w okresie czasu od i w rześn ia 1930 r. do 1 w rześnia 1931 r.
Ż ycie k o ścio łó w c h rz e śc ija ń sk ich ro z w ija się w o sta tn ic h cza
sa c h pod zn ak iem zb liżen ia i w sp ó łp ra c y . D o w o d em te g o m iędzy innem i liczne ko n feren cje m ię d z y n a ro d o w e i jed n o lity fro n t w w a l
ce z w ro g a m i C h ry s tu s a i Je g o K ościoła. N a czoło m ięd z y n a ro d o w y c h ru c h ó w re lig ijn o -sp o łec zn y ch w y b ił się t. zw . ruch sztok
holmski, k tó re m u k o n feren c ja w C h e x b re s (w S zw a jc a rji) nadała ra m y o rg a n iz a c y jn e . K ie ro w a ć nim b ęd zie „ R a d a ekum eniczna
ch rz e śc ijań stw a sp o łe czn e g o ", s k ła d a ją c a się z 100 c zło n k ó w p rz ed staw ic ieli 5 g ru p (p ra w o sła w n e j, eu ro p e jsk o -k o n ty n e n ta ln ej, b ry ty jsk ie j, a m e ry k a ń sk ie j i g ru p y in n y c h k o ścio łó w ). Z adaniem Rady je st m. i. budzenie p ie lę g n o w a n ia św ia d o m e j społeczności kościołów w sto so w a n iu z a sa d e ty k i c h rz e śc ijań sk iej w ży ciu spo- łecznem , n a d to k ie ro w a n ie „ In sty tu te m b a d a ń sp o łe c z n y c h ", k tó ry się m ieści w G en ew ie. M iasto Kalwina je st sied zib ą 54 o rg a n iz a - cyj m ię d z y n a ro d o w y c h , w tem 6 w s z e c h ś w ia to w y c h c h rz e śc ija ń skich, k tó re są w sta łe j łą c z n o śc i ze sp o łe c z n ą i h u m a n ita rn ą d z ia łalnością Ligi N a ro d ó w . R uch sz to k h o lm sk i chce b y ć d u szą Ligi.
P o w a ż n ą , w p ro s t n ie p o w e to w a n ą s tr a tą dla te g o ru ch u je st śmierć arcybiskupa Dra Natana Soederblom a, k tó re g o p o g rzeb odbył się dnia 18 lipca 1931 r. w U psali. U m a rł n o w o c z e sn y uczeń C h ry stu sa , w ielk i u cz o n y i a r ty s ta , teo lo g i w ó d z, ch rześcijan in , k tó ry w ie rz y ł, m iło w a ł i c ie rp ia ł. Je g o im ię o zn a c z a n o w y k ie ru nek i n o w y o k re s d ziejó w c h rz e śc ija ń s tw a . W p ew n ej łączn o ści z ruch em sztokholm skim , k tó r y d ą ż y do zb liżen ia k o śc io łó w d ro g ą miłości sp o łeczn ej, je st „ W sze ch św ia to w y zw iązek krzew ienia przyjaźni m ięd zy narodami przez k ościoły", k tó re g o k o n feren cja m ię d z y n a ro d o w a o d b y ła się w dniach od 31 sie rp n ia do 5 w rz e śn ia 1931 r. w C a m b rid g e. P ro g ra m o b e jm o w a ł s p ra w ę ro z b ro je n ia i m niejszości n a ro d o w y c h . Z P o lsk i b r a ł u d ział ks. biskup D r. J.
B u rsch e i ks. s u p e rin te n d e n t D r. P . B lau. W P a r y ż u o b ra d o w a ł w c z e rw c u 1931 r. m ię d z y n a ro d o w y „Komitet Centrali europejskiej niesienia pom ocy K ościołom ". R o z p a try w a n o m. i. p ro je k t z a ło ż e nia „ M ię d z y n a ro d o w eg o e w a n g . b a n k u k re d y to w e g o " .
