest wyrazem stopniowalności ważnych dla funkcjonowania firm procesów związanych z osobą właściciela, oddziaływaniem na otoczenie, czasową perspektywą działania i wynikającą stąd możliwością planowania przyszłych działań, czy wreszcie z poziomem wewnętrznego zróżnicowania.

162 Problem roli menedżerów we współczesnych przedsiębiorstwach jest wielowymiarowy i nie ogranicza się tylko do ich wynagradzania pakietami akcji. Takie działania powodują jednak, że położenie menedżera w obrębie przedsiębiorstwa ma co najmniej podwójny charakter – z jednej strony kumulują oni w swoich rękach władzę przynależną w ramach struktury organizacyjnej zajmowanym przez nich pozycjom, z drugiej jednak ich sytuacja jest określana także poprzez posiadanie akcji przedsiębiorstwa, por.: Gilejko L., Społeczeństwo a gospodarka. Socjologia ekonomiczna, Wydanie III (rozszerzone i uaktualnione), Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005, s. 131 – 141

101 Możliwy przebieg procesów różnicowania wewnątrz przedsiębiorstwa, powiązany z jego skalą i wyrażający fazy rozwoju organizacji prezentuje tabela 9 obrazująca zmiany kluczowych czynników zarządzania scharakteryzowane przez L. E.

Greinera. Określając potencjalne źródła wzrostu wskazuje on na sześć zmiennych o charakterze jakościowym, które charakteryzują organizacje (w tym gospodarcze) w kolejnych fazach wzrostu. Każdy z etapów definiują charakterystyczne dla niego szanse rozwoju, każdy wymaga także przezwyciężenia zagrożeń, które mogą przerodzić się w kryzys. Zdaniem L. E. Greinera fazy rozwoju trwają od 3 do 15 lat i wymagają zmian systemowych, strukturalnych i w ramach przywództwa a dokonują się one zarówno na drodze ewolucji jak i rewolucji – określenie sytuacji, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo jest koniecznym warunkiem dostarczenia odpowiednich informacji i materiałów niezbędnych do optymalnego wykorzystania bieżących szans i ograniczenia zagrożeń¹⁶³. W kontekście MSPP oznacza to zaś możliwość określenia problemów, sytuacji charakterystycznych dla tego typu organizacji właśnie ze względu na ich wielkość i wiek.

Tabela 9. Zmiany kluczowych czynników zarządzania w modelu rozwoju organizacji L.E. Greinera

Raporty i zyski Plany i inwestycje Nastawienie na wspólne cele Możliwy kryzys Kryzys

przywództwa

Kryzys autonomii Kryzys kontroli Kryzys biurokracji ?

Źródło: Orlik-Marciniak E., Zmiany w koncepcji L. E. Greinera a polskie organizacje, w: Lisiecki M. (red.), Zmiany jako czynnik rozwoju organizacji, Wydawnictwo KUL, Lublin 2003, s. 85

Każda organizacja ma w sobie zarówno potencjał destabilizujący jak i uruchamiający, wyzwalający potrzebę zmian i wreszcie je same. W kontekście rozważań nad ryzykiem i zaufaniem w sektorze MSPP kluczowe znaczenie mają zaproponowane przez L.E. Greinera rozwiązania w zakresie powiązania skali i wieku

163 Orlik-Marciniak E., Zmiany w koncepcji L. E. Greinera a polskie organizacje, w: Lisiecki M. (red.), Zmiany jako czynnik rozwoju organizacji, Wydawnictwo KUL, Lublin 2003, s. 84

102 organizacji z konkretnymi szansami (przesłanki wzrostu) i zagrożeniami (przyczyny kryzysów) wskazującymi także, czy pozwalającymi określić, fazę rozwoju np.

przedsiębiorstwa – umieszczenie konkretnej firmy w ramach skali L. E. Greinera pozwalałoby sprecyzować przyszłe problemy, wyzwania w obliczu, których znaleźć może się firma i podjąć w związku z tym konkretne działania (schemat poniżej).

Przedstawione podejście pozwala założyć, że MSPP będące przedmiotem zainteresowania rozprawy mają za sobą lub są w trakcie pierwszej fazy rozwoju (także w perspektywie wieku) związanej z kryzysem przywództwa (małe przedsiębiorstwa) i nie mają jeszcze za sobą etapu po kryzysie biurokracji (średnie firmy). Ich przewaga konkurencyjna wynikałaby zatem z wykorzystania szans wzrostu wpisanych w kierowanie, decentralizację i koordynację a kryzysy dotyczyłyby autonomii i kontroli – te źródła wzrostów i kryzysów stanowiłyby treść działań, wysiłków, bieżącego funkcjonowania firm analizowanego sektora.

Schemat 9. Fazy wzrostu organizacji w modelu L. E. Greinera

Faza I Faza II Faza III Faza IV Faza V

Młodość Dojrzałość

Wiek organizacji

– rewolucja (kryzys) – ewolucja (rozwój)

Źródło: Orlik-Marciniak E., Zmiany w koncepcji L. E. Greinera a polskie organizacje, w: Lisiecki M. (red.), Zmiany jako czynnik rozwoju organizacji, Wydawnictwo KUL, Lublin 2003, s. 85

Wielkość organizacji MałaDuża

1. Kryzys przywództwa 1. Wzrost przez

kreatywność

2. Wzrost przez kierowanie

3. Wzrost przez decentralizację

4. Wzrost przez koordynację

5. Wzrost przez współpracę

2. Kryzys autonomii

3. Kryzys kontroli

4. Kryzys biurokracji

5. Kryzys?

103 2.3 MSPP we współczesnej gospodarce polskiej – charakterystyka ilościowa

Poza poziomem badań, refleksji o charakterze analitycznym, wyjaśniającym, czy prognostycznym MSPP, szerzej MSP, to zbiór firm, który określają szczególne poziomy cech ilościowych. Ich zbieraniem i opracowywaniem zajmuje się GUS¹⁶⁴ i inne instytucje, publiczne oraz prywatne, monitorujące stan i rozwój sektora MSP w Polsce takie jak PARP, PAIZ, IBnGR, PKPP LEWIATAN, BCC, czy jednostki, zespoły badawcze szkół wyższych. W tej perspektywie, niezależnie od starań wymienionych, a także wielu innych, instytucji możemy mówić o pewnej niekonsekwencji w perspektywie definiowania MSP a jednocześnie o wciąż rozwijającym się, dzięki podejmowanym przez nie wysiłkom, poziomie świadomości najważniejszych właściwości sektora, jego mocnych, ale i słabych stron, czy barier rozwoju. W kontekście tych działań warto postawić pytanie o ich użyteczność, faktycznie zaś podjąć wysiłek zmierzający do określenia jednorodności analizowanego obszaru gospodarki – jeśli okazałby się on zbyt zróżnicowany, firmy małe znacznie różniłyby się od średnich, należałoby każdy raport dotyczący MSP poprzedzać swoistym wprowadzeniem dowodzącym podobieństw obu typów firm przynajmniej w obrębie podejmowanej problematyki, w przeciwnym razie opracowania tego typu winny zawierać osobne części, wnioski, prognozy dla obu typów przedsiębiorstw.

Zanim podejmę próbę określenia podobieństw i różnic pomiędzy częściami składowymi analizowanego sektora warto przyjrzeć się jego znaczeniu w obrębie całego systemu gospodarczego. By tego dokonać posłużę się podstawowym wskaźnikiem pomiaru gospodarki, jakim jest PKB. MSP wytworzyły w 2007 roku 17,3% PKB. Biorąc pod uwagę trzyczęściowy podział gospodarki ze względu na wielkość przedsiębiorstw możemy stwierdzić, że udział MSP jest mniejszy niż pozostałych sektorów niemniej jednak znaczący i już tylko ten fakt przemawia nie tylko za wyodrębnieniem takiej właśnie kategorii przedsiębiorstw, ale także za poddaniem ich

164 Publikacje GUS dostarczają między innymi informacji o charakterze spisowym, które bazują na danych pozyskiwanych dzięki obowiązkom rejestrowym i sprawozdawczym nałożonym na polskie przedsiębiorstwa i organy administracji publicznej. Drugim wymiarem działalności Urzędu jest organizacja badań tematycznych o charakterze reprezentatywnym, które dotyczą wybranych aspektów funkcjonowania sektora MSP. Efektem wysiłku poznawczego badaczy GUS są raporty dostarczające wiedzy o zjawiskach na poziomie makro, mezo, sprowadzonych także do określonych ram terytorialnych.

Stanowią one bez wątpienia doskonałą podstawę dla scharakteryzowania tła zjawisk, takich jak na przykład wyniki finansowe poszczególnych grup przedsiębiorstw. Na stronie GUS znajdujemy opis obowiązków firm i administracji publicznej w zakresie sprawozdawczości, por.:

http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psinfo.htm.

104 funkcjonowania gruntownej analizie – sposób powstawania, bariery towarzyszące kreowaniu niemal jednej piątej polskiego PKB nie mogą pozostać nieznane.