W a rto z a z n a c z y ć , że w y m ien io n e o rg a n iz a c je m ięd zy k o ścieln e obejm ują 194 m iljonów e w an g elik ó w , n a d to K ościoły p ra w o s ła w n e poza R osją so w ie ck ą, p o d c z a s g d y K ościół k a to lick i liczy p rz e sz ło 300 m iljonów w y z n a w c ó w .
K ościół katolicki ro z w ija ru ch liw ą p ro p a g a n d ę w k raja ch ew angelickich, lecz nie m oże p o sz c z y c ić się p o w a ż n ie jsz e m i su k cesam i. N ato m ia st licz b a k a to lik ó w p rz e c h o d z ą c y c h n a łono Ko
ścioła ew an g elick ieg o sta le ro śn ie, n a w e t w H iszpanji i W ło sz e c h . P apież k ilk a k ro tn ie z a b ie ra ł g ło s w sp ra w ie działaln o ści K ościo
łów i to w a r z y s tw e w an g e lic k ich w e W ło sz e c h . P r o te s ta n ty z m — m ów ił dnia 15 m a rc a 1931 r. — je st n icze m ir.nem, jak ty lk o p o zo stało ścią d a w n y c h h e re z y j, k tó ra p r z e tr w a ła a ż do n a sz y c h c z a sów . T ę p o z o sta ło ść m o żn a zn aleźć na c a ły m św iecie, a n a w e t w św ię te m m ieście R z y m ie , gdzie się k rz e w i p o d stę p n y i g o rliw y prozelityzm h erezji. R z y m m iał p o w a ż n e tru d n o śc i w e W ło sze ch , H iszpanji i n a L itw ie z p o w o d u konfliktu w ła d z y duch o w n ej ze św iecką. O s try z a ta rg W a ty k a n u z rz ą d e m w ło sk im z o sta ł pod
- 90
-k o n iec sierp n ia 1931 r. z a ła tw io n y , p rz y c z e m „A kcję katolicką"
uznano z a w y łą c z n ie d iecezjaln ą i p o d leg łą b e z p o śre d n io biskupom . Z godnie ze sw em i celam i n a tu ry religijnej „A kcja“ nie będzie zaj
m o w a ła się p o lity k ą. W H iszpanji K ościół k ato lick i p rz e s ta ł być p an u jący m . W k raju n ieto le ra n c ji i in k w izy cji w s z y s tk ie w y zn an ia p o d leg ają je d n a k o w y m p rz ep iso m . W e d łu g p ro je k tu konstytucji p a ń stw o nie p o w in n o p o p ie ra ć o rg a n iz a c y j k o śc ieln y ch i religij
nych, lub te ż n a d a w a ć ty m o rg a n iza cjo m p rz y w ile je gosp o d arcze.
W s z y s tk ie z a k o n y m a ją b y ć ro z w ią z a n e. C a ły z a ś ich m ajątek p rz ec h o d zi n a w ła s n o ś ć p a ń stw a .
P o z a k a to lic y z m e m ruch zje d n o c z en io w y sięg a w g łą b życia K ościołów ch rz e śc ijań sk ich i z a ta c z a c o ra z s z e rs z e koła. Na sku
te k u c h w a ły , p o w z ię te j n a ko n fere n cji w r. 1930 w p a ła c u Lam - b eth w L o n d y n ie, p o w o łan o do ż y c ia sp ecjaln ą Anglikańsko-Pra- w o sła w n ą Komisję z u d z iałem p rz e d sta w ic ie li obu K ościołów , ce
lem ro z p a trz e n ia w id o k ó w m ożności p o łą c z e n ia w y m ienionych K ościołów . W Holandji u tw o rz o n o „R a d ę K ościołów do sp raw c h rz e ś c ija ń s tw a sp o łe c z n e g o " — a w ię c coś po d o b n eg o jak w P ol
sce. B a rd z o ^ a ż n ą rolę w ż y ciu m ięd zy k o ścieln em o d g ry w ają ew a n g e lic k ie Biura p rasow e, k tó re inform ują p ra s ę kościelną i ś w ie c k ą o n a jw a ż n ie jsz y c h z d a rz e n ia c h w św iecie c h rześcijań skim . T a k ie B iu ra istn ieją w P o lsce, C z e c h o sło w acji, A ustrji, Ju- g o sław ji, N iem czech, S z w a jc a rji, H olandji. S ą one w s ta łe j łącz
ności z „ M ię d z y n a ro d o w ą c h rz e śc ijań s k ą K om isją p ra s o w ą " , na k tó re j czele sto i prof. H in d e re r z B erlin a. W iad o m o ści o K ościo
ła ch ch rz e śc ijań sk ich i ich zb o ra c h , o w a ż n ie jsz y c h w y p ad k ach sz y b k o o b ieg ają p ra s ę ko ścieln ą, b u d z ą c w sz ę d z ie z a in te re so w a n ie się ży ciem w s p ó łb ra c i b ra tn ic h K ościołów . J e s te ś m y obecnie w w ieku K ościoła. W dobie ro z d a rc ia sp o łe c z e ń stw , w okresie w alk , K ościół s ta ł się m ocną o sto ją dla w ie rn y c h . D o n ied aw n a z w ią z a n y z w ła d z ą p a ń s tw o w ą s ta ł się n iez ależn y , w o ln y . W oj
c z y ź n ie Reformacji K ościół ew a n g e lic k i do teg o sto p n ia b y ł u za
leżn io n y od w ła d z y , ż e p a n u ją c y b y ł „ n a jw y ż sz y m k ap łan em "
K ościoła. W r. 1899 W ilhelm II p o w a ż n ie z a s ta n a w ia ł się n ad sp ra w ą p o stę p o w a n ia k a rn e g o p rz e c iw k o sła w n e m u kaznodziei S to e c k e ro w i z p o w o d u o b ra z y m a je sta tu , że się o d w a ż y ł w y su n ąć h a sło u n iezależn ien ia K ościoła od p a ń s tw a i w p ro w a d z e n ia sam o
rz ą d u kościelnego. C o p rz e d 30 a n a w e t 15 la ty b y ło niem ożliw e, to s ta ło się w c z e rw c u 1931 r. rz e c z y w is to ś c ią . S ejm p ru sk i p rz y ją ł u s ta w ę o um ow ie m ięd z y p a ń s tw e m p ru sk ie m a K ościołem e w an g elick im , k tó ra K ościołow i z o s ta w ia sw o b o d ę działania w d zied zin ie religijnej, w y c h o w a w c z e j i ad m in istra c y jn e j. M a to z a sa d n ic z e z n a c zen ie dla p rz y s z ło ś c i te g o K ościoła, k tó r y w ca
łych N iem czech liczy 39,654.000 w y z n a w c ó w , w tem 18,874.967 w sa m y ch P ru sie c h . L a ta p o w o jen n e cechuje w z m o ż o n a d z ia ła l
ność o rg a n iz a c y jn a K ościoła na polu religijnem i w dziedzinie do
broczynności, z d ru g iej z a ś s tro n y w a lk a o b ro n n a z z o rg a n iz o w a n ą W czasieodnawianiakościoła, urządzanonabożeństwoprzedkościołemnaplacu kościel nym. Obrazekprzedstawiatakienabożeństwopod golemniebem. Uczestnicysiedzą w ławkachwyniesionychz kościołaa ustawionychnapolu.
b ezb o żn o ścią. R o k ju b ile u szo w y „K onfesji au g sb u rsk ie j" p rzy p o m n iał K ościołow i n a jw a ż n ie jsz e z a d a n ia i w s k a z a ł n a źródło m o cy z w y c ię sk ie j w B ogu.