Tabela 10. Struktura PKB Polski w 2007 roku

PKB 100 %

w tym przedsiębiorstwa: 70,7 %

liczba zatrudnionych 0 – 9 osób 30,1 % liczba zatrudnionych 10 – 49 osób 7,3 % liczba zatrudnionych 50 – 249 osób 10,0 % liczba zatrudnionych powyżej 249 osób 23,3 % Udział sektora MSP w tworzeniu PKB 17,3 %

Źródło, opracowanie własne na podstawie: Żołnierski A., Znaczenie sektora MŚP w Polsce, w: Żołnierski A. (red.), Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP 2009, s.26

Kolejnym wskaźnikiem obrazującym znaczenie MSP w gospodarce naszego kraju może być liczba firm tego typu. To co je charakteryzuje w aspekcie ilościowym to specyficzne tło historyczne wynikające z charakteru zmian gospodarczych w Polsce po 1989 roku, na które składały się nie tylko warunki rynkowe, ale także, a w kilkuletnim okresie zapewne przede wszystkim, czynniki ustrojowe. W początkowym okresie transformacji gospodarczej wyróżnia się trzy zasadnicze fazy wzrostu liczby mikro i małych oraz średnich przedsiębiorstw (Schemat poniżej).

Schemat 9. Fazy ekspansji sektora MSP w Polsce

Źródło: Żołnierski A., Znaczenie sektora MŚP w Polsce, w: Żołnierski A. (red.), Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP 2009, s.23

Przedstawione dane oddają charakterystyczną dla pierwszych lat III RP dynamikę wzrostu liczby przedsiębiorstw w ramach analizowanego sektora – eksplozja przedsiębiorczości została zastąpiona w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych mechanizmem rynkowym, obecnie to on a nie czynniki będące konsekwencją zmian ustrojowych, decyduje o tym ile firm zostaje założonych, czy rozwiązanych. Dziś

105 przedsiębiorstwa nowo zakładane w dużej mierze zastępują już tylko firmy znikające z rynku a nie uzupełniają luki powstałe w ramach gospodarki centralnie planowanej – jest to zupełnie naturalny proces w ramach systemu wolnorynkowego a powtórzenie się sytuacji z pierwszej połowy lat dziewięćdziesiątych¹⁶⁵, kiedy liczba nowo zakładanych firm znacznie przewyższała liczbę tych likwidowanych należy uznać za trudną, czy wręcz niemożliwą do powtórzenia bez bodźca w postaci wyjątkowych okoliczności (wojna, rewolucja, globalny kryzys o skali oddziaływania podobnej do tego, co działo się w gospodarce światowej w 1929 roku i kolejnych latach). Wejście w fazę stabilizacji było związane w wykształceniem się charakterystycznej dla naszego kraju struktury gospodarki określonej ze względu na ilość przedsiębiorstw danej skali.

Tabela 11. Liczba przedsiębiorstw nowo powstałych i zlikwidowanych w latach 2003-2007, wg klas wielkości (liczba pracowników)

Lata Ogółem 0-9 10-49 50-249 Powyżej

249 2003

Założone 274837 265946 7569 1071 251

Zlikwidowane 153409 148202 3888 978 341

Różnica +121428 +117744 +3681 +93 –90

2004

Założone 228538 223863 4144 484 47

Zlikwidowane 209845 204979 3723 911 232

Różnica +18693 +18884 +421 –427 –185

2005

Założone 289406 282517 6144 651 94

Zlikwidowane 233067 228171 4059 665 172

Różnica +56339 +54346 +2085 –14 –78

2006

Założone 316681 311732 4409 448 92

Zlikwidowane 287642 283271 3742 451 178

Różnica +29039 +28461 +667 –3 –86

2007

Założone 314091 309248 4317 442 84

Zlikwidowane 257060 253100 3348 490 122

Różnica +57031 +56148 +969 –48 –38

Źródło – opracowanie własne na podstawie: Żołnierski A. (red.), Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–

2008, PARP 2009, s.265

165 W roku 1986 w Polsce funkcjonowało około 0,5 mln firm pozarolniczej gospodarki nieuspołecznionej, w 1989 roku 0,83 mln, ale w 1992 już prawie 1,7 mln, por.: Sobczak J.B., polski small business – próba rekonstrukcji, w: Skąpska G. (red.), Buddenbrookowie, czy piraci. Polscy przedsiębiorcy okresu głębokich przemian, UNIVERSITAS, Kraków 2002, s. 39 i 42. Dla porównania w 2007 roku przybyło w naszym kraju tylko 57031 przedsiębiorstw, por.: Żołnierski A. (red.), Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP 2009, s. 265

106 Powyższa tabela obrazuje przede wszystkim żywotność polskiej gospodarki w wymiarze likwidowania starych i zakładania nowych firm. Ukazuje także stały wzrost liczby przedsiębiorstw w ogóle jak i różnice pomiędzy ciągłym wzrostem ilości małych firm i niejednoznaczną tendencją w obszarze średnich przedsiębiorstw. W latach 2003 – 2007 w sektorze MSP powstało o 7424 firm więcej niż zostało ich zlikwidowanych, jednak na wzrost ten składa się dodatni bilans w obszarze małych przedsiębiorstw (+7823) i ujemny w przypadku firm średnich (– 399). Ujawnia się w ten sposób istotna różnica w funkcjonowaniu części składowych analizowanego obszaru gospodarki.