O jc z y z n a U lry k a Z w inglego, Szw ajcaria, o b ch o d z iła pam iątkę b o h a te rsk ie j śm ie rci sw e g o w ielk ieg o re fo rm a to ra dnia 11 paź
d zie rn ik a 1531 w b itw ie p o d K appel. .C e le m u c z czen ia pamięci Z w inglego, u ch w alo n o w z n ie ś ć na jego c ze ść pom nik „nie z m a r
m u ru ", lecz z ż y w y c h kam ien i". F e d e ra c ja K o ścio łó w ew an g elic
k ich z o rg a n iz o w a ła k w e s tę n a ro d o w ą , k tó re j fundusz z o sta ł p rz e z n a c z o n y n a um ocnienie c e n tru m p ra c y m ło d z ie ż y w V aum arcus i P w a tt i n a s tw o rz e n ie w W ild h au s, m iejscu u ro d z e n ia Zwingliego,
„c e n tru m w y c h o w a n ia cy w iln eg o , m o ra ln eg o i religijnego m ło
d z ie ż y e w an g elick iej w sc h o d n iej S z w a jc a rji" . S k ła d k a d a ła % mi- ljona fran k ó w . I p o za S z w a jc a rją e w a n g e lic y uczcili p am ięć refor
m a to ra Z u ry ch u , u rz ą d z a ją c u ro c z y sto śc i k o ścieln e jubileuszow e.
E w a n g e lic y k ra jó w b. A u strji obchodzili w e w rz e ś n iu 1931 r.
u ro c z y s to ś c i p a m ią tk o w e z p o w o d u 150-lecia w y d a n ia patentu to
lerancyjnego w r. 1781, k tó ry p o z w a la ł ew an g elik o m b u d o w a ć ko
śc io ły i o rg a n iz o w a ć się. S zczeg ó ln ie o k azale w y p a d ły te u ro czy sto ś c i w z b o ra c h e w an g elick ich C z e c h o sło w a c ji i A ustrji. E w an gelicki K ościół c z e s k o b ra te rs k i z e b ra ł sp e cjaln y fundusz p am iąt
k o w y n a b u d o w ę n o w y c h k o ścio łó w .
Ś w ia t ew a n g e lic k i p rz y p o m in a ł sobie dnia 6 m a rc a 1931 r.
d ziałaln o ść „o jca ch o ry c h i n ie sz c z ę śliw y ch " , z a ło ż y c ie la m iasta ubogich B e te l kolo B ielefeldu, F ryd eryk a B odelschw ingha, z oka
zji 100-lecia jego urodzin.
D zieła K ościołów e w an g elick ich w z a k re s ie opieki społecznej i s a m a ry ta n iz m u są p o w a ż n e . W ty m w z g lę d z ie K ościół sta ł się n a u czy cielem i w z o re m o rg a n iz a c y j św ieck ich . Ale w ostatnich c z a sa c h K ościół sta n ą ł w o b e c n o w y c h zag ad n ień , k tó re dom agają się ry c h łe g o ro z w ią z a n ia ; do n ich n a le ż y : s p ra w a pokoju, b e z ro bocia, ro z b ro je n ia i z o rg a n iz o w a n e j bezb o żn o ści. Z agadnienie po
ko ju i ro z b ro jen ia b y ło p rz e d m io te m o b ra d kilku m ię d z y n a ro d o w y c h k o n fe re n c y j: w C h e x b re s i C a m b rid g e . Z okazji uzy sk an ia n a g ro d y -N o b la , w y g ło s ił a rc y b . S o e d e rb lo m dnia 11 XII 1930 r. w u n iw e rsy te c ie w O slo w y k ła d o p r a c y p o k o jo w ej K ościołów , k tór^
z a k o ń c z y ł n a stęp u ją cem i sło w a m i: „A by d ą żen ia do u trzy m an ia p okoju m o g ły w y d a ć w y n ik i d o d atn ie, m u szą one p r z y b r a ć b a r
dziej re a ln ą form ę niż d o ty c h c z a s. Is to tą s p ra w y je st nie to, czy w ie rz y m y w sk u te c z n o ść jak ieg o ś ro d k a do u trz y m a n ia pokoju ś w ia to w e g o , lecz c z y coś rz e c z y w iśc ie ro b im y dla idei pokoju.
N iem a z re s z tą innej drogi, jak o w a w ą s k a d ró żk a, k tó ra nazy w a się n a w ró c e n ie m W s z y s c y ludzie d o b rej w oli w in n i się jednoczyć.
- 93 —
jasno zd a ją c sobie sp ra w ę , że m u sim y w a lc z y ć , a b y zd o b y ć pokój, m usim y w y p o w ie d z ie ć w a lk ę niezgodzie, n ie n a w iśc i i n ie sp ra w ie d - liw ości“. K ościoły c h rz e śc ijań sk ie, n ale ż ą ce do „ M ię d z y n a ro d o w e go Z w iązk u k rz e w ie n ia p rz y ja ź n i m ię d zy n a ro d a m i", obchodzą raz w ro k u „niedzielę p o koju", d z ia ła ją c zg o d n ie z w o lą T ego, k tó ry je st pokojem . N a p o c z ą te k lutego 1932 r. z o s ta ła z w o ła n a do G en ew y Ś w ia to w a Konferencja R ozbrojeniow a. K o ścio ły e w a n gelickie z a b ie ra ją g ło s w tej s p ra w ie , w y s y ła ją m e m o rja ły do rz ą dów , u rz ą d z a ją k o n fere n cje i z e b ra n ia , p o św ięco n e zag ad n ien io m rozbrojenia. S zczeg ó ln ie w A nglji i A m e ry c e zro b io n o w ty m k ie runku b a rd z o w iele.
Kieska bezrobocia, k tó ra z a w is ła n a d m iljonam i istn ień lu d z kich, z m u siła K ościoły do z o rg a n iz o w a n ia p om ocy dla b e z ro b o t
nych i ich rodzin.
O w iele g ro ź n ie jsz e n ie b e z p ie c z e ń stw o jak b e zro b o cie g ro zi ś w ia tu c h rz e śc ijań sk ie m u ze s tro n y ruchu bezbożników . Z p o c z ą t
kiem c z e rw c a 1931 r. o b ra d o w a ł w M o sk w ie Z a rz ą d Z w iązku w o ju jący ch b e z b o ż n ik ó w . Z w ią z e k liczy obecnie 5 m iljonów b e z b o ż ników , w te m 640.000 w M oskw ie, a 1,500.000 n a U k rainie. M a 50 m u zeó w i 80 u n iw e rs y te tó w an ty re lig ijn y c h . R u ch b ezb o żn ik ó w s z e rz y się w N iem czech, gdzie ra z e m z w o ln o m y ślic ie lstw e m w a l
cz y z K ościołem , p rz e d o sta je się ta k ż e n a D aleki W sch ó d , np. do Chin, s ta ra ją c się i ta m p o d e rw a ć p o w a g ę c h rz e śc ija ń s tw a . Mimo w ro g ieg o u sp o so b ien ia ludności C hin w o b e c m isjo n a rz y , p ra c a m i
sy jn a o d b y w a się w d a lsz y m ciągu p o m y śln ie. O w ielkim w p ły w ie c h rz e ś c ija ń s tw a n a W sc h o d zie, szc zeg ó ln ie w Japonji, ś w ia d c z ą s ło w a D ra N itobe, d łu g o letn ieg o p rz e d s ta w ic ie la Jap o n ji w L i
dze N a ro d ó w : „ C h rz e śc ija ń stw o p ow oli w k ra c z a w k u ltu rę jap o ń sk ą : ew a n g e lic y zm zajm uje b a rd z ie j w id o c z n ą p o zy cję niż k a to li
cy zm . O b a w p ły w y zm ieniają z a sa d n ic z o n a sz e sp o łe c z e ń stw o ".
P o długim o k re sie spokoju n a s ta ł dla K ościoła c z a s w alki o n a jśw ię tsz e d o b ra, o k re s p ra c y i c ierp ien ia dla C h ry s tu s a . W tej w alc e w ie rn i m o g ą się p o c ie sz a ć ob ietn icą sw e g o P a n a : Ja m jest z w am i po w s z y tk ie dni aż do sk o ń c z e n ia ś w ia ta , J. S.
Zakład Art. Fotografii, Portretów, Pejzaży 1 Powiększeń Q
K. PIETZNERA
n a s t ę p c yg
Tad . Kubisz i M. Święch w Cieszynie Q
T e le fo n 268/IV ---p o le c a z w łasn y ch z d ję ć k artk i i ---p o w ię k sz e n ia w idokow e,
re p ro d u k c je z a b y tk ó w z ak w a re l St. B ł o ń s k i e g o , U o ra z w szelk ie p ra c e w z a k re s f o t o g r a f j i w c h o d z ą c e