Martwi zwłaszcza ujemny bilans w przypadku średnich przedsiębiorstw, co może być związane z niedostatecznym potencjałem małych firm w zakresie kreowania przedsiębiorstw większej skali.

Ogólna liczba przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku to nieco ponad 3,7 miliona na co składało się ponad 3,5 miliona mikroprzedsiębiorstw, 159 tys. małych i prawie 30 tys. średnich oraz blisko 5 tys. największych firm. Sektor MSP obejmował zatem w 2009 roku blisko 190 tys. przedsiębiorstw, co stanowiło 5,1% ogółu firm (Tabela 12).

Dane GUS z lat 2003 – 2009 wskazują na względnie stałą liczbę przedsiębiorstw w ogóle – wzrost całkowitej liczby przedsiębiorstw o mniej niż 100 tys. i niewielkie zmiany w sektorze MSP – 10,4 % wzrost liczby małych firm i 1,25% spadek liczby firm średnich.

Tabela 12. Liczba przedsiębiorstw w Polsce wg klas wielkości, lata 2003 – 2009

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mikroprzedsiębiorstwa

0 - 9 pracowników 3463245 3485970 3528198 3548677 3599259 3568137 3548354 Małe przedsiębiorstwa

10 – 49 pracowników 144618 149159 154643 156408 159426 154833 159705 Średnie przedsiębiorstwa

50 – 249 pracowników 30106 30029 30174 30219 30266 29323 29730

Duże przedsiębiorstwa

powyżej 249 pracowników 6023 5157 5506 5437 5471 4800 4884

Razem 3643992 3670315 3718521 3740741 3794422 3757093 3742673

Źródło – opracowanie własne na podstawie: Łapiński J., Liczba zarejestrowanych i aktywnych MŚP, w: Żołnierski A. (red.), Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP 2009, s. 28; raport GUS: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2009 r., http://www.stat.gov.pl/gus/5840_822_PLK_HTML.htm

Sektor MSP to szerszy zbiór, którego częścią są stanowiące przedmiot rozprawy firmy sektora MSPP. Na 159 tys. firm małych zarejestrowanych w Polsce w 2009 roku 120 tys. było własnością prywatną (Tabela poniżej), co stanowi 75,52% ogółu tego typu przedsiębiorstw. W przypadku firm średnich 18736 z nich należało do sektora

107 prywatnego i było to 63,08% ogółu przedsiębiorstw tej skali. W perspektywie własnościowej oznacza to, że małe przedsiębiorstwa, częściej niż średnie stanowią własność prywatną (te ostatnie w wymiarze charakteru własności są bardziej podobne do dużych niż małych firm – 63,02% spośród największych przedsiębiorstw stanowiło własność prywatną). Małe przedsiębiorstwa w kontekście własności różnią się także znacznie od mikroprzedsiębiorstw, które aż w 98,51% przypadków są własnością prywatną. Oznacza to, że w skali kraju w wymiarze własnościowym, uwzględniając wielkość przedsiębiorstw, możemy wyróżnić trzy obszary – mikro, małe, średnie i duże firmy. Niezależnie od wielkości dominującą formą własności jest dziś jednak własność

107 prywatnego i było to 63,08% ogółu przedsiębiorstw tej skali. W perspektywie własnościowej oznacza to, że małe przedsiębiorstwa, częściej niż średnie stanowią własność prywatną (te ostatnie w wymiarze charakteru własności są bardziej podobne do dużych niż małych firm – 63,02% spośród największych przedsiębiorstw stanowiło własność prywatną). Małe przedsiębiorstwa w kontekście własności różnią się także znacznie od mikroprzedsiębiorstw, które aż w 98,51% przypadków są własnością prywatną. Oznacza to, że w skali kraju w wymiarze własnościowym, uwzględniając wielkość przedsiębiorstw, możemy wyróżnić trzy obszary – mikro, małe, średnie i duże firmy. Niezależnie od wielkości dominującą formą własności jest dziś jednak własność

W dokumencie Ryzyko i zaufanie jako czynniki rozwoju firm sektora małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych (Stron 97-113)